रामायण 6.19 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←युद्ध काण्ड→

←अध्याय 19→

[rm-6-19] • 34 श्लोकाः

सारणस्य वचः श्रुत्वा रावणं राक्षसाधिपम्। बलम् आलोकयन् सर्वं शुको वाक्यम् अथाब्रवीत्।

sāraṇasya vacaḥ śrutvā rāvaṇaṃ rākṣasādhipam. balam ālokayan sarvaṃ śuko vākyam athābravīt.

स्थितान् पश्यसि यान् एतान् मत्तान् इव महाद्विपान्। न्यग्रोधान् इव गाङ्गेयान् सालान् हैमवतीन् इव।

sthitān paśyasi yān etān mattān iva mahādvipān. nyagrodhān iva gāṅgeyān sālān haimavatīn iva.

एते दुष्प्रसहा राजन् बलिनः कामरूपिणः। दैत्यदानवसंकाशा युद्धे देवपराक्रमाः।

ete duṣprasahā rājan balinaḥ kāmarūpiṇaḥ. daityadānavasaṃkāśā yuddhe devaparākramāḥ.

एषां कोटिसहस्राणि नव पञ्चच सप्त च। तथा शङ्खसहस्राणि तथा वृन्दशतानि च।

eṣāṃ koṭisahasrāṇi nava pañcaca sapta ca. tathā śaṅkhasahasrāṇi tathā vṛndaśatāni ca.

एते सुग्रीवसचिवाः किष्किन्धानिलयाः सदा। हरयो देवगन्धर्वैर् उत्पन्नाः कामरूपिणः।

ete sugrīvasacivāḥ kiṣkindhānilayāḥ sadā. harayo devagandharvair utpannāḥ kāmarūpiṇaḥ.

यौ तौ पश्यसि तिष्ठन्तौ कुमारौ देवरूपिणौ। मैन्दश् च द्विविदश् चोभौ ताभ्यां नास्ति समो युधि।

yau tau paśyasi tiṣṭhantau kumārau devarūpiṇau. maindaś ca dvividaś cobhau tābhyāṃ nāsti samo yudhi.

ब्रह्मणा समनुज्ञाताव् अमृतप्राशिनाव् उभौ। आशंसेते युधा लङ्काम् एतौ मर्दितुम् ओजसा।

brahmaṇā samanujñātāv amṛtaprāśināv ubhau. āśaṃsete yudhā laṅkām etau marditum ojasā.

याव् एताव् एतयोः पार्श्वे स्थितौ पर्वतसंनिभौ। सुमुखो विमुखश् चैव मृत्युपुत्रौ पितुः समौ।

yāv etāv etayoḥ pārśve sthitau parvatasaṃnibhau. sumukho vimukhaś caiva mṛtyuputrau pituḥ samau.

यं तु पश्यसि तिष्ठन्तं प्रभिन्नम् इव कुञ्जरम्। यो बलात् क्षोभयेत् क्रुद्धः समुद्रम् अपि वानरः।

yaṃ tu paśyasi tiṣṭhantaṃ prabhinnam iva kuñjaram. yo balāt kṣobhayet kruddhaḥ samudram api vānaraḥ.

एषो ऽभिगन्ता लङ्काया वैदेह्यास् तव च प्रभो। एनं पश्य पुरा दृष्टं वानरं पुनर् आगतम्।

eṣo 'bhigantā laṅkāyā vaidehyās tava ca prabho. enaṃ paśya purā dṛṣṭaṃ vānaraṃ punar āgatam.

ज्येष्ठः केसरिणः पुत्रो वातात्मज इति श्रुतः। हनूमान् इति विख्यातो लङ्घितो येन सागरः।

jyeṣṭhaḥ kesariṇaḥ putro vātātmaja iti śrutaḥ. hanūmān iti vikhyāto laṅghito yena sāgaraḥ.

कामरूपी हरिश्रेष्ठो बलरूपसमन्वितः। अनिवार्यगतिश् चैव यथा सततगः प्रभुः।

kāmarūpī hariśreṣṭho balarūpasamanvitaḥ. anivāryagatiś caiva yathā satatagaḥ prabhuḥ.

उद्यन्तं भास्करं दृष्ट्वा बालः किल पिपासितः। त्रियोजनसहस्रं तु अध्वानम् अवतीर्य हि।

udyantaṃ bhāskaraṃ dṛṣṭvā bālaḥ kila pipāsitaḥ. triyojanasahasraṃ tu adhvānam avatīrya hi.

आदित्यम् आहरिष्यामि न मे क्षुत् प्रतियास्यति। इति संचिन्त्य मनसा पुरैष बलदर्पितः।

ādityam āhariṣyāmi na me kṣut pratiyāsyati. iti saṃcintya manasā puraiṣa baladarpitaḥ.

अनाधृष्यतमं देवम् अपि देवर्षिदानवैः। अनासाद्यैव पतितो भास्करोदयने गिरौ।

anādhṛṣyatamaṃ devam api devarṣidānavaiḥ. anāsādyaiva patito bhāskarodayane girau.

पतितस्य कपेर् अस्य हनुर् एका शिलातले। किं चिद् भिन्ना दृढहनोर् हनूमान् एष तेन वै।

patitasya kaper asya hanur ekā śilātale. kiṃ cid bhinnā dṛḍhahanor hanūmān eṣa tena vai.

सत्यम् आगमयोगेन ममैष विदितो हरिः। नास्य शक्यं बलं रूपं प्रभावो वानुभाषितुम्।

satyam āgamayogena mamaiṣa vidito hariḥ. nāsya śakyaṃ balaṃ rūpaṃ prabhāvo vānubhāṣitum.

एष आशंसते लङ्काम् एको मर्दितुम् ओजसा। यश् चैषो ऽनन्तरः शूरः श्यामः पद्मनिभेक्षणः।

eṣa āśaṃsate laṅkām eko marditum ojasā. yaś caiṣo 'nantaraḥ śūraḥ śyāmaḥ padmanibhekṣaṇaḥ.

इक्ष्वाकूणाम् अतिरथो लोके विख्यात पौरुषः। यस्मिन् न चलते धर्मो यो धर्मं नातिवर्तते।

ikṣvākūṇām atiratho loke vikhyāta pauruṣaḥ. yasmin na calate dharmo yo dharmaṃ nātivartate.

यो ब्राह्मम् अस्त्रं वेदांश् च वेद वेदविदां वरः। यो भिन्द्याद् गगनं बाणैः पर्वतांश् चापि दारयेत्।

yo brāhmam astraṃ vedāṃś ca veda vedavidāṃ varaḥ. yo bhindyād gaganaṃ bāṇaiḥ parvatāṃś cāpi dārayet.

यस्य मृत्योर् इव क्रोधः शक्रस्येव पराक्रमः। स एष रामस् त्वां योद्धुं राजन् समभिवर्तते।

yasya mṛtyor iva krodhaḥ śakrasyeva parākramaḥ. sa eṣa rāmas tvāṃ yoddhuṃ rājan samabhivartate.

यश् चैष दक्षिणे पार्श्वे शुद्धजाम्बूनदप्रभः। विशालवक्षास् ताम्राक्षो नीलकुञ्चितमूर्धजः।

yaś caiṣa dakṣiṇe pārśve śuddhajāmbūnadaprabhaḥ. viśālavakṣās tāmrākṣo nīlakuñcitamūrdhajaḥ.

एषो ऽस्य लक्ष्मणो नाम भ्राता प्राणसमः प्रियः। नये युद्धे च कुशलः सर्वशास्त्रविशारदः।

eṣo 'sya lakṣmaṇo nāma bhrātā prāṇasamaḥ priyaḥ. naye yuddhe ca kuśalaḥ sarvaśāstraviśāradaḥ.

अमर्षी दुर्जयो जेता विक्रान्तो बुद्धिमान् बली। रामस्य दक्षिणो बाहुर् नित्यं प्राणो बहिश्चरः।

amarṣī durjayo jetā vikrānto buddhimān balī. rāmasya dakṣiṇo bāhur nityaṃ prāṇo bahiścaraḥ.

न ह्य् एष राघवस्यार्थे जीवितं परिरक्षति। एषैवाशंसते युद्धे निहन्तुं सर्वराक्षसान्।

na hy eṣa rāghavasyārthe jīvitaṃ parirakṣati. eṣaivāśaṃsate yuddhe nihantuṃ sarvarākṣasān.

यस् तु सव्यम् असौ पक्षं रामस्याश्रित्य तिष्ठति। रक्षोगणपरिक्षिप्तो राजा ह्य् एष विभीषणः।

yas tu savyam asau pakṣaṃ rāmasyāśritya tiṣṭhati. rakṣogaṇaparikṣipto rājā hy eṣa vibhīṣaṇaḥ.

श्रीमता राजराजेन लङ्कायाम् अभिषेचितः। त्वाम् एव प्रतिसंरब्धो युद्धायैषो ऽभिवर्तते।

śrīmatā rājarājena laṅkāyām abhiṣecitaḥ. tvām eva pratisaṃrabdho yuddhāyaiṣo 'bhivartate.

यं तु पश्यसि तिष्ठन्तं मध्ये गिरिम् इवाचलम्। सर्वशाखामृगेन्द्राणां भर्तारम् अपराजितम्।

yaṃ tu paśyasi tiṣṭhantaṃ madhye girim ivācalam. sarvaśākhāmṛgendrāṇāṃ bhartāram aparājitam.

तेजसा यशसा बुद्ध्या ज्ञानेनाभिजनेन च। यः कपीन् अति बभ्राज हिमवान् इव पर्वतान्।

tejasā yaśasā buddhyā jñānenābhijanena ca. yaḥ kapīn ati babhrāja himavān iva parvatān.

किष्किन्धां यः समध्यास्ते गुहां सगहनद्रुमाम्। दुर्गां पर्वतदुर्गस्थां प्रधानैः सह यूथपैः।

kiṣkindhāṃ yaḥ samadhyāste guhāṃ sagahanadrumām. durgāṃ parvatadurgasthāṃ pradhānaiḥ saha yūthapaiḥ.

यस्यैषा काञ्चनी माला शोभते शतपुष्करा। कान्ता देवमनुष्याणां यस्यां लक्ष्मीः प्रतिष्ठिता।

yasyaiṣā kāñcanī mālā śobhate śatapuṣkarā. kāntā devamanuṣyāṇāṃ yasyāṃ lakṣmīḥ pratiṣṭhitā.

एतां च मालां तारां च कपिराज्यं च शाश्वतम्। सुग्रीवो वालिनं हत्वा रामेण प्रतिपादितः।

etāṃ ca mālāṃ tārāṃ ca kapirājyaṃ ca śāśvatam. sugrīvo vālinaṃ hatvā rāmeṇa pratipāditaḥ.

एवं कोटिसहस्रेण शङ्कूनां च शतेन च। सुग्रीवो वानरेन्द्रस् त्वां युद्धार्थम् अभिवर्तते।

evaṃ koṭisahasreṇa śaṅkūnāṃ ca śatena ca. sugrīvo vānarendras tvāṃ yuddhārtham abhivartate.

इमां महाराजसमीक्ष्य वाहिनीम् उपस्थितां प्रज्वलितग्रहोपमाम्। ततः प्रयत्नः परमो विधीयतां यथा जयः स्यान् न परैः पराजयः।

imāṃ mahārājasamīkṣya vāhinīm upasthitāṃ prajvalitagrahopamām. tataḥ prayatnaḥ paramo vidhīyatāṃ yathā jayaḥ syān na paraiḥ parājayaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...