रामायण 4.2 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←किष्किन्धा काण्ड→

←अध्याय 2→

[rm-4-2] • 28 श्लोकाः

तौ तु दृष्ट्वा महात्मानौ भ्रातरौ रामलक्ष्मणौ। वरायुधधरौ वीरौ सुग्रीवः शङ्कितो ऽभवत्।

tau tu dṛṣṭvā mahātmānau bhrātarau rāmalakṣmaṇau. varāyudhadharau vīrau sugrīvaḥ śaṅkito 'bhavat.

उद्विग्नहृदयः सर्वा दिशः समवलोकयन्। न व्यतिष्ठत कस्मिंश् चिद् देशे वानरपुंगवः।

udvignahṛdayaḥ sarvā diśaḥ samavalokayan. na vyatiṣṭhata kasmiṃś cid deśe vānarapuṃgavaḥ.

नैव चक्रे मनः स्थाने वीक्षमाणो महाबलौ। कपेः परमभीतस्य चित्तं व्यवससाद ह।

naiva cakre manaḥ sthāne vīkṣamāṇo mahābalau. kapeḥ paramabhītasya cittaṃ vyavasasāda ha.

चिन्तयित्वा स धर्मात्मा विमृश्य गुरुलाघवम्। सुग्रीवः परमोद्विग्नः सर्वैर् अनुचरैः सह।

cintayitvā sa dharmātmā vimṛśya gurulāghavam. sugrīvaḥ paramodvignaḥ sarvair anucaraiḥ saha.

ततः स सचिवेभ्यस् तु सुग्रीवः प्लवगाधिपः। शशंस परमोद्विग्नः पश्यंस् तौ रामलक्ष्मणौ।

tataḥ sa sacivebhyas tu sugrīvaḥ plavagādhipaḥ. śaśaṃsa paramodvignaḥ paśyaṃs tau rāmalakṣmaṇau.

एतौ वनम् इदं दुर्गं वालिप्रणिहितौ ध्रुवम्। छद्मना चीरवसनौ प्रचरन्ताव् इहागतौ।

etau vanam idaṃ durgaṃ vālipraṇihitau dhruvam. chadmanā cīravasanau pracarantāv ihāgatau.

ततः सुग्रीवसचिवा दृष्ट्वा परमधन्विनौ। जग्मुर् गिरितटात् तस्माद् अन्यच् छिखरम् उत्तमम्।

tataḥ sugrīvasacivā dṛṣṭvā paramadhanvinau. jagmur giritaṭāt tasmād anyac chikharam uttamam.

ते क्षिप्रम् अभिगम्याथ यूथपा यूथपर्षभम्। हरयो वानरश्रेष्ठं परिवार्योपतस्थिरे।

te kṣipram abhigamyātha yūthapā yūthaparṣabham. harayo vānaraśreṣṭhaṃ parivāryopatasthire.

एकम् एकायनगताः प्लवमाना गिरेर् गिरिम्। प्रकम्पयन्तो वेगेन गिरीणां शिखराणि च।

ekam ekāyanagatāḥ plavamānā girer girim. prakampayanto vegena girīṇāṃ śikharāṇi ca.

ततः शाखामृगाः सर्वे प्लवमाना महाबलाः। बभञ्जुश् च नगांस् तत्र पुष्पितान् दुर्गसंश्रितान्।

tataḥ śākhāmṛgāḥ sarve plavamānā mahābalāḥ. babhañjuś ca nagāṃs tatra puṣpitān durgasaṃśritān.

आप्लवन्तो हरिवराः सर्वतस् तं महागिरिम्। मृगमार्जारशार्दूलांस् त्रासयन्तो ययुस् तदा।

āplavanto harivarāḥ sarvatas taṃ mahāgirim. mṛgamārjāraśārdūlāṃs trāsayanto yayus tadā.

ततः सुग्रीवसचिवाः पर्वतेन्द्रं समाश्रिताः। संगम्य कपिमुख्येन सर्वे प्राञ्जलयः स्थिताः।

tataḥ sugrīvasacivāḥ parvatendraṃ samāśritāḥ. saṃgamya kapimukhyena sarve prāñjalayaḥ sthitāḥ.

ततस् तं भयसंत्रस्तं वालिकिल्बिषशङ्कितम्। उवाच हनुमान् वाक्यं सुग्रीवं वाक्यकोविदः।

tatas taṃ bhayasaṃtrastaṃ vālikilbiṣaśaṅkitam. uvāca hanumān vākyaṃ sugrīvaṃ vākyakovidaḥ.

यस्माद् उद्विग्नचेतास् त्वं प्रद्रुतो हरिपुंगव। तं क्रूरदर्शनं क्रूरं नेह पश्यामि वालिनम्।

yasmād udvignacetās tvaṃ pradruto haripuṃgava. taṃ krūradarśanaṃ krūraṃ neha paśyāmi vālinam.

यस्मात् तव भयं सौम्य पूर्वजात् पापकर्मणः। स नेह वाली दुष्टात्मा न ते पश्याम्य् अहं भयम्।

yasmāt tava bhayaṃ saumya pūrvajāt pāpakarmaṇaḥ. sa neha vālī duṣṭātmā na te paśyāmy ahaṃ bhayam.

अहो शाखामृगत्वं ते व्यक्तम् एव प्लवंगम। लघुचित्ततयात्मानं न स्थापयसि यो मतौ।

aho śākhāmṛgatvaṃ te vyaktam eva plavaṃgama. laghucittatayātmānaṃ na sthāpayasi yo matau.

बुद्धिविज्ञानसंपन्न इङ्गितैः सर्वम् आचर। न ह्य् अबुद्धिं गतो राजा सर्वभूतानि शास्ति हि।

buddhivijñānasaṃpanna iṅgitaiḥ sarvam ācara. na hy abuddhiṃ gato rājā sarvabhūtāni śāsti hi.

सुग्रीवस् तु शुभं वाक्यं श्रुत्वा सर्वं हनूमतः। ततः शुभतरं वाक्यं हनूमन्तम् उवाच ह।

sugrīvas tu śubhaṃ vākyaṃ śrutvā sarvaṃ hanūmataḥ. tataḥ śubhataraṃ vākyaṃ hanūmantam uvāca ha.

दीर्घबाहू विशालाक्षौ शरचापासिधारिणौ। कस्य न स्याद् भयं दृष्ट्वा एतौ सुरसुतोपमौ।

dīrghabāhū viśālākṣau śaracāpāsidhāriṇau. kasya na syād bhayaṃ dṛṣṭvā etau surasutopamau.

वालिप्रणिहिताव् एतौ शङ्के ऽहं पुरुषोत्तमौ। राजानो बहुमित्राश् च विश्वासो नात्र हि क्षमः।

vālipraṇihitāv etau śaṅke 'haṃ puruṣottamau. rājāno bahumitrāś ca viśvāso nātra hi kṣamaḥ.

अरयश् च मनुष्येण विज्ञेयाश् छन्नचारिणः। विश्वस्तानाम् अविश्वस्ताश् छिद्रेषु प्रहरन्ति हि।

arayaś ca manuṣyeṇa vijñeyāś channacāriṇaḥ. viśvastānām aviśvastāś chidreṣu praharanti hi.

कृत्येषु वाली मेधावी राजानो बहुदर्शनाः। भवन्ति परहन्तारस् ते ज्ञेयाः प्राकृतैर् नरैः।

kṛtyeṣu vālī medhāvī rājāno bahudarśanāḥ. bhavanti parahantāras te jñeyāḥ prākṛtair naraiḥ.

तौ त्वया प्राकृतेनैव गत्वा ज्ञेयौ प्लवंगम। शङ्कितानां प्रकारैश् च रूपव्याभाषणेन च।

tau tvayā prākṛtenaiva gatvā jñeyau plavaṃgama. śaṅkitānāṃ prakāraiś ca rūpavyābhāṣaṇena ca.

लक्षयस्व तयोर् भावं प्रहृष्टमनसौ यदि। विश्वासयन् प्रशंसाभिर् इङ्गितैश् च पुनः पुनः।

lakṣayasva tayor bhāvaṃ prahṛṣṭamanasau yadi. viśvāsayan praśaṃsābhir iṅgitaiś ca punaḥ punaḥ.

ममैवाभिमुखं स्थित्वा पृच्छ त्वं हरिपुंगव। प्रयोजनं प्रवेशस्य वनस्यास्य धनुर्धरौ।

mamaivābhimukhaṃ sthitvā pṛccha tvaṃ haripuṃgava. prayojanaṃ praveśasya vanasyāsya dhanurdharau.

शुद्धात्मानौ यदि त्व् एतौ जानीहि त्वं प्लवंगम। व्याभाषितैर् वा रूपैर् वा विज्ञेया दुष्टतानयोः।

śuddhātmānau yadi tv etau jānīhi tvaṃ plavaṃgama. vyābhāṣitair vā rūpair vā vijñeyā duṣṭatānayoḥ.

इत्य् एवं कपिराजेन संदिष्टो मारुतात्मजः। चकार गमने बुद्धिं यत्र तौ रामलक्ष्मणौ।

ity evaṃ kapirājena saṃdiṣṭo mārutātmajaḥ. cakāra gamane buddhiṃ yatra tau rāmalakṣmaṇau.

तथेति संपूज्य वचस् तु तस्य कपेः सुभीतस्य दुरासदस्य। महानुभावो हनुमान् ययौ तदा स यत्र रामो ऽतिबलश् च लक्ष्मणः।

tatheti saṃpūjya vacas tu tasya kapeḥ subhītasya durāsadasya. mahānubhāvo hanumān yayau tadā sa yatra rāmo 'tibalaś ca lakṣmaṇaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...