रामायण 6.20 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←युद्ध काण्ड→

←अध्याय 20→

[rm-6-20] • 24 श्लोकाः

शुकेन तु समाख्यातांस् तान् दृष्ट्वा हरियूथपान्। समीपस्थं च रामस्य भ्रातरं स्वं विभीषणम्।

śukena tu samākhyātāṃs tān dṛṣṭvā hariyūthapān. samīpasthaṃ ca rāmasya bhrātaraṃ svaṃ vibhīṣaṇam.

लक्ष्मणं च महावीर्यं भुजं रामस्य दक्षिणम्। सर्ववानरराजं च सुग्रीवं भीमविक्रमम्।

lakṣmaṇaṃ ca mahāvīryaṃ bhujaṃ rāmasya dakṣiṇam. sarvavānararājaṃ ca sugrīvaṃ bhīmavikramam.

किं चिद् आविग्नहृदयो जातक्रोधश् च रावणः। भर्त्सयाम् आस तौ वीरौ कथान्ते शुकसारणौ।

kiṃ cid āvignahṛdayo jātakrodhaś ca rāvaṇaḥ. bhartsayām āsa tau vīrau kathānte śukasāraṇau.

अधोमुखौ तौ प्रणताव् अब्रवीच् छुकसारणौ। रोषगद्गदया वाचा संरब्धः परुषं वचः।

adhomukhau tau praṇatāv abravīc chukasāraṇau. roṣagadgadayā vācā saṃrabdhaḥ paruṣaṃ vacaḥ.

न तावत् सदृशं नाम सचिवैर् उपजीविभिः। विप्रियं नृपतेर् वक्तुं निग्रहप्रग्रहे विभोः।

na tāvat sadṛśaṃ nāma sacivair upajīvibhiḥ. vipriyaṃ nṛpater vaktuṃ nigrahapragrahe vibhoḥ.

रिपूणां प्रतिकूलानां युद्धार्थम् अभिवर्तताम्। उभाभ्यां सदृशं नाम वक्तुम् अप्रस्तवे स्तवम्।

ripūṇāṃ pratikūlānāṃ yuddhārtham abhivartatām. ubhābhyāṃ sadṛśaṃ nāma vaktum aprastave stavam.

आचार्या गुरवो वृद्धा वृथा वां पर्युपासिताः। सारं यद् राजशास्त्राणाम् अनुजीव्यं न गृह्यते।

ācāryā guravo vṛddhā vṛthā vāṃ paryupāsitāḥ. sāraṃ yad rājaśāstrāṇām anujīvyaṃ na gṛhyate.

गृहीतो वा न विज्ञातो भारो ज्ञानस्य वोछ्यते। ईदृशैः सचिवैर् युक्तो मूर्खैर् दिष्ट्या धराम्य् अहम्।

gṛhīto vā na vijñāto bhāro jñānasya vochyate. īdṛśaiḥ sacivair yukto mūrkhair diṣṭyā dharāmy aham.

किं नु मृत्योर् भयं नास्ति मां वक्तुं परुषं वचः। यस्य मे शासतो जिह्वा प्रयच्छति शुभाशुभम्।

kiṃ nu mṛtyor bhayaṃ nāsti māṃ vaktuṃ paruṣaṃ vacaḥ. yasya me śāsato jihvā prayacchati śubhāśubham.

अप्य् एव दहनं स्पृष्ट्वा वने तिष्ठन्ति पादपाः। राजदोषपरामृष्टास् तिष्ठन्ते नापराधिनः।

apy eva dahanaṃ spṛṣṭvā vane tiṣṭhanti pādapāḥ. rājadoṣaparāmṛṣṭās tiṣṭhante nāparādhinaḥ.

हन्याम् अहम् इमौ पापौ शत्रुपक्षप्रशंसकौ। यदि पूर्वोपकारैर् मे न क्रोधो मृदुतां व्रजेत्।

hanyām aham imau pāpau śatrupakṣapraśaṃsakau. yadi pūrvopakārair me na krodho mṛdutāṃ vrajet.

अपध्वंसत गच्छध्वं संनिकर्षाद् इतो मम। न हि वां हन्तुम् इच्छामि स्मरन्न् उपकृतानि वाम्। हताव् एव कृतघ्नौ तौ मयि स्नेहपराङ्मुखौ।

apadhvaṃsata gacchadhvaṃ saṃnikarṣād ito mama. na hi vāṃ hantum icchāmi smarann upakṛtāni vām. hatāv eva kṛtaghnau tau mayi snehaparāṅmukhau.

एवम् उक्तौ तु सव्रीडौ ताव् उभौ शुकसारणौ। रावणं जयशब्देन प्रतिनन्द्याभिनिःसृतौ।

evam uktau tu savrīḍau tāv ubhau śukasāraṇau. rāvaṇaṃ jayaśabdena pratinandyābhiniḥsṛtau.

अब्रवीत् स दशग्रीवः समीपस्थं महोदरम्। उपस्थापय शीघ्रं मे चारान् नीतिविशारदान्।

abravīt sa daśagrīvaḥ samīpasthaṃ mahodaram. upasthāpaya śīghraṃ me cārān nītiviśāradān.

ततश् चराः संत्वरिताः प्राप्ताः पार्थिवशासनात्। उपस्थिताः प्राञ्जलयो वर्धयित्वा जयाशिषा।

tataś carāḥ saṃtvaritāḥ prāptāḥ pārthivaśāsanāt. upasthitāḥ prāñjalayo vardhayitvā jayāśiṣā.

तान् अब्रवीत् ततो वाक्यं रावणो राक्षसाधिपः। चारान् प्रत्ययिकाञ् शूरान् भक्तान् विगतसाध्वसान्।

tān abravīt tato vākyaṃ rāvaṇo rākṣasādhipaḥ. cārān pratyayikāñ śūrān bhaktān vigatasādhvasān.

इतो गच्छत रामस्य व्यवसायं परीक्षथ। मन्त्रेष्व् अभ्यन्तरा ये ऽस्य प्रीत्या तेन समागताः।

ito gacchata rāmasya vyavasāyaṃ parīkṣatha. mantreṣv abhyantarā ye 'sya prītyā tena samāgatāḥ.

कथं स्वपिति जागर्ति किम् अन्यच् च करिष्यति। विज्ञाय निपुणं सर्वम् आगन्तव्यम् अशेषतः।

kathaṃ svapiti jāgarti kim anyac ca kariṣyati. vijñāya nipuṇaṃ sarvam āgantavyam aśeṣataḥ.

चारेण विदितः शत्रुः पण्डितैर् वसुधाधिपैः। युद्धे स्वल्पेन यत्नेन समासाद्य निरस्यते।

cāreṇa viditaḥ śatruḥ paṇḍitair vasudhādhipaiḥ. yuddhe svalpena yatnena samāsādya nirasyate.

चारास् तु ते तथेत्य् उक्त्वा प्रहृष्टा राक्षसेश्वरम्। कृत्वा प्रदक्षिणं जग्मुर् यत्र रामः सलक्ष्मणः।

cārās tu te tathety uktvā prahṛṣṭā rākṣaseśvaram. kṛtvā pradakṣiṇaṃ jagmur yatra rāmaḥ salakṣmaṇaḥ.

ते सुवेलस्य शैलस्य समीपे रामलक्ष्मणौ। प्रच्छन्ना ददृशुर् गत्वा ससुग्रीवविभीषणौ।

te suvelasya śailasya samīpe rāmalakṣmaṇau. pracchannā dadṛśur gatvā sasugrīvavibhīṣaṇau.

ते तु धर्मात्मना दृष्टा राक्षसेन्द्रेण राक्षसाः। विभीषणेन तत्रस्था निगृहीता यदृच्छया।

te tu dharmātmanā dṛṣṭā rākṣasendreṇa rākṣasāḥ. vibhīṣaṇena tatrasthā nigṛhītā yadṛcchayā.

वानरैर् अर्दितास् ते तु विक्रान्तैर् लघुविक्रमैः। पुनर् लङ्काम् अनुप्राप्ताः श्वसन्तो नष्टचेतसः।

vānarair arditās te tu vikrāntair laghuvikramaiḥ. punar laṅkām anuprāptāḥ śvasanto naṣṭacetasaḥ.

ततो दशग्रीवम् उपस्थितास् ते चारा बहिर्नित्यचरा निशाचराः। गिरेः सुवेलस्य समीपवासिनं न्यवेदयन् भीमबलं महाबलाः।

tato daśagrīvam upasthitās te cārā bahirnityacarā niśācarāḥ. gireḥ suvelasya samīpavāsinaṃ nyavedayan bhīmabalaṃ mahābalāḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...