रामायण 6.17 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←युद्ध काण्ड→

←अध्याय 17→

[rm-6-17] • 40 श्लोकाः

तद् वचः पथ्यम् अक्लीबं सारणेनाभिभाषितम्। निशम्य रावणो राजा प्रत्यभाषत सारणम्।

tad vacaḥ pathyam aklībaṃ sāraṇenābhibhāṣitam. niśamya rāvaṇo rājā pratyabhāṣata sāraṇam.

यदि माम् अभियुञ्जीरन् देवगन्धर्वदानवाः। नैव सीतां प्रदास्यामि सर्वलोकभयाद् अपि।

yadi mām abhiyuñjīran devagandharvadānavāḥ. naiva sītāṃ pradāsyāmi sarvalokabhayād api.

त्वं तु सौम्य परित्रस्तो हरिभिर् निर्जितो भृशम्। प्रतिप्रदानम् अद्यैव सीतायाः साधु मन्यसे। को हि नाम सपत्नो मां समरे जेतुम् अर्हति।

tvaṃ tu saumya paritrasto haribhir nirjito bhṛśam. pratipradānam adyaiva sītāyāḥ sādhu manyase. ko hi nāma sapatno māṃ samare jetum arhati.

इत्य् उक्त्वा परुषं वाक्यं रावणो राक्षसाधिपः। आरुरोह ततः श्रीमान् प्रासादं हिमपाण्डुरम्। बहुतालसमुत्सेधं रावणो ऽथ दिदृक्षया।

ity uktvā paruṣaṃ vākyaṃ rāvaṇo rākṣasādhipaḥ. āruroha tataḥ śrīmān prāsādaṃ himapāṇḍuram. bahutālasamutsedhaṃ rāvaṇo 'tha didṛkṣayā.

ताभ्यां चराभ्यां सहितो रावणः क्रोधमूर्छितः। पश्यमानः समुद्रं च पर्वतांश् च वनानि च। ददर्श पृथिवीदेशं सुसंपूर्णं प्लवंगमैः।

tābhyāṃ carābhyāṃ sahito rāvaṇaḥ krodhamūrchitaḥ. paśyamānaḥ samudraṃ ca parvatāṃś ca vanāni ca. dadarśa pṛthivīdeśaṃ susaṃpūrṇaṃ plavaṃgamaiḥ.

तद् अपारम् असंख्येयं वानराणां महद् बलम्। आलोक्य रावणो राजा परिपप्रच्छ सारणम्।

tad apāram asaṃkhyeyaṃ vānarāṇāṃ mahad balam. ālokya rāvaṇo rājā paripapraccha sāraṇam.

एषां वानरमुख्यानां के शूराः के महाबलाः। के पूर्वम् अभिवर्तन्ते महोत्साहाः समन्ततः।

eṣāṃ vānaramukhyānāṃ ke śūrāḥ ke mahābalāḥ. ke pūrvam abhivartante mahotsāhāḥ samantataḥ.

केषां शृणोति सुग्रीवः के वा यूथपयूथपाः। सारणाचक्ष्व मे सर्वं के प्रधानाः प्लवंगमाः।

keṣāṃ śṛṇoti sugrīvaḥ ke vā yūthapayūthapāḥ. sāraṇācakṣva me sarvaṃ ke pradhānāḥ plavaṃgamāḥ.

सारणो राक्षसेन्द्रस्य वचनं परिपृच्छतः। आचचक्षे ऽथ मुख्यज्ञो मुख्यांस् तांस् तु वनौकसः।

sāraṇo rākṣasendrasya vacanaṃ paripṛcchataḥ. ācacakṣe 'tha mukhyajño mukhyāṃs tāṃs tu vanaukasaḥ.

एष यो ऽभिमुखो लङ्कां नर्दंस् तिष्ठति वानरः। यूथपानां सहस्राणां शतेन परिवारितः।

eṣa yo 'bhimukho laṅkāṃ nardaṃs tiṣṭhati vānaraḥ. yūthapānāṃ sahasrāṇāṃ śatena parivāritaḥ.

यस्य घोषेण महता सप्राकारा सतोरणा। लङ्का प्रवेपते सर्वा सशैलवनकानना।

yasya ghoṣeṇa mahatā saprākārā satoraṇā. laṅkā pravepate sarvā saśailavanakānanā.

सर्वशाखामृगेन्द्रस्य सुग्रीवस्य महात्मनः। बलाग्रे तिष्ठते वीरो नीलो नामैष यूथपः।

sarvaśākhāmṛgendrasya sugrīvasya mahātmanaḥ. balāgre tiṣṭhate vīro nīlo nāmaiṣa yūthapaḥ.

बाहू प्रगृह्य यः पद्भ्यां महीं गच्छति वीर्यवान्। लङ्काम् अभिमुखः कोपाद् अभीक्ष्णं च विजृम्भते।

bāhū pragṛhya yaḥ padbhyāṃ mahīṃ gacchati vīryavān. laṅkām abhimukhaḥ kopād abhīkṣṇaṃ ca vijṛmbhate.

गिरिशृङ्गप्रतीकाशः पद्मकिञ्जल्कसंनिभः। स्फोटयत्य् अभिसंरब्धो लाङ्गूलं च पुनः पुनः।

giriśṛṅgapratīkāśaḥ padmakiñjalkasaṃnibhaḥ. sphoṭayaty abhisaṃrabdho lāṅgūlaṃ ca punaḥ punaḥ.

यस्य लाङ्गूलशब्देन स्वनन्तीव दिशो दश। एष वानरराजेन सुर्ग्रीवेणाभिषेचितः। यौवराज्ये ऽङ्गदो नाम त्वाम् आह्वयति संयुगे।

yasya lāṅgūlaśabdena svanantīva diśo daśa. eṣa vānararājena surgrīveṇābhiṣecitaḥ. yauvarājye 'ṅgado nāma tvām āhvayati saṃyuge.

ये तु विष्टभ्य गात्राणि क्ष्वेडयन्ति नदन्ति च। उत्थाय च विजृम्भन्ते क्रोधेन हरिपुंगवाः।

ye tu viṣṭabhya gātrāṇi kṣveḍayanti nadanti ca. utthāya ca vijṛmbhante krodhena haripuṃgavāḥ.

एते दुष्प्रसहा घोराश् चण्डाश् चण्डपराक्रमाः। अष्टौ शतसहस्राणि दशकोटिशतानि च।

ete duṣprasahā ghorāś caṇḍāś caṇḍaparākramāḥ. aṣṭau śatasahasrāṇi daśakoṭiśatāni ca.

य एनम् अनुगच्छन्ति वीराश् चन्दनवासिनः। एष आशंसते लङ्कां स्वेनानीकेन मर्दितुम्।

ya enam anugacchanti vīrāś candanavāsinaḥ. eṣa āśaṃsate laṅkāṃ svenānīkena marditum.

श्वेतो रजतसंकाशः सबलो भीमविक्रमः। बुद्धिमान् वानरः शूरस् त्रिषु लोकेषु विश्रुतः।

śveto rajatasaṃkāśaḥ sabalo bhīmavikramaḥ. buddhimān vānaraḥ śūras triṣu lokeṣu viśrutaḥ.

तूर्णं सुग्रीवम् आगम्य पुनर् गच्छति वानरः। विभजन् वानरीं सेनाम् अनीकानि प्रहर्षयन्।

tūrṇaṃ sugrīvam āgamya punar gacchati vānaraḥ. vibhajan vānarīṃ senām anīkāni praharṣayan.

यः पुरा गोमतीतीरे रम्यं पर्येति पर्वतम्। नाम्ना संकोचनो नाम नानानगयुतो गिरिः।

yaḥ purā gomatītīre ramyaṃ paryeti parvatam. nāmnā saṃkocano nāma nānānagayuto giriḥ.

तत्र राज्यं प्रशास्त्य् एष कुमुदो नाम यूथपः। यो ऽसौ शतसहस्राणां सहस्रं परिकर्षति।

tatra rājyaṃ praśāsty eṣa kumudo nāma yūthapaḥ. yo 'sau śatasahasrāṇāṃ sahasraṃ parikarṣati.

यस्य वाला बहुव्यामा दीर्घलाङ्गूलम् आश्रिताः। ताम्राः पीताः सिताः श्वेताः प्रकीर्णा घोरकर्मणः।

yasya vālā bahuvyāmā dīrghalāṅgūlam āśritāḥ. tāmrāḥ pītāḥ sitāḥ śvetāḥ prakīrṇā ghorakarmaṇaḥ.

अदीनो रोषणश् चण्डः संग्रामम् अभिकाङ्क्षति। एषैवाशंसते लङ्कां स्वेनानीकेन मर्दितुम्।

adīno roṣaṇaś caṇḍaḥ saṃgrāmam abhikāṅkṣati. eṣaivāśaṃsate laṅkāṃ svenānīkena marditum.

यस् त्व् एष सिंहसंकाशः कपिलो दीर्घकेसरः। निभृतः प्रेक्षते लङ्कां दिधक्षन्न् इव चक्षुषा।

yas tv eṣa siṃhasaṃkāśaḥ kapilo dīrghakesaraḥ. nibhṛtaḥ prekṣate laṅkāṃ didhakṣann iva cakṣuṣā.

विन्ध्यं कृष्णगिरिं सह्यं पर्वतं च सुदर्शनम्। राजन् सततम् अध्यास्ते रम्भो नामैष यूथपः।

vindhyaṃ kṛṣṇagiriṃ sahyaṃ parvataṃ ca sudarśanam. rājan satatam adhyāste rambho nāmaiṣa yūthapaḥ.

शतं शतसहस्राणां त्रिंशच् च हरियूथपाः। परिवार्यानुगच्छन्ति लङ्कां मर्दितुम् ओजसा।

śataṃ śatasahasrāṇāṃ triṃśac ca hariyūthapāḥ. parivāryānugacchanti laṅkāṃ marditum ojasā.

यस् तु कर्णौ विवृणुते जृम्भते च पुनः पुनः। न च संविजते मृत्योर् न च यूथाद् विधावति।

yas tu karṇau vivṛṇute jṛmbhate ca punaḥ punaḥ. na ca saṃvijate mṛtyor na ca yūthād vidhāvati.

महाबलो वीतभयो रम्यं साल्वेय पर्वतम्। राजन् सततम् अध्यास्ते शरभो नाम यूथपः।

mahābalo vītabhayo ramyaṃ sālveya parvatam. rājan satatam adhyāste śarabho nāma yūthapaḥ.

एतस्य बलिनः सर्वे विहारा नाम यूथपाः। राजञ् शतसहस्राणि चत्वारिंशत् तथैव च।

etasya balinaḥ sarve vihārā nāma yūthapāḥ. rājañ śatasahasrāṇi catvāriṃśat tathaiva ca.

यस् तु मेघ इवाकाशं महान् आवृत्य तिष्ठति। मध्ये वानरवीराणां सुराणाम् इव वासवः।

yas tu megha ivākāśaṃ mahān āvṛtya tiṣṭhati. madhye vānaravīrāṇāṃ surāṇām iva vāsavaḥ.

भेरीणाम् इव संनादो यस्यैष श्रूयते महान्। घोरः शाखामृगेन्द्राणां संग्रामम् अभिकाङ्क्षताम्।

bherīṇām iva saṃnādo yasyaiṣa śrūyate mahān. ghoraḥ śākhāmṛgendrāṇāṃ saṃgrāmam abhikāṅkṣatām.

एष पर्वतम् अध्यास्ते पारियात्रम् अनुत्तमम्। युद्धे दुष्प्रसहो नित्यं पनसो नाम यूथपः।

eṣa parvatam adhyāste pāriyātram anuttamam. yuddhe duṣprasaho nityaṃ panaso nāma yūthapaḥ.

एनं शतसहस्राणां शतार्धं पर्युपासते। यूथपा यूथपश्रेष्ठं येषां यूथानि भागशः।

enaṃ śatasahasrāṇāṃ śatārdhaṃ paryupāsate. yūthapā yūthapaśreṣṭhaṃ yeṣāṃ yūthāni bhāgaśaḥ.

यस् तु भीमां प्रवल्गन्तीं चमूं तिष्ठति शोभयन्। स्थितां तीरे समुद्रस्य द्वितीय इव सागरः।

yas tu bhīmāṃ pravalgantīṃ camūṃ tiṣṭhati śobhayan. sthitāṃ tīre samudrasya dvitīya iva sāgaraḥ.

एष दर्दरसंकाशो विनतो नाम यूथपः। पिबंश् चरति पर्णाशां नदीनाम् उत्तमां नदीम्।

eṣa dardarasaṃkāśo vinato nāma yūthapaḥ. pibaṃś carati parṇāśāṃ nadīnām uttamāṃ nadīm.

षष्टिः शतसहस्राणि बलम् अस्य प्लवंगमाः। त्वाम् आह्वयति युद्धाय क्रथनो नाम यूथपः।

ṣaṣṭiḥ śatasahasrāṇi balam asya plavaṃgamāḥ. tvām āhvayati yuddhāya krathano nāma yūthapaḥ.

यस् तु गैरिकवर्णाभं वपुः पुष्यति वानरः। गवयो नाम तेजस्वी त्वां क्रोधाद् अभिवर्तते।

yas tu gairikavarṇābhaṃ vapuḥ puṣyati vānaraḥ. gavayo nāma tejasvī tvāṃ krodhād abhivartate.

एनं शतसहस्राणि सप्ततिः पर्युपासते। एष आशंसते लङ्कां स्वेनानीकेन मर्दितुम्।

enaṃ śatasahasrāṇi saptatiḥ paryupāsate. eṣa āśaṃsate laṅkāṃ svenānīkena marditum.

एते दुष्प्रसहा घोरा बलिनः कामरूपिणः। यूथपा यूथपश्रेष्ठा येषां संख्या न विद्यते।

ete duṣprasahā ghorā balinaḥ kāmarūpiṇaḥ. yūthapā yūthapaśreṣṭhā yeṣāṃ saṃkhyā na vidyate.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...