रामायण 6.26 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←युद्ध काण्ड→

←अध्याय 26→

[rm-6-26] • 33 श्लोकाः

तेन शङ्खविमिश्रेण भेरीशब्देन राघवः। उपयतो महाबाहू रामः परपुरंजयः।

tena śaṅkhavimiśreṇa bherīśabdena rāghavaḥ. upayato mahābāhū rāmaḥ parapuraṃjayaḥ.

तं निनादं निशम्याथ रावणो राक्षसेश्वरः। मुहूर्तं ध्यानम् आस्थाय सचिवान् अभ्युदैक्षत।

taṃ ninādaṃ niśamyātha rāvaṇo rākṣaseśvaraḥ. muhūrtaṃ dhyānam āsthāya sacivān abhyudaikṣata.

अथ तान् सचिवांस् तत्र सर्वान् आभाष्य रावणः। सभां संनादयन् सर्वाम् इत्य् उवाच महाबलः।

atha tān sacivāṃs tatra sarvān ābhāṣya rāvaṇaḥ. sabhāṃ saṃnādayan sarvām ity uvāca mahābalaḥ.

तरणं सागरस्यापि विक्रमं बलसंचयम्। यद् उक्तवन्तो रामस्य भवन्तस् तन् मया श्रुतम्। भवतश् चाप्य् अहं वेद्मि युद्धे सत्यपराक्रमान्।

taraṇaṃ sāgarasyāpi vikramaṃ balasaṃcayam. yad uktavanto rāmasya bhavantas tan mayā śrutam. bhavataś cāpy ahaṃ vedmi yuddhe satyaparākramān.

ततस् तु सुमहाप्राज्ञो माल्यवान् नाम राक्षसः। रावणस्य वचः श्रुत्वा मातुः पैतामहो ऽब्रवीत्।

tatas tu sumahāprājño mālyavān nāma rākṣasaḥ. rāvaṇasya vacaḥ śrutvā mātuḥ paitāmaho 'bravīt.

विद्यास्व् अभिविनीतो यो राजा राजन् नयानुगः। स शास्ति चिरम् ऐश्वर्यम् अरींश् च कुरुते वशे।

vidyāsv abhivinīto yo rājā rājan nayānugaḥ. sa śāsti ciram aiśvaryam arīṃś ca kurute vaśe.

संदधानो हि कालेन विगृह्णंश् चारिभिः सह। स्वपक्षवर्धनं कुर्वन् महद् ऐश्वर्यम् अश्नुते।

saṃdadhāno hi kālena vigṛhṇaṃś cāribhiḥ saha. svapakṣavardhanaṃ kurvan mahad aiśvaryam aśnute.

हीयमानेन कर्तव्यो राज्ञा संधिः समेन च। न शत्रुम् अवमन्येत ज्यायान् कुर्वीत विग्रहम्।

hīyamānena kartavyo rājñā saṃdhiḥ samena ca. na śatrum avamanyeta jyāyān kurvīta vigraham.

तन् मह्यं रोचते संधिः सह रामेण रावण। यदर्थम् अभियुक्ताः स्म सीता तस्मै प्रदीयताम्।

tan mahyaṃ rocate saṃdhiḥ saha rāmeṇa rāvaṇa. yadartham abhiyuktāḥ sma sītā tasmai pradīyatām.

तस्य देवर्षयः सर्वे गन्धर्वाश् च जयैषिणः। विरोधं मा गमस् तेन संधिस् ते तेन रोचताम्।

tasya devarṣayaḥ sarve gandharvāś ca jayaiṣiṇaḥ. virodhaṃ mā gamas tena saṃdhis te tena rocatām.

असृजद् भगवान् पक्षौ द्वाव् एव हि पितामहः। सुराणाम् असुराणां च धर्माधर्मौ तदाश्रयौ।

asṛjad bhagavān pakṣau dvāv eva hi pitāmahaḥ. surāṇām asurāṇāṃ ca dharmādharmau tadāśrayau.

धर्मो हि श्रूयते पक्षः सुराणां च महात्मनाम्। अधर्मो रक्षसं पक्षो ह्य् असुराणां च रावण।

dharmo hi śrūyate pakṣaḥ surāṇāṃ ca mahātmanām. adharmo rakṣasaṃ pakṣo hy asurāṇāṃ ca rāvaṇa.

धर्मो वै ग्रसते ऽधर्मं ततः कृतम् अभूद् युगम्। अधर्मो ग्रसते धर्मं ततस् तिष्यः प्रवर्तते।

dharmo vai grasate 'dharmaṃ tataḥ kṛtam abhūd yugam. adharmo grasate dharmaṃ tatas tiṣyaḥ pravartate.

तत् त्वया चरता लोकान् धर्मो विनिहतो महान्। अधर्मः प्रगृहीतश् च तेनास्मद्बलिनः परे।

tat tvayā caratā lokān dharmo vinihato mahān. adharmaḥ pragṛhītaś ca tenāsmadbalinaḥ pare.

स प्रमादाद् विवृद्धस् ते ऽधर्मो ऽहिर् ग्रसते हि नः। विवर्धयति पक्षं च सुराणां सुरभावनः।

sa pramādād vivṛddhas te 'dharmo 'hir grasate hi naḥ. vivardhayati pakṣaṃ ca surāṇāṃ surabhāvanaḥ.

विषयेषु प्रसक्तेन यत्किंचित्कारिणा त्वया। ऋषीणाम् अग्निकल्पानाम् उद्वेगो जनितो महान्। तेषां प्रभावो दुर्धर्षः प्रदीप्त इव पावकः।

viṣayeṣu prasaktena yatkiṃcitkāriṇā tvayā. ṛṣīṇām agnikalpānām udvego janito mahān. teṣāṃ prabhāvo durdharṣaḥ pradīpta iva pāvakaḥ.

तपसा भावितात्मानो धर्मस्यानुग्रहे रताः। मुख्यैर् यज्ञैर् यजन्त्य् एते नित्यं तैस् तैर् द्विजातयः।

tapasā bhāvitātmāno dharmasyānugrahe ratāḥ. mukhyair yajñair yajanty ete nityaṃ tais tair dvijātayaḥ.

जुह्वत्य् अग्नींश् च विधिवद् वेदांश् चोच्चैर् अधीयते। अभिभूय च रक्षांसि ब्रह्मघोषान् उदैरयन्। दिशो विप्रद्रुताः सर्वे स्तनयित्नुर् इवोष्णगे।

juhvaty agnīṃś ca vidhivad vedāṃś coccair adhīyate. abhibhūya ca rakṣāṃsi brahmaghoṣān udairayan. diśo vipradrutāḥ sarve stanayitnur ivoṣṇage.

ऋषीणाम् अग्निकल्पानाम् अग्निहोत्रसमुत्थितः। आदत्ते रक्षसां तेजो धूमो व्याप्य दिशो दश।

ṛṣīṇām agnikalpānām agnihotrasamutthitaḥ. ādatte rakṣasāṃ tejo dhūmo vyāpya diśo daśa.

तेषु तेषु च देशेषु पुण्येषु च दृढव्रतैः। चर्यमाणं तपस् तीव्रं संतापयति राक्षसान्।

teṣu teṣu ca deśeṣu puṇyeṣu ca dṛḍhavrataiḥ. caryamāṇaṃ tapas tīvraṃ saṃtāpayati rākṣasān.

उत्पातान् विविधान् दृष्ट्वा घोरान् बहुविधांस् तथा। विनाशम् अनुपश्यामि सर्वेषां रक्षसाम् अहम्।

utpātān vividhān dṛṣṭvā ghorān bahuvidhāṃs tathā. vināśam anupaśyāmi sarveṣāṃ rakṣasām aham.

खराभिस् तनिता घोरा मेघाः प्रतिभयंकरः। शोणितेनाभिवर्षन्ति लङ्काम् उष्णेन सर्वतः।

kharābhis tanitā ghorā meghāḥ pratibhayaṃkaraḥ. śoṇitenābhivarṣanti laṅkām uṣṇena sarvataḥ.

रुदतां वाहनानां च प्रपतन्त्य् अस्रबिन्दवः। ध्वजा ध्वस्ता विवर्णाश् च न प्रभान्ति यथापुरम्।

rudatāṃ vāhanānāṃ ca prapatanty asrabindavaḥ. dhvajā dhvastā vivarṇāś ca na prabhānti yathāpuram.

व्याला गोमायवो गृध्रा वाशन्ति च सुभैरवम्। प्रविश्य लङ्काम् अनिशं समवायांश् च कुर्वते।

vyālā gomāyavo gṛdhrā vāśanti ca subhairavam. praviśya laṅkām aniśaṃ samavāyāṃś ca kurvate.

कालिकाः पाण्डुरैर् दन्तैः प्रहसन्त्य् अग्रतः स्थिताः। स्त्रियः स्वप्नेषु मुष्णन्त्यो गृहाणि प्रतिभाष्य च।

kālikāḥ pāṇḍurair dantaiḥ prahasanty agrataḥ sthitāḥ. striyaḥ svapneṣu muṣṇantyo gṛhāṇi pratibhāṣya ca.

गृहाणां बलिकर्माणि श्वानः पर्युपभुञ्जते। खरा गोषु प्रजायन्ते मूषिका नकुलैः सह।

gṛhāṇāṃ balikarmāṇi śvānaḥ paryupabhuñjate. kharā goṣu prajāyante mūṣikā nakulaiḥ saha.

मार्जारा द्वीपिभिः सार्धं सूकराः शुनकैः सह। किंनरा राक्षसैश् चापि समेयुर् मानुषैः सह।

mārjārā dvīpibhiḥ sārdhaṃ sūkarāḥ śunakaiḥ saha. kiṃnarā rākṣasaiś cāpi sameyur mānuṣaiḥ saha.

पाण्डुरा रक्तपादाश् च विहगाः कालचोदिताः। राक्षसानां विनाशाय कपोता विचरन्ति च।

pāṇḍurā raktapādāś ca vihagāḥ kālacoditāḥ. rākṣasānāṃ vināśāya kapotā vicaranti ca.

चीकी कूचीति वाशन्त्यः शारिका वेश्मसु स्थिताः। पतन्ति ग्रथिताश् चापि निर्जिताः कलहैषिणः।

cīkī kūcīti vāśantyaḥ śārikā veśmasu sthitāḥ. patanti grathitāś cāpi nirjitāḥ kalahaiṣiṇaḥ.

करालो विकटो मुण्डः पुरुषः कृष्णपिङ्गलः। कालो गृहाणि सर्वेषां काले काले ऽन्ववेक्षते। एतान्य् अन्यानि दुष्टानि निमित्तान्य् उत्पतन्ति च।

karālo vikaṭo muṇḍaḥ puruṣaḥ kṛṣṇapiṅgalaḥ. kālo gṛhāṇi sarveṣāṃ kāle kāle 'nvavekṣate. etāny anyāni duṣṭāni nimittāny utpatanti ca.

विष्णुं मन्यामहे रामं मानुषं देहम् आस्थितम्। न हि मानुषमात्रो ऽसौ राघवो दृढविक्रमः।

viṣṇuṃ manyāmahe rāmaṃ mānuṣaṃ deham āsthitam. na hi mānuṣamātro 'sau rāghavo dṛḍhavikramaḥ.

येन बद्धः समुद्रस्य स सेतुः परमाद्भुतः। कुरुष्व नरराजेन संधिं रामेण रावण।

yena baddhaḥ samudrasya sa setuḥ paramādbhutaḥ. kuruṣva nararājena saṃdhiṃ rāmeṇa rāvaṇa.

इदं वचस् तत्र निगद्य माल्यवन् परीक्ष्य रक्षोऽधिपतेर् मनः पुनः। अनुत्तमेषूत्तमपौरुषो बली बभूव तूष्णीं समवेक्ष्य रावणम्।

idaṃ vacas tatra nigadya mālyavan parīkṣya rakṣo'dhipater manaḥ punaḥ. anuttameṣūttamapauruṣo balī babhūva tūṣṇīṃ samavekṣya rāvaṇam.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...