रामायण 7.14 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←उत्तर काण्ड

←अध्याय 14→

[rm-7-14] • 25 श्लोकाः

ततः स सचिवैः सार्धं षड्भिर् नित्यं बलोत्कटैः। महोदरप्रहस्ताभ्यां मारीचशुकसारणैः।

tataḥ sa sacivaiḥ sārdhaṃ ṣaḍbhir nityaṃ balotkaṭaiḥ. mahodaraprahastābhyāṃ mārīcaśukasāraṇaiḥ.

धूम्राक्षेण च वीरेण नित्यं समरगृध्नुना। वृतः संप्रययौ श्रीमान् क्रोधाल् लोकान् दहन्न् इव।

dhūmrākṣeṇa ca vīreṇa nityaṃ samaragṛdhnunā. vṛtaḥ saṃprayayau śrīmān krodhāl lokān dahann iva.

पुराणि स नदीः शैलान् वनान्य् उपवनानि च। अतिक्रम्य मुहूर्तेन कैलासं गिरिम् आविशत्।

purāṇi sa nadīḥ śailān vanāny upavanāni ca. atikramya muhūrtena kailāsaṃ girim āviśat.

तं निविष्टं गिरौ तस्मिन् राक्षसेन्द्रं निशम्य तु। राज्ञो भ्रातायम् इत्य् उक्त्वा गता यत्र धनेश्वरः।

taṃ niviṣṭaṃ girau tasmin rākṣasendraṃ niśamya tu. rājño bhrātāyam ity uktvā gatā yatra dhaneśvaraḥ.

गत्वा तु सर्वम् आचख्युर् भ्रातुस् तस्य विनिश्चयम्। अनुज्ञाता ययुश् चैव युद्धाय धनदेन ते।

gatvā tu sarvam ācakhyur bhrātus tasya viniścayam. anujñātā yayuś caiva yuddhāya dhanadena te.

ततो बलस्य संक्षोभः सागरस्येव वर्धतः। अभून् नैरृतराजस्य गिरिं संचालयन्न् इव।

tato balasya saṃkṣobhaḥ sāgarasyeva vardhataḥ. abhūn nairṛtarājasya giriṃ saṃcālayann iva.

ततो युद्धं समभवद् यक्षराक्षससंकुलम्। व्यथिताश् चाभवंस् तत्र सचिवास् तस्य रक्षसः।

tato yuddhaṃ samabhavad yakṣarākṣasasaṃkulam. vyathitāś cābhavaṃs tatra sacivās tasya rakṣasaḥ.

तं दृष्ट्वा तादृशं सैन्यं दशग्रीवो निशाचरः। हर्षान् नादं ततः कृत्वा रोषात् समभिवर्तत।

taṃ dṛṣṭvā tādṛśaṃ sainyaṃ daśagrīvo niśācaraḥ. harṣān nādaṃ tataḥ kṛtvā roṣāt samabhivartata.

ये तु ते राक्षसेन्द्रस्य सचिवा घोरविक्रमः। ते सहस्रं सहस्राणाम् एकैकं समयोधयन्।

ye tu te rākṣasendrasya sacivā ghoravikramaḥ. te sahasraṃ sahasrāṇām ekaikaṃ samayodhayan.

ततो गदाभिः परिघैर् असिभिः शक्तितोमरैः। वध्यमानो दशग्रीवस् तत् सैन्यं समगाहत।

tato gadābhiḥ parighair asibhiḥ śaktitomaraiḥ. vadhyamāno daśagrīvas tat sainyaṃ samagāhata.

तैर् निरुच्छ्वासवत् तत्र वध्यमानो दशाननः। वर्षमाणैर् इव घनैर् यक्षेन्द्रैः संनिरुध्यत।

tair nirucchvāsavat tatra vadhyamāno daśānanaḥ. varṣamāṇair iva ghanair yakṣendraiḥ saṃnirudhyata.

स दुरात्मा समुद्यम्य कालदण्डोपमां गदाम्। प्रविवेश ततः सैन्यं नयन् यक्षान् यमक्षयम्।

sa durātmā samudyamya kāladaṇḍopamāṃ gadām. praviveśa tataḥ sainyaṃ nayan yakṣān yamakṣayam.

स कक्षम् इव विस्तीर्णं शुष्केन्धनसमाकुलम्। वातेनाग्निर् इवायत्तो ऽदहत् सैन्यं सुदारुणम्।

sa kakṣam iva vistīrṇaṃ śuṣkendhanasamākulam. vātenāgnir ivāyatto 'dahat sainyaṃ sudāruṇam.

तैस् तु तस्य मृधे ऽमात्यैर् महोदरशुकादिभिः। अल्पावशिष्टास् ते यक्षाः कृता वातैर् इवाम्बुदाः।

tais tu tasya mṛdhe 'mātyair mahodaraśukādibhiḥ. alpāvaśiṣṭās te yakṣāḥ kṛtā vātair ivāmbudāḥ.

के चित् त्व् आयुधभग्नाङ्गाः पतिताः समरक्षितौ। ओष्ठान् स्वदशनैस् तीक्ष्णैर् दंशन्तो भुवि पातिताः।

ke cit tv āyudhabhagnāṅgāḥ patitāḥ samarakṣitau. oṣṭhān svadaśanais tīkṣṇair daṃśanto bhuvi pātitāḥ.

भयाद् अन्योन्यम् आलिङ्ग्य भ्रष्टशस्त्रा रणाजिरे। निषेदुस् ते तदा यक्षाः कूला जलहता इव।

bhayād anyonyam āliṅgya bhraṣṭaśastrā raṇājire. niṣedus te tadā yakṣāḥ kūlā jalahatā iva.

हतानां स्वर्गसंस्थानां युध्यतां पृथिवीतले। प्रेक्षताम् ऋषिसंघानां न बभूवान्तरं दिवि।

hatānāṃ svargasaṃsthānāṃ yudhyatāṃ pṛthivītale. prekṣatām ṛṣisaṃghānāṃ na babhūvāntaraṃ divi.

एतस्मिन्न् अन्तरे राम विस्तीर्णबलवाहनः। अगमत् सुमहान् यक्षो नाम्ना संयोधकण्टकः।

etasminn antare rāma vistīrṇabalavāhanaḥ. agamat sumahān yakṣo nāmnā saṃyodhakaṇṭakaḥ.

तेन यक्षेण मारीचो विष्णुनेव समाहतः। पतितः पृथिवीं भेजे क्षीणपुण्य इवाम्बरात्।

tena yakṣeṇa mārīco viṣṇuneva samāhataḥ. patitaḥ pṛthivīṃ bheje kṣīṇapuṇya ivāmbarāt.

प्राप्तसंज्ञो मुहूर्तेन विश्रम्य च निशाचरः। तं यक्षं योधयाम् आस स च भग्नः प्रदुद्रुवे।

prāptasaṃjño muhūrtena viśramya ca niśācaraḥ. taṃ yakṣaṃ yodhayām āsa sa ca bhagnaḥ pradudruve.

ततः काञ्चनचित्राङ्गं वैदूर्यरजतोक्षितम्। मर्यादां द्वारपालानां तोरणं तत् समाविशत्।

tataḥ kāñcanacitrāṅgaṃ vaidūryarajatokṣitam. maryādāṃ dvārapālānāṃ toraṇaṃ tat samāviśat.

ततो राम दशग्रीवं प्रविशन्तं निशाचरम्। सूर्यभानुर् इति ख्यातो द्वारपालो न्यवारयत्।

tato rāma daśagrīvaṃ praviśantaṃ niśācaram. sūryabhānur iti khyāto dvārapālo nyavārayat.

ततस् तोरणम् उत्पाट्य तेन यक्षेण ताडितः। राक्षसो यक्षसृष्टेन तोरणेन समाहतः। न क्षितिं प्रययौ राम वरात् सलिलयोनिनः।

tatas toraṇam utpāṭya tena yakṣeṇa tāḍitaḥ. rākṣaso yakṣasṛṣṭena toraṇena samāhataḥ. na kṣitiṃ prayayau rāma varāt salilayoninaḥ.

स तु तेनैव तं यक्षं तोरणेन समाहनत्। नादृश्यत तदा यक्षो भस्म तेन कृतस् तु सः।

sa tu tenaiva taṃ yakṣaṃ toraṇena samāhanat. nādṛśyata tadā yakṣo bhasma tena kṛtas tu saḥ.

ततः प्रदुद्रुवुः सर्वे यक्षा दृष्ट्वा पराक्रमम्। ततो नदीर् गुहाश् चैव विविशुर् भयपीडिताः।

tataḥ pradudruvuḥ sarve yakṣā dṛṣṭvā parākramam. tato nadīr guhāś caiva viviśur bhayapīḍitāḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...