रामायण 5.65 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←सुन्दर काण्ड→

←अध्याय 65→

[rm-5-65] • 36 श्लोकाः

एवम् उक्तस् तु हनुमान् राघवेण महात्मना। सीताया भाषितं सर्वं न्यवेदयत राघवे।

evam uktas tu hanumān rāghaveṇa mahātmanā. sītāyā bhāṣitaṃ sarvaṃ nyavedayata rāghave.

इदम् उक्तवती देवी जानकी पुरुषर्षभ। पूर्ववृत्तम् अभिज्ञानं चित्रकूटे यथा तथम्।

idam uktavatī devī jānakī puruṣarṣabha. pūrvavṛttam abhijñānaṃ citrakūṭe yathā tatham.

सुखसुप्ता त्वया सार्धं जानकी पूर्वम् उत्थिता। वायसः सहसोत्पत्य विरराद स्तनान्तरे।

sukhasuptā tvayā sārdhaṃ jānakī pūrvam utthitā. vāyasaḥ sahasotpatya virarāda stanāntare.

पर्यायेण च सुप्तस् त्वं देव्यङ्के भरताग्रज। पुनश् च किल पक्षी स देव्या जनयति व्यथाम्।

paryāyeṇa ca suptas tvaṃ devyaṅke bharatāgraja. punaś ca kila pakṣī sa devyā janayati vyathām.

ततः पुनर् उपागम्य विरराद भृशं किल। ततस् त्वं बोधितस् तस्याः शोणितेन समुक्षितः।

tataḥ punar upāgamya virarāda bhṛśaṃ kila. tatas tvaṃ bodhitas tasyāḥ śoṇitena samukṣitaḥ.

वायसेन च तेनैव सततं बाध्यमानया। बोधितः किल देव्यास् त्वं सुखसुप्तः परंतप।

vāyasena ca tenaiva satataṃ bādhyamānayā. bodhitaḥ kila devyās tvaṃ sukhasuptaḥ paraṃtapa.

तां तु दृष्ट्वा महाबाहो रादितां च स्तनान्तरे। आशीविष इव क्रुद्धो निःश्वसन्न् अभ्यभाषथाः।

tāṃ tu dṛṣṭvā mahābāho rāditāṃ ca stanāntare. āśīviṣa iva kruddho niḥśvasann abhyabhāṣathāḥ.

नखाग्रैः केन ते भीरु दारितं तु स्तनान्तरम्। कः क्रीडति सरोषेण पञ्चवक्त्रेण भोगिना।

nakhāgraiḥ kena te bhīru dāritaṃ tu stanāntaram. kaḥ krīḍati saroṣeṇa pañcavaktreṇa bhoginā.

निरीक्षमाणः सहसा वायसं समवैक्षताः। नखैः सरुधिरैस् तीक्ष्णैर् माम् एवाभिमुखं स्थितम्।

nirīkṣamāṇaḥ sahasā vāyasaṃ samavaikṣatāḥ. nakhaiḥ sarudhirais tīkṣṇair mām evābhimukhaṃ sthitam.

सुतः किल स शक्रस्य वायसः पततां वरः। धरान्तरचरः शीघ्रं पवनस्य गतौ समः।

sutaḥ kila sa śakrasya vāyasaḥ patatāṃ varaḥ. dharāntaracaraḥ śīghraṃ pavanasya gatau samaḥ.

ततस् तस्मिन् महाबाहो कोपसंवर्तितेक्षणः। वायसे त्वं कृत्वाः क्रूरां मतिं मतिमतां वर।

tatas tasmin mahābāho kopasaṃvartitekṣaṇaḥ. vāyase tvaṃ kṛtvāḥ krūrāṃ matiṃ matimatāṃ vara.

स दर्भं संस्तराद् गृह्य ब्रह्मास्त्रेण न्ययोजयः। स दीप्त इव कालाग्निर् जज्वालाभिमुखः खगम्।

sa darbhaṃ saṃstarād gṛhya brahmāstreṇa nyayojayaḥ. sa dīpta iva kālāgnir jajvālābhimukhaḥ khagam.

स त्वं प्रदीप्तं चिक्षेप दर्भं तं वायसं प्रति। ततस् तु वायसं दीप्तः स दर्भो ऽनुजगाम ह।

sa tvaṃ pradīptaṃ cikṣepa darbhaṃ taṃ vāyasaṃ prati. tatas tu vāyasaṃ dīptaḥ sa darbho 'nujagāma ha.

स पित्रा च परित्यक्तः सुरैः सर्वैर् महर्षिभिः। त्रींल् लोकान् संपरिक्रम्य त्रातारं नाधिगच्छति।

sa pitrā ca parityaktaḥ suraiḥ sarvair maharṣibhiḥ. trīṃl lokān saṃparikramya trātāraṃ nādhigacchati.

तं त्वं निपतितं भूमौ शरण्यः शरणागतम्। वधार्हम् अपि काकुत्स्थ कृपया परिपालयः।

taṃ tvaṃ nipatitaṃ bhūmau śaraṇyaḥ śaraṇāgatam. vadhārham api kākutstha kṛpayā paripālayaḥ.

मोघम् अस्त्रं न शक्यं तु कर्तुम् इत्य् एव राघव। ततस् तस्याक्षिकाकस्य हिनस्ति स्म स दक्षिणम्।

mogham astraṃ na śakyaṃ tu kartum ity eva rāghava. tatas tasyākṣikākasya hinasti sma sa dakṣiṇam.

राम त्वां स नमस्कृत्वा राज्ञो दशरथस्य च। विसृष्टस् तु तदा काकः प्रतिपेदे खम् आलयम्।

rāma tvāṃ sa namaskṛtvā rājño daśarathasya ca. visṛṣṭas tu tadā kākaḥ pratipede kham ālayam.

एवम् अस्त्रविदां श्रेष्ठः सत्त्ववाञ् शीलवान् अपि। किमर्थम् अस्त्रं रक्षःसु न योजयसि राघव।

evam astravidāṃ śreṣṭhaḥ sattvavāñ śīlavān api. kimartham astraṃ rakṣaḥsu na yojayasi rāghava.

न नागा नापि गन्धर्वा नासुरा न मरुद्गणाः। तव राम मुखे स्थातुं शक्ताः प्रतिसमाधितुम्।

na nāgā nāpi gandharvā nāsurā na marudgaṇāḥ. tava rāma mukhe sthātuṃ śaktāḥ pratisamādhitum.

तव वीर्यवतः कच्चिन् मयि यद्य् अस्ति संभ्रमः। क्षिप्रं सुनिशितैर् बाणैर् हन्यतां युधि रावणः।

tava vīryavataḥ kaccin mayi yady asti saṃbhramaḥ. kṣipraṃ suniśitair bāṇair hanyatāṃ yudhi rāvaṇaḥ.

भ्रातुर् आदेशम् आदाय लक्ष्मणो वा परंतपः। स किमर्थं नरवरो न मां रक्षति राघवः।

bhrātur ādeśam ādāya lakṣmaṇo vā paraṃtapaḥ. sa kimarthaṃ naravaro na māṃ rakṣati rāghavaḥ.

शक्तौ तौ पुरुषव्याघ्रौ वाय्वग्निसमतेजसौ। सुराणाम् अपि दुर्धर्षौ किमर्थं माम् उपेक्षतः।

śaktau tau puruṣavyāghrau vāyvagnisamatejasau. surāṇām api durdharṣau kimarthaṃ mām upekṣataḥ.

ममैव दुष्कृतं किं चिन् महद् अस्ति न संशयः। समर्थौ सहितौ यन् मां नापेक्षेते परंतपौ।

mamaiva duṣkṛtaṃ kiṃ cin mahad asti na saṃśayaḥ. samarthau sahitau yan māṃ nāpekṣete paraṃtapau.

वैदेह्या वचनं श्रुत्वा करुणं साश्रुभाषितम्। पुनर् अप्य् अहम् आर्यां ताम् इदं वचनम् अब्रुवम्।

vaidehyā vacanaṃ śrutvā karuṇaṃ sāśrubhāṣitam. punar apy aham āryāṃ tām idaṃ vacanam abruvam.

त्वच्छोकविमुखो रामो देवि सत्येन ते शपे। रामे दुःखाभिभूते च लक्ष्मणः परितप्यते।

tvacchokavimukho rāmo devi satyena te śape. rāme duḥkhābhibhūte ca lakṣmaṇaḥ paritapyate.

कथं चिद् भवती दृष्टा न कालः परिशोचितुम्। इमं मुहूर्तं दुःखानाम् अन्तं द्रक्ष्यसि भामिनि।

kathaṃ cid bhavatī dṛṣṭā na kālaḥ pariśocitum. imaṃ muhūrtaṃ duḥkhānām antaṃ drakṣyasi bhāmini.

ताव् उभौ नरशार्दूलौ राजपुत्राव् अरिंदमौ। त्वद्दर्शनकृतोत्साहौ लङ्कां भस्मीकरिष्यतः।

tāv ubhau naraśārdūlau rājaputrāv ariṃdamau. tvaddarśanakṛtotsāhau laṅkāṃ bhasmīkariṣyataḥ.

हत्वा च समरे रौद्रं रावणं सह बान्धवम्। राघवस् त्वां महाबाहुः स्वां पुरीं नयते ध्रुवम्।

hatvā ca samare raudraṃ rāvaṇaṃ saha bāndhavam. rāghavas tvāṃ mahābāhuḥ svāṃ purīṃ nayate dhruvam.

यत् तु रामो विजानीयाद् अभिज्ञानम् अनिन्दिते। प्रीतिसंजननं तस्य प्रदातुं तत्त्वम् अर्हसि।

yat tu rāmo vijānīyād abhijñānam anindite. prītisaṃjananaṃ tasya pradātuṃ tattvam arhasi.

साभिवीक्ष्य दिशः सर्वा वेण्युद्ग्रथनम् उत्तमम्। मुक्त्वा वस्त्राद् ददौ मह्यं मणिम् एतं महाबल।

sābhivīkṣya diśaḥ sarvā veṇyudgrathanam uttamam. muktvā vastrād dadau mahyaṃ maṇim etaṃ mahābala.

प्रतिगृह्य मणिं दिव्यं तव हेतो रघूत्तम। शिरसा संप्रणम्यैनाम् अहम् आगमने त्वरे।

pratigṛhya maṇiṃ divyaṃ tava heto raghūttama. śirasā saṃpraṇamyainām aham āgamane tvare.

गमने च कृतोत्साहम् अवेक्ष्य वरवर्णिनी। विवर्धमानं च हि माम् उवाच जनकात्मजा। अश्रुपूर्णमुखी दीना बाष्पसंदिग्धभाषिणी।

gamane ca kṛtotsāham avekṣya varavarṇinī. vivardhamānaṃ ca hi mām uvāca janakātmajā. aśrupūrṇamukhī dīnā bāṣpasaṃdigdhabhāṣiṇī.

हनुमन् सिंहसंकाशौ ताव् उभौ रामलक्ष्मणौ। सुग्रीवं च सहामात्यं सर्वान् ब्रूया अनामयम्।

hanuman siṃhasaṃkāśau tāv ubhau rāmalakṣmaṇau. sugrīvaṃ ca sahāmātyaṃ sarvān brūyā anāmayam.

यथा च स महाबाहुर् मां तारयति राघवः। अस्माद् दुःखाम्बुसंरोधात् तत् समाधातुम् अर्हसि।

yathā ca sa mahābāhur māṃ tārayati rāghavaḥ. asmād duḥkhāmbusaṃrodhāt tat samādhātum arhasi.

इमं च तीव्रं मम शोकवेगं रक्षोभिर् एभिः परिभर्त्सनं च। ब्रूयास् तु रामस्य गतः समीपं शिवश् च ते ऽध्वास्तु हरिप्रवीर।

imaṃ ca tīvraṃ mama śokavegaṃ rakṣobhir ebhiḥ paribhartsanaṃ ca. brūyās tu rāmasya gataḥ samīpaṃ śivaś ca te 'dhvāstu haripravīra.

एतत् तवार्या नृपराजसिंह सीता वचः प्राह विषादपूर्वम्। एतच् च बुद्ध्वा गदितं मया त्वं श्रद्धत्स्व सीतां कुशलां समग्राम्।

etat tavāryā nṛparājasiṃha sītā vacaḥ prāha viṣādapūrvam. etac ca buddhvā gaditaṃ mayā tvaṃ śraddhatsva sītāṃ kuśalāṃ samagrām.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...