रामायण 6.24 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←युद्ध काण्ड→

←अध्याय 24→

[rm-6-24] • 36 श्लोकाः

सीतां तु मोहितां दृष्ट्वा सरमा नाम राक्षसी। आससादाशु वैदेहीं प्रियां प्रणयिनी सखी।

sītāṃ tu mohitāṃ dṛṣṭvā saramā nāma rākṣasī. āsasādāśu vaidehīṃ priyāṃ praṇayinī sakhī.

सा हि तत्र कृता मित्रं सीतया रक्ष्यमाणया। रक्षन्ती रावणाद् इष्टा सानुक्रोशा दृढव्रता।

sā hi tatra kṛtā mitraṃ sītayā rakṣyamāṇayā. rakṣantī rāvaṇād iṣṭā sānukrośā dṛḍhavratā.

सा ददर्श सखीं सीतां सरमा नष्टचेतनाम्। उपावृत्योत्थितां ध्वस्तां वडवाम् इव पांसुषु।

sā dadarśa sakhīṃ sītāṃ saramā naṣṭacetanām. upāvṛtyotthitāṃ dhvastāṃ vaḍavām iva pāṃsuṣu.

तां समाश्वासयाम् आस सखी स्नेहेन सुव्रता। उक्ता यद् रावणेन त्वं प्रत्युक्तं च स्वयं त्वया।

tāṃ samāśvāsayām āsa sakhī snehena suvratā. uktā yad rāvaṇena tvaṃ pratyuktaṃ ca svayaṃ tvayā.

सखीस्नेहेन तद् भीरु मया सर्वं प्रतिश्रुतम्। लीनया गनहे शूह्ये भयम् उत्सृज्य रावणात्। तव हेतोर् विशालाक्षि न हि मे जीवितं प्रियम्।

sakhīsnehena tad bhīru mayā sarvaṃ pratiśrutam. līnayā ganahe śūhye bhayam utsṛjya rāvaṇāt. tava hetor viśālākṣi na hi me jīvitaṃ priyam.

स संभ्रान्तश् च निष्क्रान्तो यत् कृते राक्षसाधिपः। तच् च मे विदितं सर्वम् अभिनिष्क्रम्य मैथिलि।

sa saṃbhrāntaś ca niṣkrānto yat kṛte rākṣasādhipaḥ. tac ca me viditaṃ sarvam abhiniṣkramya maithili.

न शक्यं सौप्तिकं कर्तुं रामस्य विदितात्मनः। वधश् च पुरुषव्याघ्रे तस्मिन्न् एवोपपद्यते।

na śakyaṃ sauptikaṃ kartuṃ rāmasya viditātmanaḥ. vadhaś ca puruṣavyāghre tasminn evopapadyate.

न चैव वानरा हन्तुं शक्याः पादपयोधिनः। सुरा देवर्षभेणेव रामेण हि सुरक्षिताः।

na caiva vānarā hantuṃ śakyāḥ pādapayodhinaḥ. surā devarṣabheṇeva rāmeṇa hi surakṣitāḥ.

दीर्घवृत्तभुजः श्रीमान् महोरस्कः प्रतापवान्। धन्वी संहननोपेतो धर्मात्मा भुवि विश्रुतः।

dīrghavṛttabhujaḥ śrīmān mahoraskaḥ pratāpavān. dhanvī saṃhananopeto dharmātmā bhuvi viśrutaḥ.

विक्रान्तो रक्षिता नित्यम् आत्मनश् च परस्य च। लक्ष्मणेन सह भ्रात्रा कुशली नयशास्त्रवित्।

vikrānto rakṣitā nityam ātmanaś ca parasya ca. lakṣmaṇena saha bhrātrā kuśalī nayaśāstravit.

हन्ता परबलौघानाम् अचिन्त्यबलपौरुषः। न हतो राघवः श्रीमान् सीते शत्रुनिबर्हणः।

hantā parabalaughānām acintyabalapauruṣaḥ. na hato rāghavaḥ śrīmān sīte śatrunibarhaṇaḥ.

अयुक्तबुद्धिकृत्येन सर्वभूतविरोधिना। इयं प्रयुक्ता रौद्रेण माया मायाविदा त्वयि।

ayuktabuddhikṛtyena sarvabhūtavirodhinā. iyaṃ prayuktā raudreṇa māyā māyāvidā tvayi.

शोकस् ते विगतः सर्वः कल्याणं त्वाम् उपस्थितम्। ध्रुवं त्वां भजते लक्ष्मीः प्रियं प्रीतिकरं शृणु।

śokas te vigataḥ sarvaḥ kalyāṇaṃ tvām upasthitam. dhruvaṃ tvāṃ bhajate lakṣmīḥ priyaṃ prītikaraṃ śṛṇu.

उत्तीर्य सागरं रामः सह वानरसेनया। संनिविष्टः समुद्रस्य तीरम् आसाद्य दक्षिणम्।

uttīrya sāgaraṃ rāmaḥ saha vānarasenayā. saṃniviṣṭaḥ samudrasya tīram āsādya dakṣiṇam.

दृष्टो मे परिपूर्णार्थः काकुत्स्थः सहलक्ष्मणः। सहितैः सागरान्तस्थैर् बलैस् तिष्ठति रक्षितः।

dṛṣṭo me paripūrṇārthaḥ kākutsthaḥ sahalakṣmaṇaḥ. sahitaiḥ sāgarāntasthair balais tiṣṭhati rakṣitaḥ.

अनेन प्रेषिता ये च राक्षसा लघुविक्रमः। राघवस् तीर्ण इत्य् एवं प्रवृत्तिस् तैर् इहाहृता।

anena preṣitā ye ca rākṣasā laghuvikramaḥ. rāghavas tīrṇa ity evaṃ pravṛttis tair ihāhṛtā.

स तां श्रुत्वा विशालाक्षि प्रवृत्तिं राक्षसाधिपः। एष मन्त्रयते सर्वैः सचिवैः सह रावणः।

sa tāṃ śrutvā viśālākṣi pravṛttiṃ rākṣasādhipaḥ. eṣa mantrayate sarvaiḥ sacivaiḥ saha rāvaṇaḥ.

इति ब्रुवाणा सरमा राक्षसी सीतया सह। सर्वोद्योगेन सैन्यानां शब्दं शुश्राव भैरवम्।

iti bruvāṇā saramā rākṣasī sītayā saha. sarvodyogena sainyānāṃ śabdaṃ śuśrāva bhairavam.

दण्डनिर्घातवादिन्याः श्रुत्वा भेर्या महास्वनम्। उवाच सरमा सीताम् इदं मधुरभाषिणी।

daṇḍanirghātavādinyāḥ śrutvā bheryā mahāsvanam. uvāca saramā sītām idaṃ madhurabhāṣiṇī.

संनाहजननी ह्य् एषा भैरवा भीरु भेरिका। भेरीनादं च गम्भीरं शृणु तोयदनिस्वनम्।

saṃnāhajananī hy eṣā bhairavā bhīru bherikā. bherīnādaṃ ca gambhīraṃ śṛṇu toyadanisvanam.

कल्प्यन्ते मत्तमातंगा युज्यन्ते रथवाजिनः। तत्र तत्र च संनद्धाः संपतन्ति पदातयः।

kalpyante mattamātaṃgā yujyante rathavājinaḥ. tatra tatra ca saṃnaddhāḥ saṃpatanti padātayaḥ.

आपूर्यन्ते राजमार्गाः सैन्यैर् अद्भुतदर्शनैः। वेगवद्भिर् नदद्भिश् च तोयौघैर् इव सागरः।

āpūryante rājamārgāḥ sainyair adbhutadarśanaiḥ. vegavadbhir nadadbhiś ca toyaughair iva sāgaraḥ.

शास्त्राणां च प्रसन्नानां चर्मणां वर्मणां तथा। रथवाजिगजानां च भूषितानां च रक्षसाम्।

śāstrāṇāṃ ca prasannānāṃ carmaṇāṃ varmaṇāṃ tathā. rathavājigajānāṃ ca bhūṣitānāṃ ca rakṣasām.

प्रभां विसृजतां पश्य नानावर्णां समुत्थिताम्। वनं निर्दहतो धर्मे यथारूपं विभावसोः।

prabhāṃ visṛjatāṃ paśya nānāvarṇāṃ samutthitām. vanaṃ nirdahato dharme yathārūpaṃ vibhāvasoḥ.

घण्टानां शृणु निर्घोषं रथानां शृणु निस्वनम्। हयानां हेषमाणानां शृणु तूर्यध्वनिं यथा।

ghaṇṭānāṃ śṛṇu nirghoṣaṃ rathānāṃ śṛṇu nisvanam. hayānāṃ heṣamāṇānāṃ śṛṇu tūryadhvaniṃ yathā.

उद्यतायुधहस्तानां राक्षसेन्द्रानुयायिनाम्। संभ्रमो रक्षसाम् एष तुमुलो लोमहर्षणः।

udyatāyudhahastānāṃ rākṣasendrānuyāyinām. saṃbhramo rakṣasām eṣa tumulo lomaharṣaṇaḥ.

श्रीस् त्वां भजति शोकघ्नी रक्षसां भयम् आगतम्। रामात् कमलपत्राक्षि दैत्यानाम् इव वासवात्।

śrīs tvāṃ bhajati śokaghnī rakṣasāṃ bhayam āgatam. rāmāt kamalapatrākṣi daityānām iva vāsavāt.

अवजित्य जितक्रोधस् तम् अचिन्त्यपराक्रमः। रावणं समरे हत्वा भर्ता त्वाधिगमिष्यति।

avajitya jitakrodhas tam acintyaparākramaḥ. rāvaṇaṃ samare hatvā bhartā tvādhigamiṣyati.

विक्रमिष्यति रक्षःसु भर्ता ते सहलक्ष्मणः। यथा शत्रुषु शत्रुघ्नो विष्णुना सह वासवः।

vikramiṣyati rakṣaḥsu bhartā te sahalakṣmaṇaḥ. yathā śatruṣu śatrughno viṣṇunā saha vāsavaḥ.

आगतस्य हि रामस्य क्षिप्रम् अङ्कगतां सतीम्। अहं द्रक्ष्यामि सिद्धार्थां त्वां शत्रौ विनिपातिते।

āgatasya hi rāmasya kṣipram aṅkagatāṃ satīm. ahaṃ drakṣyāmi siddhārthāṃ tvāṃ śatrau vinipātite.

अश्रूण्य् आनन्दजानि त्वं वर्तयिष्यसि शोभने। समागम्य परिष्वक्ता तस्योरसि महोरसः।

aśrūṇy ānandajāni tvaṃ vartayiṣyasi śobhane. samāgamya pariṣvaktā tasyorasi mahorasaḥ.

अचिरान् मोक्ष्यते सीते देवि ते जघनं गताम्। धृताम् एतां बहून् मासान् वेणीं रामो महाबलः।

acirān mokṣyate sīte devi te jaghanaṃ gatām. dhṛtām etāṃ bahūn māsān veṇīṃ rāmo mahābalaḥ.

तस्य दृष्ट्वा मुखं देवि पूर्णचन्द्रम् इवोदितम्। मोक्ष्यसे शोकजं वारि निर्मोकम् इव पन्नगी।

tasya dṛṣṭvā mukhaṃ devi pūrṇacandram ivoditam. mokṣyase śokajaṃ vāri nirmokam iva pannagī.

रावणं समरे हत्वा नचिराद् एव मैथिलि। त्वया समग्रं प्रियया सुखार्हो लप्स्यते सुखम्।

rāvaṇaṃ samare hatvā nacirād eva maithili. tvayā samagraṃ priyayā sukhārho lapsyate sukham.

समागता त्वं रामेण मोदिष्यसि महात्मना। सुवर्षेण समायुक्ता यथा सस्येन मेदिनी।

samāgatā tvaṃ rāmeṇa modiṣyasi mahātmanā. suvarṣeṇa samāyuktā yathā sasyena medinī.

गिरिवरम् अभितो ऽनुवर्तमानो हय इव मण्डलम् आशु यः करोति। तम् इह शरणम् अभ्युपेहि देवि दिवसकरं प्रभवो ह्य् अयं प्रजानाम्।

girivaram abhito 'nuvartamāno haya iva maṇḍalam āśu yaḥ karoti. tam iha śaraṇam abhyupehi devi divasakaraṃ prabhavo hy ayaṃ prajānām.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...