रामायण 7.54 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←उत्तर काण्ड

←अध्याय 54→

[rm-7-54] • 21 श्लोकाः

तथोक्ते तान् ऋषीन् रामः प्रत्युवाच कृताञ्जलिः। किमाहारः किमाचारो लवणः क्व च वर्तते।

tathokte tān ṛṣīn rāmaḥ pratyuvāca kṛtāñjaliḥ. kimāhāraḥ kimācāro lavaṇaḥ kva ca vartate.

राघवस्य वचः श्रुत्वा ऋषयः सर्व एव ते। ततो निवेदयाम् आसुर् लवणो ववृधे यथा।

rāghavasya vacaḥ śrutvā ṛṣayaḥ sarva eva te. tato nivedayām āsur lavaṇo vavṛdhe yathā.

आहारः सर्वसत्त्वानि विशेषेण च तापसाः। आचारो रौद्रता नित्यं वासो मधुवने सदा।

āhāraḥ sarvasattvāni viśeṣeṇa ca tāpasāḥ. ācāro raudratā nityaṃ vāso madhuvane sadā.

हत्वा दशसहस्राणि सिंहव्याघ्रमृगद्विपान्। मानुषांश् चैव कुरुते नित्यम् आहारम् आह्निकम्।

hatvā daśasahasrāṇi siṃhavyāghramṛgadvipān. mānuṣāṃś caiva kurute nityam āhāram āhnikam.

ततो ऽपराणि सत्त्वानि खादते स महाबलः। संहारे समनुप्राप्ते व्यादितास्य इवान्तकः।

tato 'parāṇi sattvāni khādate sa mahābalaḥ. saṃhāre samanuprāpte vyāditāsya ivāntakaḥ.

तच् छ्रुत्वा राघवो वाक्यम् उवाच स महामुनीन्। घातयिष्यामि तद् रक्षो व्यपगच्छतु वो भयम्।

tac chrutvā rāghavo vākyam uvāca sa mahāmunīn. ghātayiṣyāmi tad rakṣo vyapagacchatu vo bhayam.

तथा तेषां प्रतिज्ञाय मुनीनाम् उग्रतेजसाम्। स भ्रातॄन् सहितान् सर्वान् उवाच रघुनन्दनः।

tathā teṣāṃ pratijñāya munīnām ugratejasām. sa bhrātṝn sahitān sarvān uvāca raghunandanaḥ.

को हन्ता लवणं वीराः कस्यांशः स विधीयताम्। भरतस्य महाबाहोः शत्रुघ्नस्याथ वा पुनः।

ko hantā lavaṇaṃ vīrāḥ kasyāṃśaḥ sa vidhīyatām. bharatasya mahābāhoḥ śatrughnasyātha vā punaḥ.

राघवेणैवम् उक्तस् तु भरतो वाक्यम् अब्रवीत्। अहम् एनं वधिष्यामि ममांशः स विधीयताम्।

rāghaveṇaivam uktas tu bharato vākyam abravīt. aham enaṃ vadhiṣyāmi mamāṃśaḥ sa vidhīyatām.

भरतस्य वचः श्रुत्वा शौर्यवीर्यसमन्वितम्। लक्ष्मणावरजस् तस्थौ हित्वा सौवर्णम् आसनम्।

bharatasya vacaḥ śrutvā śauryavīryasamanvitam. lakṣmaṇāvarajas tasthau hitvā sauvarṇam āsanam.

शत्रुघ्नस् त्व् अब्रवीद् वाक्यं प्रणिपत्य नराधिपम्। कृतकर्मा महाबाहुर् मध्यमो रघुनन्दनः।

śatrughnas tv abravīd vākyaṃ praṇipatya narādhipam. kṛtakarmā mahābāhur madhyamo raghunandanaḥ.

आर्येण हि पुरा शून्या अयोध्या रक्षिता पुरी। संतापं हृदये कृत्वा आर्यस्यागमनं प्रति।

āryeṇa hi purā śūnyā ayodhyā rakṣitā purī. saṃtāpaṃ hṛdaye kṛtvā āryasyāgamanaṃ prati.

दुःखानि च बहूनीह अनुभूतानि पार्थिव। शयानो दुःखशय्यासु नन्दिग्रामे महात्मना।

duḥkhāni ca bahūnīha anubhūtāni pārthiva. śayāno duḥkhaśayyāsu nandigrāme mahātmanā.

फलमूलाशनो भूत्वा जटाचीरधरस् तथा। अनुभूयेदृशं दुःखम् एष राघवनन्दनः। प्रेष्ये मयि स्थिते राजन् न भूयः क्लेशम् आप्नुयात्।

phalamūlāśano bhūtvā jaṭācīradharas tathā. anubhūyedṛśaṃ duḥkham eṣa rāghavanandanaḥ. preṣye mayi sthite rājan na bhūyaḥ kleśam āpnuyāt.

तथा ब्रुवति शत्रुघ्ने राघवः पुनर् अब्रवीत्। एवं भवतु काकुत्स्थ क्रियतां मम शासनम्।

tathā bruvati śatrughne rāghavaḥ punar abravīt. evaṃ bhavatu kākutstha kriyatāṃ mama śāsanam.

राज्ये त्वाम् अभिषेक्ष्यामि मधोस् तु नगरे शुभे। निवेशय महाबाहो भरतं यद्य् अवेक्षसे।

rājye tvām abhiṣekṣyāmi madhos tu nagare śubhe. niveśaya mahābāho bharataṃ yady avekṣase.

शूरस् त्वं कृतविद्यश् च समर्थः संनिवेशने। नगरं मधुना जुष्टं तथा जनपदाञ् शुभान्।

śūras tvaṃ kṛtavidyaś ca samarthaḥ saṃniveśane. nagaraṃ madhunā juṣṭaṃ tathā janapadāñ śubhān.

यो हि वंशं समुत्पाट्य पार्थिवस्य पुनः क्षये। न विधत्ते नृपं तत्र नरकं स निगच्छति।

yo hi vaṃśaṃ samutpāṭya pārthivasya punaḥ kṣaye. na vidhatte nṛpaṃ tatra narakaṃ sa nigacchati.

स त्वं हत्वा मधुसुतं लवणं पापनिश्चयम्। राज्यं प्रशाधि धर्मेण वाक्यं मे यद्य् अवेक्षसे।

sa tvaṃ hatvā madhusutaṃ lavaṇaṃ pāpaniścayam. rājyaṃ praśādhi dharmeṇa vākyaṃ me yady avekṣase.

उत्तरं च न वक्तव्यं शूर वाक्यान्तरे मम। बालेन पूर्वजस्याज्ञा कर्तव्या नात्र संशयः।

uttaraṃ ca na vaktavyaṃ śūra vākyāntare mama. bālena pūrvajasyājñā kartavyā nātra saṃśayaḥ.

अभिषेकं च काकुत्स्थ प्रतीच्छस्व मयोद्यतम्। वसिष्ठप्रमुखैर् विप्रैर् विधिमन्त्रपुरस्कृतम्।

abhiṣekaṃ ca kākutstha pratīcchasva mayodyatam. vasiṣṭhapramukhair viprair vidhimantrapuraskṛtam.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...