रामायण 5.32 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←सुन्दर काण्ड→

←अध्याय 32→

[rm-5-32] • 39 श्लोकाः

तस्यास् तद् वचनं श्रुत्वा हनूमान् हरियूथपः। दुःखाद् दुःखाभिभूतायाः सान्तम् उत्तरम् अब्रवीत्।

tasyās tad vacanaṃ śrutvā hanūmān hariyūthapaḥ. duḥkhād duḥkhābhibhūtāyāḥ sāntam uttaram abravīt.

अहं रामस्य संदेशाद् देवि दूतस् तवागतः। वैदेहि कुशली रामस् त्वां च कौशलम् अब्रवीत्।

ahaṃ rāmasya saṃdeśād devi dūtas tavāgataḥ. vaidehi kuśalī rāmas tvāṃ ca kauśalam abravīt.

यो ब्राह्मम् अस्त्रं वेदांश् च वेद वेदविदां वरः। स त्वां दाशरथी रामो देवि कौशलम् अब्रवीत्।

yo brāhmam astraṃ vedāṃś ca veda vedavidāṃ varaḥ. sa tvāṃ dāśarathī rāmo devi kauśalam abravīt.

लक्ष्मणश् च महातेजा भर्तुस् ते ऽनुचरः प्रियः। कृतवाञ् शोकसंतप्तः शिरसा ते ऽभिवादनम्।

lakṣmaṇaś ca mahātejā bhartus te 'nucaraḥ priyaḥ. kṛtavāñ śokasaṃtaptaḥ śirasā te 'bhivādanam.

सा तयोः कुशलं देवी निशम्य नरसिंहयोः। प्रीतिसंहृष्टसर्वाङ्गी हनूमान्तम् अथाब्रवीत्।

sā tayoḥ kuśalaṃ devī niśamya narasiṃhayoḥ. prītisaṃhṛṣṭasarvāṅgī hanūmāntam athābravīt.

कल्याणी बत गथेयं लौकिकी प्रतिभाति मे। एहि जीवन्तम् आनदो नरं वर्षशताद् अपि।

kalyāṇī bata gatheyaṃ laukikī pratibhāti me. ehi jīvantam ānado naraṃ varṣaśatād api.

तयोः समागमे तस्मिन् प्रीतिर् उत्पादिताद्भुता। परस्परेण चालापं विश्वस्तौ तौ प्रचक्रतुः।

tayoḥ samāgame tasmin prītir utpāditādbhutā. paraspareṇa cālāpaṃ viśvastau tau pracakratuḥ.

तस्यास् तद् वचनं श्रुत्वा हनूमान् हरियूथपः। सीतायाः शोकदीनायाः समीपम् उपचक्रमे।

tasyās tad vacanaṃ śrutvā hanūmān hariyūthapaḥ. sītāyāḥ śokadīnāyāḥ samīpam upacakrame.

यथा यथा समीपं स हनूमान् उपसर्पति। तथा तथा रावणं सा तं सीता परिशङ्कते।

yathā yathā samīpaṃ sa hanūmān upasarpati. tathā tathā rāvaṇaṃ sā taṃ sītā pariśaṅkate.

अहो धिग् धिक् कृतम् इदं कथितं हि यद् अस्य मे। रूपान्तरम् उपागम्य स एवायं हि रावणः।

aho dhig dhik kṛtam idaṃ kathitaṃ hi yad asya me. rūpāntaram upāgamya sa evāyaṃ hi rāvaṇaḥ.

ताम् अशोकस्य शाखां सा विमुक्त्वा शोककर्शिता। तस्याम् एवानवद्याङ्गी धरण्यां समुपाविशत्।

tām aśokasya śākhāṃ sā vimuktvā śokakarśitā. tasyām evānavadyāṅgī dharaṇyāṃ samupāviśat.

अवन्दत महाबाहुस् ततस् तां जनकात्मजाम्। सा चैनं भयवित्रस्ता भूयो नैवाभ्युदैक्षत।

avandata mahābāhus tatas tāṃ janakātmajām. sā cainaṃ bhayavitrastā bhūyo naivābhyudaikṣata.

तं दृष्ट्वा वन्दमानं तु सीता शशिनिभानना। अब्रवीद् दीर्घम् उच्छ्वस्य वानरं मधुरस्वरा।

taṃ dṛṣṭvā vandamānaṃ tu sītā śaśinibhānanā. abravīd dīrgham ucchvasya vānaraṃ madhurasvarā.

मायां प्रविष्टो मायावी यदि त्वं रावणः स्वयम्। उत्पादयसि मे भूयः संतापं तन् न शोभनम्।

māyāṃ praviṣṭo māyāvī yadi tvaṃ rāvaṇaḥ svayam. utpādayasi me bhūyaḥ saṃtāpaṃ tan na śobhanam.

स्वं परित्यज्य रूपं यः परिव्राजकरूपधृत्। जनस्थाने मया दृष्टस् त्वं स एवासि रावणः।

svaṃ parityajya rūpaṃ yaḥ parivrājakarūpadhṛt. janasthāne mayā dṛṣṭas tvaṃ sa evāsi rāvaṇaḥ.

उपवासकृशां दीनां कामरूप निशाचर। संतापयसि मां भूयः संतापं तन् न शोभनम्।

upavāsakṛśāṃ dīnāṃ kāmarūpa niśācara. saṃtāpayasi māṃ bhūyaḥ saṃtāpaṃ tan na śobhanam.

यदि रामस्य दूतस् त्वम् आगतो भद्रम् अस्तु ते। पृच्छामि त्वां हरिश्रेष्ठ प्रिया राम कथा हि मे।

yadi rāmasya dūtas tvam āgato bhadram astu te. pṛcchāmi tvāṃ hariśreṣṭha priyā rāma kathā hi me.

गुणान् रामस्य कथय प्रियस्य मम वानर। चित्तं हरसि मे सौम्य नदीकूलं यथा रयः।

guṇān rāmasya kathaya priyasya mama vānara. cittaṃ harasi me saumya nadīkūlaṃ yathā rayaḥ.

अहो स्वप्नस्य सुखता याहम् एवं चिराहृता। प्रेषितं नाम पश्यामि राघवेण वनौकसं।

aho svapnasya sukhatā yāham evaṃ cirāhṛtā. preṣitaṃ nāma paśyāmi rāghaveṇa vanaukasaṃ.

स्वप्ने ऽपि यद्य् अहं वीरं राघवं सहलक्ष्मणम्। पश्येयं नावसीदेयं स्वप्नो ऽपि मम मत्सरी।

svapne 'pi yady ahaṃ vīraṃ rāghavaṃ sahalakṣmaṇam. paśyeyaṃ nāvasīdeyaṃ svapno 'pi mama matsarī.

नाहं स्वप्नम् इमं मन्ये स्वप्ने दृष्ट्वा हि वानरम्। न शक्यो ऽभ्युदयः प्राप्तुं प्राप्तश् चाभ्युदयो मम।

nāhaṃ svapnam imaṃ manye svapne dṛṣṭvā hi vānaram. na śakyo 'bhyudayaḥ prāptuṃ prāptaś cābhyudayo mama.

किं नु स्याच् चित्तमोहो ऽयं भवेद् वातगतिस् त्व् इयम्। उन्मादजो विकारो वा स्याद् इयं मृगतृष्णिका।

kiṃ nu syāc cittamoho 'yaṃ bhaved vātagatis tv iyam. unmādajo vikāro vā syād iyaṃ mṛgatṛṣṇikā.

अथ वा नायम् उन्मादो मोहो ऽप्य् उन्मादलक्ष्मणः। संबुध्ये चाहम् आत्मानम् इमं चापि वनौकसं।

atha vā nāyam unmādo moho 'py unmādalakṣmaṇaḥ. saṃbudhye cāham ātmānam imaṃ cāpi vanaukasaṃ.

इत्य् एवं बहुधा सीता संप्रधार्य बलाबलम्। रक्षसां कामरूपत्वान् मेने तं राक्षसाधिपम्।

ity evaṃ bahudhā sītā saṃpradhārya balābalam. rakṣasāṃ kāmarūpatvān mene taṃ rākṣasādhipam.

एतां बुद्धिं तदा कृत्वा सीता सा तनुमध्यमा। न प्रतिव्याजहाराथ वानरं जनकात्मजा।

etāṃ buddhiṃ tadā kṛtvā sītā sā tanumadhyamā. na prativyājahārātha vānaraṃ janakātmajā.

सीतायाश् चिन्तितं बुद्ध्वा हनूमान् मारुतात्मजः। श्रोत्रानुकूलैर् वचनैस् तदा तां संप्रहर्षयत्।

sītāyāś cintitaṃ buddhvā hanūmān mārutātmajaḥ. śrotrānukūlair vacanais tadā tāṃ saṃpraharṣayat.

आदित्य इव तेजस्वी लोककान्तः शशी यथा। राजा सर्वस्य लोकस्य देवो वैश्रवणो यथा।

āditya iva tejasvī lokakāntaḥ śaśī yathā. rājā sarvasya lokasya devo vaiśravaṇo yathā.

विक्रमेणोपपन्नश् च यथा विष्णुर् महायशाः। सत्यवादी मधुरवाग् देवो वाचस्पतिर् यथा।

vikrameṇopapannaś ca yathā viṣṇur mahāyaśāḥ. satyavādī madhuravāg devo vācaspatir yathā.

रूपवान् सुभगः श्रीमान् कन्दर्प इव मूर्तिमान्। स्थानक्रोधप्रहर्ता च श्रेष्ठो लोके महारथः। बाहुच्छायाम् अवष्टब्धो यस्य लोको महात्मनः।

rūpavān subhagaḥ śrīmān kandarpa iva mūrtimān. sthānakrodhaprahartā ca śreṣṭho loke mahārathaḥ. bāhucchāyām avaṣṭabdho yasya loko mahātmanaḥ.

अपकृष्याश्रमपदान् मृगरूपेण राघवम्। शून्ये येनापनीतासि तस्य द्रक्ष्यसि यत् फलम्।

apakṛṣyāśramapadān mṛgarūpeṇa rāghavam. śūnye yenāpanītāsi tasya drakṣyasi yat phalam.

नचिराद् रावणं संख्ये यो वधिष्यति वीर्यवान्। रोषप्रमुक्तैर् इषुभिर् ज्वलद्भिर् इव पावकैः।

nacirād rāvaṇaṃ saṃkhye yo vadhiṣyati vīryavān. roṣapramuktair iṣubhir jvaladbhir iva pāvakaiḥ.

तेनाहं प्रेषितो दूतस् त्वत्सकाशम् इहागतः। त्वद्वियोगेन दुःखार्तः स त्वां कौशलम् अब्रवीत्।

tenāhaṃ preṣito dūtas tvatsakāśam ihāgataḥ. tvadviyogena duḥkhārtaḥ sa tvāṃ kauśalam abravīt.

लक्ष्मणश् च महातेजाः सुमित्रानन्दवर्धनः। अभिवाद्य महाबाहुः सो ऽपि कौशलम् अब्रवीत्।

lakṣmaṇaś ca mahātejāḥ sumitrānandavardhanaḥ. abhivādya mahābāhuḥ so 'pi kauśalam abravīt.

रामस्य च सखा देवि सुग्रीवो नाम वानरः। राजा वानरमुख्यानां स त्वां कौशलम् अब्रवीत्।

rāmasya ca sakhā devi sugrīvo nāma vānaraḥ. rājā vānaramukhyānāṃ sa tvāṃ kauśalam abravīt.

नित्यं स्मरति रामस् त्वां ससुग्रीवः सलक्ष्मणः। दिष्ट्या जीवसि वैदेहि राक्षसी वशम् आगता।

nityaṃ smarati rāmas tvāṃ sasugrīvaḥ salakṣmaṇaḥ. diṣṭyā jīvasi vaidehi rākṣasī vaśam āgatā.

नचिराद् द्रक्ष्यसे रामं लक्ष्मणं च महारथम्। मध्ये वानरकोटीनां सुग्रीवं चामितौजसं।

nacirād drakṣyase rāmaṃ lakṣmaṇaṃ ca mahāratham. madhye vānarakoṭīnāṃ sugrīvaṃ cāmitaujasaṃ.

अहं सुग्रीवसचिवो हनूमान् नाम वानरः। प्रविष्टो नगरीं लङ्कां लङ्घयित्वा महोदधिम्।

ahaṃ sugrīvasacivo hanūmān nāma vānaraḥ. praviṣṭo nagarīṃ laṅkāṃ laṅghayitvā mahodadhim.

कृत्वा मूर्ध्नि पदन्यासं रावणस्य दुरात्मनः। त्वां द्रष्टुम् उपयातो ऽहं समाश्रित्य पराक्रमम्।

kṛtvā mūrdhni padanyāsaṃ rāvaṇasya durātmanaḥ. tvāṃ draṣṭum upayāto 'haṃ samāśritya parākramam.

नाहम् अस्मि तथा देवि यथा माम् अवगच्छसि। विशङ्का त्यज्यताम् एषा श्रद्धत्स्व वदतो मम।

nāham asmi tathā devi yathā mām avagacchasi. viśaṅkā tyajyatām eṣā śraddhatsva vadato mama.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...