रामायण 7.19 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←उत्तर काण्ड

←अध्याय 19→

[rm-7-19] • 26 श्लोकाः

अथ जित्वा मरुत्तं स प्रययौ राक्षसाधिपः। नगराणि नरेन्द्राणां युद्धकाङ्क्षी दशाननः।

atha jitvā maruttaṃ sa prayayau rākṣasādhipaḥ. nagarāṇi narendrāṇāṃ yuddhakāṅkṣī daśānanaḥ.

स समासाद्य राजेन्द्रान् महेन्द्रवरुणोपमान्। अब्रवीद् राक्षसेन्द्रस् तु युद्धं मे दीयताम् इति।

sa samāsādya rājendrān mahendravaruṇopamān. abravīd rākṣasendras tu yuddhaṃ me dīyatām iti.

निर्जिताः स्मेति वा ब्रूत एषो हि मम निश्चयः। अन्यथा कुर्वताम् एवं मोक्षो वो नोपपद्यते।

nirjitāḥ smeti vā brūta eṣo hi mama niścayaḥ. anyathā kurvatām evaṃ mokṣo vo nopapadyate.

ततस् तु बहवः प्राज्ञाः पार्थिवा धर्मणिश्चयाः। निर्जिताः स्मेत्य् अभाषन्त ज्ञात्वा वरबलं रिपोः।

tatas tu bahavaḥ prājñāḥ pārthivā dharmaṇiścayāḥ. nirjitāḥ smety abhāṣanta jñātvā varabalaṃ ripoḥ.

दुष्यन्तः सुरथो गाधिर् गयो राजा पुरूरवाः। एते सर्वे ऽब्रुवंस् तात निर्जिताः स्मेति पार्थिवाः।

duṣyantaḥ suratho gādhir gayo rājā purūravāḥ. ete sarve 'bruvaṃs tāta nirjitāḥ smeti pārthivāḥ.

अथायोध्यां समासाद्य रावणो राक्षसाधिपः। सुगुप्ताम् अनरण्येन शक्रेणेवामरावतीम्।

athāyodhyāṃ samāsādya rāvaṇo rākṣasādhipaḥ. suguptām anaraṇyena śakreṇevāmarāvatīm.

प्राह राजानम् आसाद्य युद्धं मे संप्रदीयताम्। निर्जितो ऽस्मीति वा ब्रूहि ममैतद् इह शासनम्।

prāha rājānam āsādya yuddhaṃ me saṃpradīyatām. nirjito 'smīti vā brūhi mamaitad iha śāsanam.

अनरण्यः सुसंक्रुद्धो राक्षसेन्द्रम् अथाब्रवीत्। दीयते द्वन्द्वयुद्धं ते राक्षसाधिपते मया।

anaraṇyaḥ susaṃkruddho rākṣasendram athābravīt. dīyate dvandvayuddhaṃ te rākṣasādhipate mayā.

अथ पूर्वं श्रुतार्थेन सज्जितं सुमहद् धि यत्। निष्क्रामत् तन् नरेन्द्रस्य बलं रक्षोवधोद्यतम्।

atha pūrvaṃ śrutārthena sajjitaṃ sumahad dhi yat. niṣkrāmat tan narendrasya balaṃ rakṣovadhodyatam.

नागानां बहुसाहस्रं वाजिनाम् अयुतं तथा। महीं संछाद्य निष्क्रान्तं सपदातिरथं क्षणात्।

nāgānāṃ bahusāhasraṃ vājinām ayutaṃ tathā. mahīṃ saṃchādya niṣkrāntaṃ sapadātirathaṃ kṣaṇāt.

तद् रावणबलं प्राप्य बलं तस्य महीपतेः। प्राणश्यत तदा राजन् हव्यं हुतम् इवानले।

tad rāvaṇabalaṃ prāpya balaṃ tasya mahīpateḥ. prāṇaśyata tadā rājan havyaṃ hutam ivānale.

सो ऽपश्यत नरेन्द्रस् तु नश्यमानं महद् बलम्। महार्णवं समासाद्य यथा पञ्चापगा जलम्।

so 'paśyata narendras tu naśyamānaṃ mahad balam. mahārṇavaṃ samāsādya yathā pañcāpagā jalam.

ततः शक्रधनुःप्रख्यं धनुर् विस्फारयन् स्वयम्। आसदाद नरेन्द्रास् तं रावणं क्रोधमूर्छितः।

tataḥ śakradhanuḥprakhyaṃ dhanur visphārayan svayam. āsadāda narendrās taṃ rāvaṇaṃ krodhamūrchitaḥ.

ततो बाणशतान्य् अष्टौ पातयाम् आस मूर्धनि। तस्य राक्षसराजस्य इक्ष्वाकुकुलनन्दनः।

tato bāṇaśatāny aṣṭau pātayām āsa mūrdhani. tasya rākṣasarājasya ikṣvākukulanandanaḥ.

तस्य बाणाः पतन्तस् ते चक्रिरे न क्षतं क्व चित्। वारिधारा इवाभ्रेभ्यः पतन्त्यो नगमूर्धनि।

tasya bāṇāḥ patantas te cakrire na kṣataṃ kva cit. vāridhārā ivābhrebhyaḥ patantyo nagamūrdhani.

ततो राक्षसराजेन क्रुद्धेन नृपतिस् तदा। तलेन भिहतो मूर्ध्नि स रथान् निपपात ह।

tato rākṣasarājena kruddhena nṛpatis tadā. talena bhihato mūrdhni sa rathān nipapāta ha.

स राजा पतितो भूमौ विह्वलाङ्गः प्रवेपितः। वज्रदग्ध इवारण्ये सालो निपतितो महान्।

sa rājā patito bhūmau vihvalāṅgaḥ pravepitaḥ. vajradagdha ivāraṇye sālo nipatito mahān.

तं प्रहस्याब्रवीद् रक्ष इक्ष्वाकुं पृथिवीपतिम्। किम् इदानीं त्वया प्राप्तं फलं मां प्रति युध्यता।

taṃ prahasyābravīd rakṣa ikṣvākuṃ pṛthivīpatim. kim idānīṃ tvayā prāptaṃ phalaṃ māṃ prati yudhyatā.

त्रैलोक्ये नास्ति यो द्वन्द्वं मम दद्यान् नराधिप। शङ्के प्रमत्तो भोगेषु न शृणोषि बलं मम।

trailokye nāsti yo dvandvaṃ mama dadyān narādhipa. śaṅke pramatto bhogeṣu na śṛṇoṣi balaṃ mama.

तस्यैवं ब्रुवतो राजा मन्दासुर् वाक्यम् अब्रवीत्। किं शक्यम् इह कर्तुं वै यत् कालो दुरतिक्रमः।

tasyaivaṃ bruvato rājā mandāsur vākyam abravīt. kiṃ śakyam iha kartuṃ vai yat kālo duratikramaḥ.

न ह्य् अहं निर्जितो रक्षस् त्वया चात्मप्रशंसिना। कालेनेह विपन्नो ऽहं हेतुभूतस् तु मे भवान्।

na hy ahaṃ nirjito rakṣas tvayā cātmapraśaṃsinā. kāleneha vipanno 'haṃ hetubhūtas tu me bhavān.

किं त्व् इदानीं मया शक्यं कर्तुं प्राणपरिक्षये। इक्ष्वाकुपरिभावित्वाद् वचो वक्ष्यामि राक्षस।

kiṃ tv idānīṃ mayā śakyaṃ kartuṃ prāṇaparikṣaye. ikṣvākuparibhāvitvād vaco vakṣyāmi rākṣasa.

यदि दत्तं यदि हुतं यदि मे सुकृतं तपः। यदि गुप्ताः प्रजाः सम्यक् तथा सत्यं वचो ऽस्तु मे।

yadi dattaṃ yadi hutaṃ yadi me sukṛtaṃ tapaḥ. yadi guptāḥ prajāḥ samyak tathā satyaṃ vaco 'stu me.

उत्पत्स्यते कुले ह्य् अस्मिन्न् इक्ष्वाकूणां महात्मनाम्। राजा परमतेजस्वी यस् ते प्राणान् हरिष्यति।

utpatsyate kule hy asminn ikṣvākūṇāṃ mahātmanām. rājā paramatejasvī yas te prāṇān hariṣyati.

ततो जलधरोदग्रस् ताडितो देवदुन्दुभिः। तस्मिन्न् उदाहृते शापे पुष्पवृष्टिश् च खाच् च्युता।

tato jaladharodagras tāḍito devadundubhiḥ. tasminn udāhṛte śāpe puṣpavṛṣṭiś ca khāc cyutā.

ततः स राजा राजेन्द्र गतः स्थानं त्रिविष्टपम्। स्वर्गते च नृपे राम राक्षसः स न्यवर्तत।

tataḥ sa rājā rājendra gataḥ sthānaṃ triviṣṭapam. svargate ca nṛpe rāma rākṣasaḥ sa nyavartata.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...