रामायण 5.5 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←सुन्दर काण्ड→

←अध्याय 5→

[rm-5-5] • 42 श्लोकाः

स निकामं विनामेषु विचरन् कामरूपधृक्। विचचार कपिर् लङ्कां लाघवेन समन्वितः।

sa nikāmaṃ vināmeṣu vicaran kāmarūpadhṛk. vicacāra kapir laṅkāṃ lāghavena samanvitaḥ.

आससादाथ लक्ष्मीवान् राक्षसेन्द्रनिवेशनम्। प्राकारेणार्कवर्णेन भास्वरेणाभिसंवृतम्।

āsasādātha lakṣmīvān rākṣasendraniveśanam. prākāreṇārkavarṇena bhāsvareṇābhisaṃvṛtam.

रक्षितं राक्षसैर् भीमैः सिंहैर् इव महद् वनम्। समीक्षमाणो भवनं चकाशे कपिकुञ्जरः।

rakṣitaṃ rākṣasair bhīmaiḥ siṃhair iva mahad vanam. samīkṣamāṇo bhavanaṃ cakāśe kapikuñjaraḥ.

रूप्यकोपहितैश् चित्रैस् तोरणैर् हेमभूषितैः। विचित्राभिश् च कक्ष्याभिर् द्वारैश् च रुचिरैर् वृतम्।

rūpyakopahitaiś citrais toraṇair hemabhūṣitaiḥ. vicitrābhiś ca kakṣyābhir dvāraiś ca rucirair vṛtam.

गजास्थितैर् महामात्रैः शूरैश् च विगतश्रमैः। उपस्थितम् असंहार्यैर् हयैः स्यन्दनयायिभिः।

gajāsthitair mahāmātraiḥ śūraiś ca vigataśramaiḥ. upasthitam asaṃhāryair hayaiḥ syandanayāyibhiḥ.

सिंहव्याघ्रतनुत्राणैर् दान्तकाञ्चनराजतैः। घोषवद्भिर् विचित्रैश् च सदा विचरितं रथैः।

siṃhavyāghratanutrāṇair dāntakāñcanarājataiḥ. ghoṣavadbhir vicitraiś ca sadā vicaritaṃ rathaiḥ.

बहुरत्नसमाकीर्णं परार्ध्यासनभाजनम्। महारथसमावासं महारथमहासनम्।

bahuratnasamākīrṇaṃ parārdhyāsanabhājanam. mahārathasamāvāsaṃ mahārathamahāsanam.

दृश्यैश् च परमोदारैस् तैस् तैश् च मृगपक्षिभिः। विविधैर् बहुसाहस्रैः परिपूर्णं समन्ततः।

dṛśyaiś ca paramodārais tais taiś ca mṛgapakṣibhiḥ. vividhair bahusāhasraiḥ paripūrṇaṃ samantataḥ.

विनीतैर् अन्तपालैश् च रक्षोभिश् च सुरक्षितम्। मुख्याभिश् च वरस्त्रीभिः परिपूर्णं समन्ततः।

vinītair antapālaiś ca rakṣobhiś ca surakṣitam. mukhyābhiś ca varastrībhiḥ paripūrṇaṃ samantataḥ.

मुदितप्रमदा रत्नं राक्षसेन्द्रनिवेशनम्। वराभरणनिर्ह्रादैः समुद्रस्वननिःस्वनम्।

muditapramadā ratnaṃ rākṣasendraniveśanam. varābharaṇanirhrādaiḥ samudrasvananiḥsvanam.

तद् राजगुणसंपन्नं मुख्यैश् च वरचन्दनैः। भेरीमृदङ्गाभिरुतं शङ्खघोषविनादितम्।

tad rājaguṇasaṃpannaṃ mukhyaiś ca varacandanaiḥ. bherīmṛdaṅgābhirutaṃ śaṅkhaghoṣavināditam.

नित्यार्चितं पर्वहुतं पूजितं राक्षसैः सदा। समुद्रम् इव गम्भीरं समुद्रम् इव निःस्वनम्।

nityārcitaṃ parvahutaṃ pūjitaṃ rākṣasaiḥ sadā. samudram iva gambhīraṃ samudram iva niḥsvanam.

महात्मानो महद् वेश्म महारत्नपरिच्छदम्। महाजनसमाकीर्णं ददर्श स महाकपिः।

mahātmāno mahad veśma mahāratnaparicchadam. mahājanasamākīrṇaṃ dadarśa sa mahākapiḥ.

विराजमानं वपुषा गजाश्वरथसंकुलम्। लङ्काभरणम् इत्य् एव सो ऽमन्यत महाकपिः।

virājamānaṃ vapuṣā gajāśvarathasaṃkulam. laṅkābharaṇam ity eva so 'manyata mahākapiḥ.

गृहाद् गृहं राक्षसानाम् उद्यानानि च वानरः। वीक्षमाणो ह्य् असंत्रस्तः प्रासादांश् च चचार सः।

gṛhād gṛhaṃ rākṣasānām udyānāni ca vānaraḥ. vīkṣamāṇo hy asaṃtrastaḥ prāsādāṃś ca cacāra saḥ.

अवप्लुत्य महावेगः प्रहस्तस्य निवेशनम्। ततो ऽन्यत् पुप्लुवे वेश्म महापार्श्वस्य वीर्यवान्।

avaplutya mahāvegaḥ prahastasya niveśanam. tato 'nyat pupluve veśma mahāpārśvasya vīryavān.

अथ मेघप्रतीकाशं कुम्भकर्णनिवेशनम्। विभीषणस्य च तथा पुप्लुवे स महाकपिः।

atha meghapratīkāśaṃ kumbhakarṇaniveśanam. vibhīṣaṇasya ca tathā pupluve sa mahākapiḥ.

महोदरस्य च तथा विरूपाक्षस्य चैव हि। विद्युज्जिह्वस्य भवनं विद्युन्मालेस् तथैव च। वज्रदंष्ट्रस्य च तथा पुप्लुवे स महाकपिः।

mahodarasya ca tathā virūpākṣasya caiva hi. vidyujjihvasya bhavanaṃ vidyunmāles tathaiva ca. vajradaṃṣṭrasya ca tathā pupluve sa mahākapiḥ.

शुकस्य च महावेगः सारणस्य च धीमतः। तथा चेन्द्रजितो वेश्म जगाम हरियूथपः।

śukasya ca mahāvegaḥ sāraṇasya ca dhīmataḥ. tathā cendrajito veśma jagāma hariyūthapaḥ.

जम्बुमालेः सुमालेश् च जगाम हरियूथपः। रश्मिकेतोश् च भवनं सूर्यशत्रोस् तथैव च।

jambumāleḥ sumāleś ca jagāma hariyūthapaḥ. raśmiketoś ca bhavanaṃ sūryaśatros tathaiva ca.

धूम्राक्षस्य च संपातेर् भवनं मारुतात्मजः। विद्युद्रूपस्य भीमस्य घनस्य विघनस्य च।

dhūmrākṣasya ca saṃpāter bhavanaṃ mārutātmajaḥ. vidyudrūpasya bhīmasya ghanasya vighanasya ca.

शुकनाभस्य वक्रस्य शठस्य विकटस्य च। ह्रस्वकर्णस्य दंष्ट्रस्य रोमशस्य च रक्षसः।

śukanābhasya vakrasya śaṭhasya vikaṭasya ca. hrasvakarṇasya daṃṣṭrasya romaśasya ca rakṣasaḥ.

युद्धोन्मत्तस्य मत्तस्य ध्वजग्रीवस्य नादिनः। विद्युज्जिह्वेन्द्रजिह्वानां तथा हस्तिमुखस्य च।

yuddhonmattasya mattasya dhvajagrīvasya nādinaḥ. vidyujjihvendrajihvānāṃ tathā hastimukhasya ca.

करालस्य पिशाचस्य शोणिताक्षस्य चैव हि। क्रममाणः क्रमेणैव हनूमान् मारुतात्मजः।

karālasya piśācasya śoṇitākṣasya caiva hi. kramamāṇaḥ krameṇaiva hanūmān mārutātmajaḥ.

तेषु तेषु महार्हेषु भवनेषु महायशाः। तेषाम् ऋद्धिमताम् ऋद्धिं ददर्श स महाकपिः।

teṣu teṣu mahārheṣu bhavaneṣu mahāyaśāḥ. teṣām ṛddhimatām ṛddhiṃ dadarśa sa mahākapiḥ.

सर्वेषां समतिक्रम्य भवनानि समन्ततः। आससादाथ लक्ष्मीवान् राक्षसेन्द्रनिवेशनम्।

sarveṣāṃ samatikramya bhavanāni samantataḥ. āsasādātha lakṣmīvān rākṣasendraniveśanam.

रावणस्योपशायिन्यो ददर्श हरिसत्तमः। विचरन् हरिशार्दूलो राक्षसीर् विकृतेक्षणाः। शूलमुद्गरहस्ताश् च शक्तो तोमरधारिणीः।

rāvaṇasyopaśāyinyo dadarśa harisattamaḥ. vicaran hariśārdūlo rākṣasīr vikṛtekṣaṇāḥ. śūlamudgarahastāś ca śakto tomaradhāriṇīḥ.

ददर्श विविधान् गुल्मांस् तस्य रक्षःपतेर् गृहे।

dadarśa vividhān gulmāṃs tasya rakṣaḥpater gṛhe.

रक्ताञ् श्वेतान् सितांश् चैव हरींश् चैव महाजवान्। कुलीनान् रूपसंपन्नान् गजान् परगजारुजान्।

raktāñ śvetān sitāṃś caiva harīṃś caiva mahājavān. kulīnān rūpasaṃpannān gajān paragajārujān.

निष्ठितान् गजशिखायाम् ऐरावतसमान् युधि। निहन्तॄन् परसैन्यानां गृहे तस्मिन् ददर्श सः।

niṣṭhitān gajaśikhāyām airāvatasamān yudhi. nihantṝn parasainyānāṃ gṛhe tasmin dadarśa saḥ.

क्षरतश् च यथा मेघान् स्रवतश् च यथा गिरीन्। मेघस्तनितनिर्घोषान् दुर्धर्षान् समरे परैः।

kṣarataś ca yathā meghān sravataś ca yathā girīn. meghastanitanirghoṣān durdharṣān samare paraiḥ.

सहस्रं वाहिनीस् तत्र जाम्बूनदपरिष्कृताः। हेमजालैर् अविच्छिन्नास् तरुणादित्यसंनिभाः।

sahasraṃ vāhinīs tatra jāmbūnadapariṣkṛtāḥ. hemajālair avicchinnās taruṇādityasaṃnibhāḥ.

ददर्श राक्षसेन्द्रस्य रावणस्य निवेशने। शिबिका विविधाकाराः स कपिर् मारुतात्मजः।

dadarśa rākṣasendrasya rāvaṇasya niveśane. śibikā vividhākārāḥ sa kapir mārutātmajaḥ.

लतागृहाणि चित्राणि चित्रशालागृहाणि च। क्रीडागृहाणि चान्यानि दारुपर्वतकान् अपि।

latāgṛhāṇi citrāṇi citraśālāgṛhāṇi ca. krīḍāgṛhāṇi cānyāni dāruparvatakān api.

कामस्य गृहकं रम्यं दिवागृहकम् एव च। ददर्श राक्षसेन्द्रस्य रावणस्य निवेशने।

kāmasya gṛhakaṃ ramyaṃ divāgṛhakam eva ca. dadarśa rākṣasendrasya rāvaṇasya niveśane.

स मन्दरतलप्रख्यं मयूरस्थानसंकुलम्। ध्वजयष्टिभिर् आकीर्णं ददर्श भवनोत्तमम्।

sa mandaratalaprakhyaṃ mayūrasthānasaṃkulam. dhvajayaṣṭibhir ākīrṇaṃ dadarśa bhavanottamam.

अनन्तरत्ननिचयं निधिजालं समन्ततः। धीरनिष्ठितकर्मान्तं गृहं भूतपतेर् इव।

anantaratnanicayaṃ nidhijālaṃ samantataḥ. dhīraniṣṭhitakarmāntaṃ gṛhaṃ bhūtapater iva.

अर्चिर्भिश् चापि रत्नानां तेजसा रावणस्य च। विरराजाथ तद् वेश्म रश्मिमान् इव रश्मिभिः।

arcirbhiś cāpi ratnānāṃ tejasā rāvaṇasya ca. virarājātha tad veśma raśmimān iva raśmibhiḥ.

जाम्बूनदमयान्य् एव शयनान्य् आसनानि च। भाजनानि च शुभ्राणि ददर्श हरियूथपः।

jāmbūnadamayāny eva śayanāny āsanāni ca. bhājanāni ca śubhrāṇi dadarśa hariyūthapaḥ.

मध्वासवकृतक्लेदं मणिभाजनसंकुलम्। मनोरमम् असंबाधं कुबेरभवनं यथा।

madhvāsavakṛtakledaṃ maṇibhājanasaṃkulam. manoramam asaṃbādhaṃ kuberabhavanaṃ yathā.

नूपुराणां च घोषेण काञ्चीनां निनदेन च। मृदङ्गतलघोषैश् च घोषवद्भिर् विनादितम्।

nūpurāṇāṃ ca ghoṣeṇa kāñcīnāṃ ninadena ca. mṛdaṅgatalaghoṣaiś ca ghoṣavadbhir vināditam.

प्रासादसंघातयुतं स्त्रीरत्नशतसंकुलम्। सुव्यूढकक्ष्यं हनुमान् प्रविवेश महागृहम्।

prāsādasaṃghātayutaṃ strīratnaśatasaṃkulam. suvyūḍhakakṣyaṃ hanumān praviveśa mahāgṛham.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...