रामायण 6.18 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←युद्ध काण्ड→

←अध्याय 18→

[rm-6-18] • 42 श्लोकाः

तांस् तु ते ऽहं प्रवक्ष्यामि प्रेक्षमाणस्य यूथपान्। राघवार्थे पराक्रान्ता ये न रक्षन्ति जीवितम्।

tāṃs tu te 'haṃ pravakṣyāmi prekṣamāṇasya yūthapān. rāghavārthe parākrāntā ye na rakṣanti jīvitam.

स्निग्धा यस्य बहुश्यामा बाला लाङ्गूलम् आश्रिताः। ताम्राः पीताः सिताः श्वेताः प्रकीर्णा घोरकर्मणः।

snigdhā yasya bahuśyāmā bālā lāṅgūlam āśritāḥ. tāmrāḥ pītāḥ sitāḥ śvetāḥ prakīrṇā ghorakarmaṇaḥ.

प्रगृहीताः प्रकाशन्ते सूर्यस्येव मरीचयः। पृथिव्यां चानुकृष्यन्ते हरो नामैष यूथपः।

pragṛhītāḥ prakāśante sūryasyeva marīcayaḥ. pṛthivyāṃ cānukṛṣyante haro nāmaiṣa yūthapaḥ.

यं पृष्ठतो ऽनुगच्छन्ति शतशो ऽथ सहस्रशः। द्रुमान् उद्यम्य सहिता लङ्कारोहणतत्पराः।

yaṃ pṛṣṭhato 'nugacchanti śataśo 'tha sahasraśaḥ. drumān udyamya sahitā laṅkārohaṇatatparāḥ.

एष कोटीसहस्रेण वानराणां महौजसाम्। आकाङ्क्षते त्वां संग्रामे जेतुं परपुरंजय।

eṣa koṭīsahasreṇa vānarāṇāṃ mahaujasām. ākāṅkṣate tvāṃ saṃgrāme jetuṃ parapuraṃjaya.

नीलान् इव महामेघांस् तिष्ठतो यांस् तु पश्यसि। असिताञ् जनसंकाशान् युद्धे सत्यपराक्रमान्।

nīlān iva mahāmeghāṃs tiṣṭhato yāṃs tu paśyasi. asitāñ janasaṃkāśān yuddhe satyaparākramān.

नखदंष्ट्रायुधान् वीरांस् तीक्ष्णकोपान् भयावहान्। असंख्येयान् अनिर्देश्यान् परं पारम् इवोदधेः।

nakhadaṃṣṭrāyudhān vīrāṃs tīkṣṇakopān bhayāvahān. asaṃkhyeyān anirdeśyān paraṃ pāram ivodadheḥ.

पर्वतेषु च ये के चिद् विषमेषु नदीषु च। एते त्वाम् अभिवर्तन्ते राजन्न् ऋष्काः सुदारुणाः।

parvateṣu ca ye ke cid viṣameṣu nadīṣu ca. ete tvām abhivartante rājann ṛṣkāḥ sudāruṇāḥ.

एषां मध्ये स्थितो राजन् भीमाक्षो भीमदर्शनः। पर्जन्य इव जीमूतैः समन्तात् परिवारितः।

eṣāṃ madhye sthito rājan bhīmākṣo bhīmadarśanaḥ. parjanya iva jīmūtaiḥ samantāt parivāritaḥ.

ऋक्षवन्तं गिरिश्रेष्ठम् अध्यास्ते नर्मदां पिबन्। सर्वर्क्षाणाम् अधिपतिर् धूम्रो नामैष यूथपः।

ṛkṣavantaṃ giriśreṣṭham adhyāste narmadāṃ piban. sarvarkṣāṇām adhipatir dhūmro nāmaiṣa yūthapaḥ.

यवीयान् अस्य तु भ्राता पश्यैनं पर्वतोपमम्। भ्रात्रा समानो रूपेण विशिष्टस् तु पराक्रमे।

yavīyān asya tu bhrātā paśyainaṃ parvatopamam. bhrātrā samāno rūpeṇa viśiṣṭas tu parākrame.

स एष जाम्बवान् नाम महायूथपयूथपः। प्रशान्तो गुरुवर्ती च संप्रहारेष्व् अमर्षणः।

sa eṣa jāmbavān nāma mahāyūthapayūthapaḥ. praśānto guruvartī ca saṃprahāreṣv amarṣaṇaḥ.

एतेन साह्यं सुमहत् कृतं शक्रस्य धीमता। देवासुरे जाम्बवता लब्धाश् च बहवो वराः।

etena sāhyaṃ sumahat kṛtaṃ śakrasya dhīmatā. devāsure jāmbavatā labdhāś ca bahavo varāḥ.

आरुह्य पर्वताग्रेभ्यो महाभ्रविपुलाः शिलाः। मुञ्चन्ति विपुलाकारा न मृत्योर् उद्विजन्ति च।

āruhya parvatāgrebhyo mahābhravipulāḥ śilāḥ. muñcanti vipulākārā na mṛtyor udvijanti ca.

राक्षसानां च सदृशाः पिशाचानां च रोमशाः। एतस्य सैन्ये बहवो विचरन्त्य् अग्नितेजसः।

rākṣasānāṃ ca sadṛśāḥ piśācānāṃ ca romaśāḥ. etasya sainye bahavo vicaranty agnitejasaḥ.

यं त्व् एनम् अभिसंरब्धं प्लवमानम् इव स्थितम्। प्रेक्षन्ते वानराः सर्वे स्थितं यूथपयूथपम्।

yaṃ tv enam abhisaṃrabdhaṃ plavamānam iva sthitam. prekṣante vānarāḥ sarve sthitaṃ yūthapayūthapam.

एष राजन् सहस्राक्षं पर्युपास्ते हरीश्वरः। बलेन बलसंपन्नो रम्भो नामैष यूथपः।

eṣa rājan sahasrākṣaṃ paryupāste harīśvaraḥ. balena balasaṃpanno rambho nāmaiṣa yūthapaḥ.

यः स्थितं योजने शैलं गच्छन् पार्श्वेन सेवते। ऊर्ध्वं तथैव कायेन गतः प्राप्नोति योजनम्।

yaḥ sthitaṃ yojane śailaṃ gacchan pārśvena sevate. ūrdhvaṃ tathaiva kāyena gataḥ prāpnoti yojanam.

यस्मान् न परमं रूपं चतुष्पादेषु विद्यते। श्रुतः संनादनो नाम वानराणां पितामहः।

yasmān na paramaṃ rūpaṃ catuṣpādeṣu vidyate. śrutaḥ saṃnādano nāma vānarāṇāṃ pitāmahaḥ.

येन युद्धं तदा दत्तं रणे शक्रस्य धीमता। पराजयश् च न प्राप्तः सो ऽयं यूथपयूथपः। यस्य विक्रममाणस्य शक्रस्येव पराक्रमः।

yena yuddhaṃ tadā dattaṃ raṇe śakrasya dhīmatā. parājayaś ca na prāptaḥ so 'yaṃ yūthapayūthapaḥ. yasya vikramamāṇasya śakrasyeva parākramaḥ.

एष गन्धर्वकन्यायाम् उत्पन्नः कृष्णवर्त्मना। पुरा देवासुरे युद्धे साह्यार्थं त्रिदिवौकसाम्।

eṣa gandharvakanyāyām utpannaḥ kṛṣṇavartmanā. purā devāsure yuddhe sāhyārthaṃ tridivaukasām.

यस्य वैश्रवणो राजा जम्बूम् उपनिषेवते। यो राजा पर्वतेन्द्राणां बहुकिंनरसेविनाम्।

yasya vaiśravaṇo rājā jambūm upaniṣevate. yo rājā parvatendrāṇāṃ bahukiṃnarasevinām.

विहारसुखदो नित्यं भ्रातुस् ते राक्षसाधिप। तत्रैष वसति श्रीमान् बलवान् वानरर्षभः। युद्धेष्व् अकत्थनो नित्यं क्रथनो नाम यूथपः।

vihārasukhado nityaṃ bhrātus te rākṣasādhipa. tatraiṣa vasati śrīmān balavān vānararṣabhaḥ. yuddheṣv akatthano nityaṃ krathano nāma yūthapaḥ.

वृतः कोटिसहस्रेण हरीणां समुपस्थितः। एषैवाशंसते लङ्कां स्वेनानीकेन मर्दितुम्।

vṛtaḥ koṭisahasreṇa harīṇāṃ samupasthitaḥ. eṣaivāśaṃsate laṅkāṃ svenānīkena marditum.

यो गङ्गाम् अनु पर्येति त्रासयन् हस्तियूथपान्। हस्तिनां वानराणां च पूर्ववैरम् अनुस्मरन्।

yo gaṅgām anu paryeti trāsayan hastiyūthapān. hastināṃ vānarāṇāṃ ca pūrvavairam anusmaran.

एष यूथपतिर् नेता गच्छन् गिरिगुहाशयः। हरीणां वाहिनी मुख्यो नदीं हैमवतीम् अनु।

eṣa yūthapatir netā gacchan giriguhāśayaḥ. harīṇāṃ vāhinī mukhyo nadīṃ haimavatīm anu.

उशीर बीजम् आश्रित्य पर्वतं मन्दरोपमम्। रमते वानरश्रेष्ठो दिवि शक्र इव स्वयम्।

uśīra bījam āśritya parvataṃ mandaropamam. ramate vānaraśreṣṭho divi śakra iva svayam.

एनं शतसहस्राणां सहस्रम् अभिवर्तते। एष दुर्मर्षणो राजन् प्रमाथी नाम यूथपः।

enaṃ śatasahasrāṇāṃ sahasram abhivartate. eṣa durmarṣaṇo rājan pramāthī nāma yūthapaḥ.

वातेनेवोद्धतं मेघं यम् एनम् अनुपश्यसि। विवर्तमानं बहुशो यत्रैतद् बहुलं रजः।

vātenevoddhataṃ meghaṃ yam enam anupaśyasi. vivartamānaṃ bahuśo yatraitad bahulaṃ rajaḥ.

एते ऽसितमुखा घोरा गोलाङ्गूला महाबलाः। शतं शतसहस्राणि दृष्ट्वा वै सेतुबन्धनम्।

ete 'sitamukhā ghorā golāṅgūlā mahābalāḥ. śataṃ śatasahasrāṇi dṛṣṭvā vai setubandhanam.

गोलाङ्गूलं महावेगं गवाक्षं नाम यूथपम्। परिवार्याभिवर्तन्ते लङ्कां मर्दितुम् ओजसा।

golāṅgūlaṃ mahāvegaṃ gavākṣaṃ nāma yūthapam. parivāryābhivartante laṅkāṃ marditum ojasā.

भ्रमराचरिता यत्र सर्वकामफलद्रुमाः। यं सूर्यतुल्यवर्णाभम् अनुपर्येति पर्वतम्।

bhramarācaritā yatra sarvakāmaphaladrumāḥ. yaṃ sūryatulyavarṇābham anuparyeti parvatam.

यस्य भासा सदा भान्ति तद्वर्णा मृगपक्षिणः। यस्य प्रस्थं महात्मानो न त्यजन्ति महर्षयः।

yasya bhāsā sadā bhānti tadvarṇā mṛgapakṣiṇaḥ. yasya prasthaṃ mahātmāno na tyajanti maharṣayaḥ.

तत्रैष रमते राजन् रम्ये काञ्चनपर्वते। मुख्यो वानरमुख्यानां केसरी नाम यूथपः।

tatraiṣa ramate rājan ramye kāñcanaparvate. mukhyo vānaramukhyānāṃ kesarī nāma yūthapaḥ.

षष्टिर् गिरिसहस्राणां रम्याः काञ्चनपर्वताः। तेषां मध्ये गिरिवरस् त्वम् इवानघ रक्षसाम्।

ṣaṣṭir girisahasrāṇāṃ ramyāḥ kāñcanaparvatāḥ. teṣāṃ madhye girivaras tvam ivānagha rakṣasām.

तत्रैते कपिलाः श्वेतास् ताम्रास्या मधुपिङ्गलाः। निवसन्त्य् उत्तमगिरौ तीक्ष्णदंष्ट्रानखायुधाः।

tatraite kapilāḥ śvetās tāmrāsyā madhupiṅgalāḥ. nivasanty uttamagirau tīkṣṇadaṃṣṭrānakhāyudhāḥ.

सिंह इव चतुर्दंष्ट्रा व्याघ्रा इव दुरासदाः। सर्वे वैश्वनरसमा ज्वलिताशीविषोपमाः।

siṃha iva caturdaṃṣṭrā vyāghrā iva durāsadāḥ. sarve vaiśvanarasamā jvalitāśīviṣopamāḥ.

सुदीर्घाञ्चितलाङ्गूला मत्तमातंगसंनिभाः। महापर्वतसंकाशा महाजीमूतनिस्वनाः।

sudīrghāñcitalāṅgūlā mattamātaṃgasaṃnibhāḥ. mahāparvatasaṃkāśā mahājīmūtanisvanāḥ.

एष चैषाम् अधिपतिर् मध्ये तिष्ठति वीर्यवान्। नाम्ना पृथिव्यां विख्यातो राजञ् शतबलीति यः। एषैवाशंसते लङ्कां स्वेनानीकेन मर्दितुम्।

eṣa caiṣām adhipatir madhye tiṣṭhati vīryavān. nāmnā pṛthivyāṃ vikhyāto rājañ śatabalīti yaḥ. eṣaivāśaṃsate laṅkāṃ svenānīkena marditum.

गजो गवाक्षो गवयो नलो नीलश् च वानरः। एकैक एव यूथानां कोटिभिर् दशभिर् वृतः।

gajo gavākṣo gavayo nalo nīlaś ca vānaraḥ. ekaika eva yūthānāṃ koṭibhir daśabhir vṛtaḥ.

तथान्ये वानरश्रेष्ठा विन्ध्यपर्वतवासिनः। न शक्यन्ते बहुत्वात् तु संख्यातुं लघुविक्रमाः।

tathānye vānaraśreṣṭhā vindhyaparvatavāsinaḥ. na śakyante bahutvāt tu saṃkhyātuṃ laghuvikramāḥ.

सर्वे महाराज महाप्रभावाः सर्वे महाशैलनिकाशकायाः। सर्वे समर्थाः पृथिवीं क्षणेन कर्तुं प्रविध्वस्तविकीर्णशैलाम्।

sarve mahārāja mahāprabhāvāḥ sarve mahāśailanikāśakāyāḥ. sarve samarthāḥ pṛthivīṃ kṣaṇena kartuṃ pravidhvastavikīrṇaśailām.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...