रामायण 4.45 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

रामायण

←किष्किन्धा काण्ड→

←अध्याय 45→

[rm-4-45] • 17 श्लोकाः

गतेषु वानरेन्द्रेषु रामः सुग्रीवम् अब्रवीत्। कथं भवान् विनाजीते सर्वं वै मण्डलं भुवः।

gateṣu vānarendreṣu rāmaḥ sugrīvam abravīt. kathaṃ bhavān vinājīte sarvaṃ vai maṇḍalaṃ bhuvaḥ.

सुग्रीवस् तु ततो रामम् उवाच प्रणतात्मवान्। श्रूयतां सर्वम् आख्यास्ये विस्तरेण नरर्षभ।

sugrīvas tu tato rāmam uvāca praṇatātmavān. śrūyatāṃ sarvam ākhyāsye vistareṇa nararṣabha.

यदा तु दुन्दुभिं नाम दानवं महिषाकृतिम्। परिकालयते वाली मलयं प्रति पर्वतम्।

yadā tu dundubhiṃ nāma dānavaṃ mahiṣākṛtim. parikālayate vālī malayaṃ prati parvatam.

तदा विवेश महिषो मलयस्य गुहां प्रति। विवेश वाली तत्रापि मलयं तज्जिघांसया।

tadā viveśa mahiṣo malayasya guhāṃ prati. viveśa vālī tatrāpi malayaṃ tajjighāṃsayā.

ततो ऽहं तत्र निक्षिप्तो गुहाद् वारिविनीतवत्। न च निष्क्रमते वाली तदा संवत्सरे गते।

tato 'haṃ tatra nikṣipto guhād vārivinītavat. na ca niṣkramate vālī tadā saṃvatsare gate.

ततः क्षतजवेगेन आपुपूरे तदा बिलम्। तद् अहं विस्मितो दृष्ट्वा भ्रातृशोकविषार्दितः।

tataḥ kṣatajavegena āpupūre tadā bilam. tad ahaṃ vismito dṛṣṭvā bhrātṛśokaviṣārditaḥ.

अथाहं कृतबुद्धिस् तु सुव्यक्तं निहतो गुरुः। शिलापर्वतसंकाशा बिलद्वारि मया कृता। अशक्नुवन् निष्क्रमितुं महिषो विनशेद् इति।

athāhaṃ kṛtabuddhis tu suvyaktaṃ nihato guruḥ. śilāparvatasaṃkāśā biladvāri mayā kṛtā. aśaknuvan niṣkramituṃ mahiṣo vinaśed iti.

ततो ऽहम् आगां किष्किन्धां निराशस् तस्य जीविते। राज्यं च सुमहत् प्राप्तं तारा च रुमया सह। मित्रैश् च सहितस् तत्र वसामि विगतज्वरः।

tato 'ham āgāṃ kiṣkindhāṃ nirāśas tasya jīvite. rājyaṃ ca sumahat prāptaṃ tārā ca rumayā saha. mitraiś ca sahitas tatra vasāmi vigatajvaraḥ.

आजगाम ततो वाली हत्वा तं दानवर्षभम्। ततो ऽहम् अददां राज्यं गौरवाद् भययन्त्रितः।

ājagāma tato vālī hatvā taṃ dānavarṣabham. tato 'ham adadāṃ rājyaṃ gauravād bhayayantritaḥ.

स मां जिघांसुर् दुष्टात्मा वाली प्रव्यथितेन्द्रियः। परिलाकयते क्रोधाद् धावन्तं सचिवैः सह।

sa māṃ jighāṃsur duṣṭātmā vālī pravyathitendriyaḥ. parilākayate krodhād dhāvantaṃ sacivaiḥ saha.

ततो ऽहं वालिना तेन सानुबन्धः प्रधावितः। नदीश् च विविधाः पश्यन् वनानि नगराणि च।

tato 'haṃ vālinā tena sānubandhaḥ pradhāvitaḥ. nadīś ca vividhāḥ paśyan vanāni nagarāṇi ca.

आदर्शतलसंकाशा ततो वै पृथिवी मया। अलातचक्रप्रतिमा दृष्टा गोष्पदवत् तदा।

ādarśatalasaṃkāśā tato vai pṛthivī mayā. alātacakrapratimā dṛṣṭā goṣpadavat tadā.

ततः पूर्वम् अहं गत्वा दक्षिणाम् अहम् आश्रितः। दिशं च पश्चिमां भूयो गतो ऽस्मि भयशङ्कितः। उत्तरां तु दिशं यान्तं हनुमान् माम् अथाब्रवीत्।

tataḥ pūrvam ahaṃ gatvā dakṣiṇām aham āśritaḥ. diśaṃ ca paścimāṃ bhūyo gato 'smi bhayaśaṅkitaḥ. uttarāṃ tu diśaṃ yāntaṃ hanumān mām athābravīt.

इदानीं मे स्मृतं राजन् यथा वाली हरीश्वरः। मतङ्गेन तदा शप्तो ह्य् अस्मिन्न् आश्रममण्डले।

idānīṃ me smṛtaṃ rājan yathā vālī harīśvaraḥ. mataṅgena tadā śapto hy asminn āśramamaṇḍale.

प्रविशेद् यदि वा वाली मूर्धास्य शतधा भवेत्। तत्र वासः सुखो ऽस्माकं निरुद्विग्नो भविष्यति।

praviśed yadi vā vālī mūrdhāsya śatadhā bhavet. tatra vāsaḥ sukho 'smākaṃ nirudvigno bhaviṣyati.

ततः पर्वतम् आसाद्य ऋश्यमूकं नृपात्मज। न विवेश तदा वाली मतङ्गस्य भयात् तदा।

tataḥ parvatam āsādya ṛśyamūkaṃ nṛpātmaja. na viveśa tadā vālī mataṅgasya bhayāt tadā.

एवं मया तदा राजन् प्रत्यक्षम् उपलक्षितम्। पृथिवीमण्डलं कृत्स्नं गुहाम् अस्म्य् आगतस् ततः।

evaṃ mayā tadā rājan pratyakṣam upalakṣitam. pṛthivīmaṇḍalaṃ kṛtsnaṃ guhām asmy āgatas tataḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...