रामायण 7.27 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←उत्तर काण्ड

←अध्याय 27→

[rm-7-27] • 42 श्लोकाः

कैलासं लङ्घयित्वाथ दशग्रीवः सराक्षसः। आससाद महातेजा इन्द्रलोकं निशाचरः।

kailāsaṃ laṅghayitvātha daśagrīvaḥ sarākṣasaḥ. āsasāda mahātejā indralokaṃ niśācaraḥ.

तस्य राक्षससैन्यस्य समन्ताद् उपयास्यतः। देवलोकं ययौ शब्दो भिद्यमानार्णवोपमः।

tasya rākṣasasainyasya samantād upayāsyataḥ. devalokaṃ yayau śabdo bhidyamānārṇavopamaḥ.

श्रुत्वा तु रावणं प्राप्तम् इन्द्रः संचलितासनः। अब्रवीत् तत्र तान् देवान् सर्वान् एव समागतान्।

śrutvā tu rāvaṇaṃ prāptam indraḥ saṃcalitāsanaḥ. abravīt tatra tān devān sarvān eva samāgatān.

आदित्यान् सवसून् रुद्रान् विश्वान् साध्यान् मरुद्गणान्। सज्जीभवत युद्धार्थं रावणस्य दुरात्मनः।

ādityān savasūn rudrān viśvān sādhyān marudgaṇān. sajjībhavata yuddhārthaṃ rāvaṇasya durātmanaḥ.

एवम् उक्तास् तु शक्रेण देवाः शक्रसमा युधि। संनह्यन्त महासत्त्वा युद्धश्रद्धासमन्विताः।

evam uktās tu śakreṇa devāḥ śakrasamā yudhi. saṃnahyanta mahāsattvā yuddhaśraddhāsamanvitāḥ.

स तु दीनः परित्रस्तो महेन्द्रो रावणं प्रति। विष्णोः समीपम् आगत्य वाक्यम् एतद् उवाच ह।

sa tu dīnaḥ paritrasto mahendro rāvaṇaṃ prati. viṣṇoḥ samīpam āgatya vākyam etad uvāca ha.

विष्णो कथं करिष्यामो महावीर्यपराक्रम। असौ हि बलवान् रक्षो युद्धार्थम् अभिवर्तते।

viṣṇo kathaṃ kariṣyāmo mahāvīryaparākrama. asau hi balavān rakṣo yuddhārtham abhivartate.

वरप्रदानाद् बलवान् न खल्व् अन्येन हेतुना। तच् च सत्यं हि कर्तव्यं वाक्यं देव प्रजापतेः।

varapradānād balavān na khalv anyena hetunā. tac ca satyaṃ hi kartavyaṃ vākyaṃ deva prajāpateḥ.

तद् यथा नमुचिर् वृत्रो बलिर् नरकशम्बरौ। त्वन् मतं समवष्टभ्य यथा दग्धास् तथा कुरु।

tad yathā namucir vṛtro balir narakaśambarau. tvan mataṃ samavaṣṭabhya yathā dagdhās tathā kuru.

न ह्य् अन्यो देव देवानाम् आपत्सु सुमहाबल। गतिः परायणं वास्ति त्वाम् ऋते पुरुषोत्तम।

na hy anyo deva devānām āpatsu sumahābala. gatiḥ parāyaṇaṃ vāsti tvām ṛte puruṣottama.

त्वं हि नारायणः श्रीमान् पद्मनाभः सनातनः। त्वयाहं स्थापितश् चैव देवराज्ये सनातने।

tvaṃ hi nārāyaṇaḥ śrīmān padmanābhaḥ sanātanaḥ. tvayāhaṃ sthāpitaś caiva devarājye sanātane.

तद् आख्याहि यथातत्त्वं देवदेव मम स्वयम्। असिचक्रसहायस् त्वं युध्यसे संयुगे रिपुम्।

tad ākhyāhi yathātattvaṃ devadeva mama svayam. asicakrasahāyas tvaṃ yudhyase saṃyuge ripum.

एवम् उक्तः स शक्रेण देवो नारायणः प्रभुः। अब्रवीन् न परित्रासः कार्यस् ते श्रूयतां च मे।

evam uktaḥ sa śakreṇa devo nārāyaṇaḥ prabhuḥ. abravīn na paritrāsaḥ kāryas te śrūyatāṃ ca me.

न तावद् एष दुर्वृत्तः शक्यो दैवतदानवैः। हन्तुं युधि समासाद्य वरदानेन दुर्जयः।

na tāvad eṣa durvṛttaḥ śakyo daivatadānavaiḥ. hantuṃ yudhi samāsādya varadānena durjayaḥ.

सर्वथा तु महत् कर्म करिष्यति बलोत्कटः। रक्षः पुत्रसहायो ऽसौ दृष्टम् एतन् निसर्गतः।

sarvathā tu mahat karma kariṣyati balotkaṭaḥ. rakṣaḥ putrasahāyo 'sau dṛṣṭam etan nisargataḥ.

ब्रवीषि यत् तु मां शक्र संयुगे योत्स्यसीति ह। नैवाहं प्रतियोत्स्ये तं रावणं राक्षसाधिपम्।

bravīṣi yat tu māṃ śakra saṃyuge yotsyasīti ha. naivāhaṃ pratiyotsye taṃ rāvaṇaṃ rākṣasādhipam.

अनिहत्य रिपुं विष्णुर् न हि प्रतिनिवर्तते। दुर्लभश् चैष कामो ऽद्य वरम् आसाद्य राक्षसे।

anihatya ripuṃ viṣṇur na hi pratinivartate. durlabhaś caiṣa kāmo 'dya varam āsādya rākṣase.

प्रतिजानामि देवेन्द्र त्वत्समीपं शतक्रतो। राक्षसस्याहम् एवास्य भविता मृत्युकारणम्।

pratijānāmi devendra tvatsamīpaṃ śatakrato. rākṣasasyāham evāsya bhavitā mṛtyukāraṇam.

अहम् एनं वधिष्यामि रावणं ससुतं युधि। देवतास् तोषयिष्यामि ज्ञात्वा कालम् उपस्थितम्।

aham enaṃ vadhiṣyāmi rāvaṇaṃ sasutaṃ yudhi. devatās toṣayiṣyāmi jñātvā kālam upasthitam.

एतस्मिन्न् अन्तरे नादः शुश्रुवे रजनीक्षये। तस्य रावणसैन्यस्य प्रयुद्धस्य समन्ततः।

etasminn antare nādaḥ śuśruve rajanīkṣaye. tasya rāvaṇasainyasya prayuddhasya samantataḥ.

अथ युद्धं समभवद् देवराक्षसयोस् तदा। घोरं तुमुलनिर्ह्रादं नानाप्रहरणायुधम्।

atha yuddhaṃ samabhavad devarākṣasayos tadā. ghoraṃ tumulanirhrādaṃ nānāpraharaṇāyudham.

एतस्मिन्न् अन्तरे शूरा राक्षसा घोरदर्शनाः। युद्धार्थम् अभ्यधावन्त सचिवा रावणाज्ञया।

etasminn antare śūrā rākṣasā ghoradarśanāḥ. yuddhārtham abhyadhāvanta sacivā rāvaṇājñayā.

मारीचश् च प्रहस्तश् च महापार्श्वमहोदरौ। अकम्पनो निकुम्भश् च शुकः सारण एव च।

mārīcaś ca prahastaś ca mahāpārśvamahodarau. akampano nikumbhaś ca śukaḥ sāraṇa eva ca.

संह्रादिर् धूमकेतुश् च महादंष्ट्रो महामुखः। जम्बुमाली महामाली विरूपाक्षश् च राक्षसः।

saṃhrādir dhūmaketuś ca mahādaṃṣṭro mahāmukhaḥ. jambumālī mahāmālī virūpākṣaś ca rākṣasaḥ.

एतैः सर्वैर् महावीर्यैर् वृतो राक्षसपुंगवः। रावणस्यार्यकः सैन्यं सुमाली प्रविवेश ह।

etaiḥ sarvair mahāvīryair vṛto rākṣasapuṃgavaḥ. rāvaṇasyāryakaḥ sainyaṃ sumālī praviveśa ha.

स हि देवगणान् सर्वान् नानाप्रहरणैः शितैः। विध्वंसयति संक्रुद्धः सह तैः क्षणदाचरैः।

sa hi devagaṇān sarvān nānāpraharaṇaiḥ śitaiḥ. vidhvaṃsayati saṃkruddhaḥ saha taiḥ kṣaṇadācaraiḥ.

एतस्मिन्न् अन्तरे शूरो वसूनाम् अष्टमो वसुः। सावित्र इति विख्यातः प्रविवेश महारणम्।

etasminn antare śūro vasūnām aṣṭamo vasuḥ. sāvitra iti vikhyātaḥ praviveśa mahāraṇam.

ततो युद्धं समभवत् सुराणां राक्षसैः सह। क्रुद्धानां रक्षसां कीर्तिं समरेष्व् अनिवर्तिनाम्।

tato yuddhaṃ samabhavat surāṇāṃ rākṣasaiḥ saha. kruddhānāṃ rakṣasāṃ kīrtiṃ samareṣv anivartinām.

ततस् ते राक्षसाः शूरा देवांस् तान् समरे स्थितान्। नानाप्रहरणैर् घोरैर् जघ्नुः शतसहस्रशः।

tatas te rākṣasāḥ śūrā devāṃs tān samare sthitān. nānāpraharaṇair ghorair jaghnuḥ śatasahasraśaḥ.

सुरास् तु राक्षसान् घोरान् महावीर्यान् स्वतेजसा। समरे विविधैः शस्त्रैर् अनयन् यमसादनम्।

surās tu rākṣasān ghorān mahāvīryān svatejasā. samare vividhaiḥ śastrair anayan yamasādanam.

एतस्मिन्न् अन्तरे शूरः सुमाली नाम राक्षसः। नानाप्रहरणैः क्रुद्धो रणम् एवाभ्यवर्तत।

etasminn antare śūraḥ sumālī nāma rākṣasaḥ. nānāpraharaṇaiḥ kruddho raṇam evābhyavartata.

देवानां तद् बलं सर्वं नानाप्रहरणैः शितैः। विध्वंसयति संक्रुद्धो वायुर् जलधरान् इव।

devānāṃ tad balaṃ sarvaṃ nānāpraharaṇaiḥ śitaiḥ. vidhvaṃsayati saṃkruddho vāyur jaladharān iva.

ते महाबाणवर्षैश् च शूलैः प्रासैश् च दारुणैः। पीड्यमानाः सुराः सर्वे न व्यतिष्ठन् समाहिताः।

te mahābāṇavarṣaiś ca śūlaiḥ prāsaiś ca dāruṇaiḥ. pīḍyamānāḥ surāḥ sarve na vyatiṣṭhan samāhitāḥ.

ततो विद्राव्यमाणेषु त्रिदशेषु सुमालिना। वसूनाम् अष्टमो देवः सावित्रो व्यवतिष्ठत।

tato vidrāvyamāṇeṣu tridaśeṣu sumālinā. vasūnām aṣṭamo devaḥ sāvitro vyavatiṣṭhata.

संवृतः स्वैर् अनीकैस् तु प्रहरन्तं निशाचरम्। विक्रमेण महातेजा वारयाम् आस संयुगे।

saṃvṛtaḥ svair anīkais tu praharantaṃ niśācaram. vikrameṇa mahātejā vārayām āsa saṃyuge.

सुमत्तयोस् तयोर् आसीद् युद्धं लोके सुदारुणम्। सुमालिनो वसोश् चैव समरेष्व् अनिवर्तिनोः।

sumattayos tayor āsīd yuddhaṃ loke sudāruṇam. sumālino vasoś caiva samareṣv anivartinoḥ.

ततस् तस्य महाबाणैर् वसुना सुमहात्मना। महान् स पन्नगरथः क्षणेन विनिपातितः।

tatas tasya mahābāṇair vasunā sumahātmanā. mahān sa pannagarathaḥ kṣaṇena vinipātitaḥ.

हत्वा तु संयुगे तस्य रथं बाणशतैः शितैः। गदां तस्य वधार्थाय वसुर् जग्राह पाणिना।

hatvā tu saṃyuge tasya rathaṃ bāṇaśataiḥ śitaiḥ. gadāṃ tasya vadhārthāya vasur jagrāha pāṇinā.

तां प्रदीप्तां प्रगृह्याशु कालदण्डनिभां शुभाम्। तस्य मूर्धनि सावित्रः सुमालेर् विनिपातयत्।

tāṃ pradīptāṃ pragṛhyāśu kāladaṇḍanibhāṃ śubhām. tasya mūrdhani sāvitraḥ sumāler vinipātayat.

तस्य मूर्धनि सोल्काभा पतन्ती च तदा बभौ। सहस्राक्षसमुत्सृष्टा गिराव् इव महाशनिः।

tasya mūrdhani solkābhā patantī ca tadā babhau. sahasrākṣasamutsṛṣṭā girāv iva mahāśaniḥ.

तस्य नैवास्थि कायो वा न मांसं ददृशे तदा। गदया भस्मसाद्भूतो रणे तस्मिन् निपातितः।

tasya naivāsthi kāyo vā na māṃsaṃ dadṛśe tadā. gadayā bhasmasādbhūto raṇe tasmin nipātitaḥ.

तं दृष्ट्वा निहतं संख्ये राक्षसास् ते समन्ततः। दुद्रुवुः सहिताः सर्वे क्रोशमाना महास्वनम्।

taṃ dṛṣṭvā nihataṃ saṃkhye rākṣasās te samantataḥ. dudruvuḥ sahitāḥ sarve krośamānā mahāsvanam.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...