रामायण 7.26 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←उत्तर काण्ड

←अध्याय 26→

[rm-7-26] • 47 श्लोकाः

स तु तत्र दशग्रीवः सह सैन्येन वीर्यवान्। अस्तं प्राप्ते दिनकरे निवासं समरोचयत्।

sa tu tatra daśagrīvaḥ saha sainyena vīryavān. astaṃ prāpte dinakare nivāsaṃ samarocayat.

उदिते विमले चन्द्रे तुल्यपर्वतवर्चसि। स ददर्श गुणांस् तत्र चन्द्रपादोपशोभितान्।

udite vimale candre tulyaparvatavarcasi. sa dadarśa guṇāṃs tatra candrapādopaśobhitān.

कर्णिकारवनैर् दिव्यैः कदम्बगहनैस् तथा। पद्मिनीभिश् च फुल्लाभिर् मन्दाकिन्या जलैर् अपि।

karṇikāravanair divyaiḥ kadambagahanais tathā. padminībhiś ca phullābhir mandākinyā jalair api.

घण्टानाम् इव संनादः शुश्रुवे मधुरस्वनः। अप्सरोगणसंघनां गायतां धनदालये।

ghaṇṭānām iva saṃnādaḥ śuśruve madhurasvanaḥ. apsarogaṇasaṃghanāṃ gāyatāṃ dhanadālaye.

पुष्पवर्षाणि मुञ्चन्तो नगाः पवनताडिताः। शैलं तं वासयन्तीव मधुमाधवगन्धिनः।

puṣpavarṣāṇi muñcanto nagāḥ pavanatāḍitāḥ. śailaṃ taṃ vāsayantīva madhumādhavagandhinaḥ.

मधुपुष्परजःपृक्तं गन्धम् आदाय पुष्कलम्। प्रववौ वर्धयन् कामं रावणस्य सुखो ऽनिलः।

madhupuṣparajaḥpṛktaṃ gandham ādāya puṣkalam. pravavau vardhayan kāmaṃ rāvaṇasya sukho 'nilaḥ.

गेयात् पुष्पसमृद्ध्या च शैत्याद् वायोर् गुणैर् गिरेः। प्रवृत्तायां रजन्यां च चन्द्रस्योदयनेन च।

geyāt puṣpasamṛddhyā ca śaityād vāyor guṇair gireḥ. pravṛttāyāṃ rajanyāṃ ca candrasyodayanena ca.

रावणः सुमहावीर्यः कामबाणवशं गतः। विनिश्वस्य विनिश्वस्य शशिनं समवैक्षत।

rāvaṇaḥ sumahāvīryaḥ kāmabāṇavaśaṃ gataḥ. viniśvasya viniśvasya śaśinaṃ samavaikṣata.

एतस्मिन्न् अन्तरे तत्र दिव्यपुष्पविभूषिता। सर्वाप्सरोवरा रम्भा पूर्णचन्द्रनिभानना।

etasminn antare tatra divyapuṣpavibhūṣitā. sarvāpsarovarā rambhā pūrṇacandranibhānanā.

कृतैर् विशेषकैर् आर्द्रैः षडर्तुकुसुमोत्सवैः। नीलं सतोयमेघाभं वस्त्रं समवगुण्ठिता।

kṛtair viśeṣakair ārdraiḥ ṣaḍartukusumotsavaiḥ. nīlaṃ satoyameghābhaṃ vastraṃ samavaguṇṭhitā.

यस्य वक्त्रं शशिनिभं भ्रुवौ चापनिभे शुभे। ऊरू करिकराकारौ करौ पल्लवकोमलौ। सैन्यमध्येन गच्छन्ती रावणेनोपलक्षिता।

yasya vaktraṃ śaśinibhaṃ bhruvau cāpanibhe śubhe. ūrū karikarākārau karau pallavakomalau. sainyamadhyena gacchantī rāvaṇenopalakṣitā.

तां समुत्थाय रक्षेन्द्रः कामबाणबलार्दितः। करे गृहीत्वा गच्छन्तीं स्मयमानो ऽभ्यभाषत।

tāṃ samutthāya rakṣendraḥ kāmabāṇabalārditaḥ. kare gṛhītvā gacchantīṃ smayamāno 'bhyabhāṣata.

क्व गच्छसि वरारोहे कां सिद्धिं भजसे स्वयम्। कस्याभ्युदयकालो ऽयं यस् त्वां समुपभोक्ष्यते।

kva gacchasi varārohe kāṃ siddhiṃ bhajase svayam. kasyābhyudayakālo 'yaṃ yas tvāṃ samupabhokṣyate.

तवाननरसस्याद्य पद्मोत्पलसुगन्धिनः। सुधामृतरसस्येव को ऽद्य तृप्तिं गमिष्यति।

tavānanarasasyādya padmotpalasugandhinaḥ. sudhāmṛtarasasyeva ko 'dya tṛptiṃ gamiṣyati.

स्वर्णकुम्भनिभौ पीनौ शुभौ भीरु निरन्तरौ। कस्योरस्थलसंस्पर्शं दास्यतस् ते कुचाव् इमौ।

svarṇakumbhanibhau pīnau śubhau bhīru nirantarau. kasyorasthalasaṃsparśaṃ dāsyatas te kucāv imau.

सुवर्णचक्रप्रतिमं स्वर्णदामचितं पृथु। अध्यारोक्ष्यति कस् ते ऽद्य स्वर्गं जघनरूपिणम्।

suvarṇacakrapratimaṃ svarṇadāmacitaṃ pṛthu. adhyārokṣyati kas te 'dya svargaṃ jaghanarūpiṇam.

मद्विशिष्टः पुमान् को ऽन्यः शक्रो विष्णुर् अथाश्विनौ। माम् अतीत्य हि यस्य त्वं यासि भीरु न शोभनम्।

madviśiṣṭaḥ pumān ko 'nyaḥ śakro viṣṇur athāśvinau. mām atītya hi yasya tvaṃ yāsi bhīru na śobhanam.

विश्रम त्वं पृथुश्रोणि शिलातलम् इदं शुभम्। त्रैलोक्ये यः प्रभुश् चैव तुल्यो मम न विद्यते।

viśrama tvaṃ pṛthuśroṇi śilātalam idaṃ śubham. trailokye yaḥ prabhuś caiva tulyo mama na vidyate.

तद् एष प्राञ्जलिः प्रह्वो याचते त्वां दशाननः। यः प्रभुश् चापि भर्ता च त्रैलोक्यस्य भजस्व माम्।

tad eṣa prāñjaliḥ prahvo yācate tvāṃ daśānanaḥ. yaḥ prabhuś cāpi bhartā ca trailokyasya bhajasva mām.

एवम् उक्ताब्रवीद् रम्भा वेपमाना कृताञ्जलिः। प्रसीद नार्हसे वक्तुम् ईदृशं त्वं हि मे गुरुः।

evam uktābravīd rambhā vepamānā kṛtāñjaliḥ. prasīda nārhase vaktum īdṛśaṃ tvaṃ hi me guruḥ.

अन्येभ्यो ऽपि त्वया रक्ष्या प्राप्नुयां धर्षणं यदि। धर्मतश् च स्नुषा ते ऽहं तत्त्वम् एतद् ब्रवीमि ते।

anyebhyo 'pi tvayā rakṣyā prāpnuyāṃ dharṣaṇaṃ yadi. dharmataś ca snuṣā te 'haṃ tattvam etad bravīmi te.

अब्रवीत् तां दशग्रीवश् चरणाधोमुखीं स्थिताम्। सुतस्य यदि मे भार्या ततस् त्वं मे स्नुषा भवेः।

abravīt tāṃ daśagrīvaś caraṇādhomukhīṃ sthitām. sutasya yadi me bhāryā tatas tvaṃ me snuṣā bhaveḥ.

बाढम् इत्य् एव सा रम्भा प्राह रावणम् उत्तरम्। धर्मतस् ते सुतस्याहं भार्या राक्षसपुंगव।

bāḍham ity eva sā rambhā prāha rāvaṇam uttaram. dharmatas te sutasyāhaṃ bhāryā rākṣasapuṃgava.

पुत्रः प्रियतरः प्राणैर् भ्रातुर् वैश्रवणस्य ते। ख्यातो यस् त्रिषु लोकेषु नलकूबर इत्य् असौ।

putraḥ priyataraḥ prāṇair bhrātur vaiśravaṇasya te. khyāto yas triṣu lokeṣu nalakūbara ity asau.

धर्मतो यो भवेद् विप्रः क्षत्रियो वीर्यतो भवेत्। क्रोधाद् यश् च भवेद् अग्निः क्षान्त्या च वसुधासमः।

dharmato yo bhaved vipraḥ kṣatriyo vīryato bhavet. krodhād yaś ca bhaved agniḥ kṣāntyā ca vasudhāsamaḥ.

तस्यास्मि कृतसंकेता लोकपालसुतस्य वै। तम् उद्दिश्य च मे सर्वं विभूषणम् इदं कृतम्।

tasyāsmi kṛtasaṃketā lokapālasutasya vai. tam uddiśya ca me sarvaṃ vibhūṣaṇam idaṃ kṛtam.

यस्य तस्य हि नान्यस्य भावो मां प्रति तिष्ठति। तेन सत्येन मां राजन् मोक्तुम् अर्हस्य् अरिंदम।

yasya tasya hi nānyasya bhāvo māṃ prati tiṣṭhati. tena satyena māṃ rājan moktum arhasy ariṃdama.

स हि तिष्ठति धर्मात्मा साम्प्रतं मत्समुत्सुकः। तन् न विघ्नं सुतस्येह कर्तुम् अर्हसि मुञ्च माम्।

sa hi tiṣṭhati dharmātmā sāmprataṃ matsamutsukaḥ. tan na vighnaṃ sutasyeha kartum arhasi muñca mām.

सद्भिर् आचरितं मार्गं गच्छ राक्षसपुंगव। माननीयो मया हि त्वं लालनीया तथास्मि ते।

sadbhir ācaritaṃ mārgaṃ gaccha rākṣasapuṃgava. mānanīyo mayā hi tvaṃ lālanīyā tathāsmi te.

एवं ब्रुवाणां रम्भां तां धर्मार्थसहितं वचः। निर्भर्त्स्य राक्षसो मोहात् प्रतिगृह्य बलाद् बली। काममोहाभिसंरब्धो मैथुनायोपचक्रमे।

evaṃ bruvāṇāṃ rambhāṃ tāṃ dharmārthasahitaṃ vacaḥ. nirbhartsya rākṣaso mohāt pratigṛhya balād balī. kāmamohābhisaṃrabdho maithunāyopacakrame.

सा विमुक्ता ततो रम्भा भ्रष्टमाल्यविभूषणा। गजेन्द्राक्रीडमथिता नदीवाकुलतां गता।

sā vimuktā tato rambhā bhraṣṭamālyavibhūṣaṇā. gajendrākrīḍamathitā nadīvākulatāṃ gatā.

सा वेपमाना लज्जन्ती भीता करकृताञ्जलिः। नलकूबरम् आसाद्य पादयोर् निपपात ह।

sā vepamānā lajjantī bhītā karakṛtāñjaliḥ. nalakūbaram āsādya pādayor nipapāta ha.

तदवस्थां च तां दृष्ट्वा महात्मा नलकूबरः। अब्रवीत् किम् इदं भद्रे पादयोः पतितासि मे।

tadavasthāṃ ca tāṃ dṛṣṭvā mahātmā nalakūbaraḥ. abravīt kim idaṃ bhadre pādayoḥ patitāsi me.

सा तु निश्वसमाना च वेपमानाथ साञ्जलिः। तस्मै सर्वं यथातथ्यम् आख्यातुम् उपचक्रमे।

sā tu niśvasamānā ca vepamānātha sāñjaliḥ. tasmai sarvaṃ yathātathyam ākhyātum upacakrame.

एष देव दशग्रीवः प्राप्तो गन्तुं त्रिविष्टपम्। तेन सैन्यसहायेन निशेह परिणाम्यते।

eṣa deva daśagrīvaḥ prāpto gantuṃ triviṣṭapam. tena sainyasahāyena niśeha pariṇāmyate.

आयान्ती तेन दृष्टास्मि त्वत्सकाशम् अरिंदम। गृहीत्वा तेन पृष्टास्मि कस्य त्वम् इति रक्षसा।

āyāntī tena dṛṣṭāsmi tvatsakāśam ariṃdama. gṛhītvā tena pṛṣṭāsmi kasya tvam iti rakṣasā.

मया तु सर्वं यत् सत्यं तद् धि तस्मै निवेदितम्। काममोहाभिभूतात्मा नाश्रौषीत् तद् वचो मम।

mayā tu sarvaṃ yat satyaṃ tad dhi tasmai niveditam. kāmamohābhibhūtātmā nāśrauṣīt tad vaco mama.

याच्यमानो मया देव स्नुषा ते ऽहम् इति प्रभो। तत् सर्वं पृष्ठतः कृत्वा बलात् तेनास्मि धर्षिता।

yācyamāno mayā deva snuṣā te 'ham iti prabho. tat sarvaṃ pṛṣṭhataḥ kṛtvā balāt tenāsmi dharṣitā.

एवं त्वम् अपराधं मे क्षन्तुम् अर्हसि मानद। न हि तुल्यं बलं सौम्य स्त्रियाश् च पुरुषस्य च।

evaṃ tvam aparādhaṃ me kṣantum arhasi mānada. na hi tulyaṃ balaṃ saumya striyāś ca puruṣasya ca.

एवं श्रुत्वा तु संक्रुद्धस् तदा वैश्वरणात्मजः। धर्षणां तां परां श्रुत्वा ध्यानं संप्रविवेश ह।

evaṃ śrutvā tu saṃkruddhas tadā vaiśvaraṇātmajaḥ. dharṣaṇāṃ tāṃ parāṃ śrutvā dhyānaṃ saṃpraviveśa ha.

तस्य तत् कर्म विज्ञाय तदा वैश्रवणात्मजः। मुहूर्ताद् रोषताम्राक्षस् तोयं जग्राह पाणिना।

tasya tat karma vijñāya tadā vaiśravaṇātmajaḥ. muhūrtād roṣatāmrākṣas toyaṃ jagrāha pāṇinā.

गृहीत्वा सलिलं दिव्यम् उपस्पृश्य यथाविधि। उत्ससर्ज तदा शापं राक्षसेन्द्राय दारुणम्।

gṛhītvā salilaṃ divyam upaspṛśya yathāvidhi. utsasarja tadā śāpaṃ rākṣasendrāya dāruṇam.

अकामा तेन यस्मात् त्वं बलाद् भद्रे प्रधर्षिता। तस्मात् स युवतीम् अन्यां नाकामाम् उपयास्यति।

akāmā tena yasmāt tvaṃ balād bhadre pradharṣitā. tasmāt sa yuvatīm anyāṃ nākāmām upayāsyati.

यदा त्व् अकामां कामार्तो धर्षयिष्यति योषितम्। मूर्धा तु सप्तधा तस्य शकलीभविता तदा।

yadā tv akāmāṃ kāmārto dharṣayiṣyati yoṣitam. mūrdhā tu saptadhā tasya śakalībhavitā tadā.

तस्मिन्न् उदाहृते शापे ज्वलिताग्निसमप्रभे। देवदुन्दुभयो नेदुः पुष्पवृष्टिश् च खाच् च्युता।

tasminn udāhṛte śāpe jvalitāgnisamaprabhe. devadundubhayo neduḥ puṣpavṛṣṭiś ca khāc cyutā.

प्रजापतिमुखाश् चापि सर्वे देवाः प्रहर्षिताः। ज्ञात्वा लोकगतिं सर्वां तस्य मृत्युं च रक्षसः।

prajāpatimukhāś cāpi sarve devāḥ praharṣitāḥ. jñātvā lokagatiṃ sarvāṃ tasya mṛtyuṃ ca rakṣasaḥ.

श्रुत्वा तु स दशग्रीवस् तं शापं रोमहर्षणम्। नारीषु मैथुनं भावं नाकामास्व् अभ्यरोचयत्।

śrutvā tu sa daśagrīvas taṃ śāpaṃ romaharṣaṇam. nārīṣu maithunaṃ bhāvaṃ nākāmāsv abhyarocayat.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...