रामायण 3.4 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

रामायण

←अरण्य काण्ड→

←अध्याय 4→

[rm-3-4] • 36 श्लोकाः

हत्वा तु तं भीमबलं विराधं राक्षसं वने। ततः सीतां परिष्वज्य समाश्वास्य च वीर्यवान्। अब्रवील् लक्ष्मणां रामो भ्रातरं दीप्ततेजसं।

hatvā tu taṃ bhīmabalaṃ virādhaṃ rākṣasaṃ vane. tataḥ sītāṃ pariṣvajya samāśvāsya ca vīryavān. abravīl lakṣmaṇāṃ rāmo bhrātaraṃ dīptatejasaṃ.

कष्टं वनम् इदं दुर्गं न च स्मो वनगोचराः। अभिगच्छामहे शीघ्रं शरभङ्गं तपोधनम्।

kaṣṭaṃ vanam idaṃ durgaṃ na ca smo vanagocarāḥ. abhigacchāmahe śīghraṃ śarabhaṅgaṃ tapodhanam.

आश्रमं शरभङ्गस्य राघवो ऽभिजगाम ह।

āśramaṃ śarabhaṅgasya rāghavo 'bhijagāma ha.

तस्य देवप्रभावस्य तपसा भावितात्मनः। समीपे शरभङ्गस्य ददर्श महद् अद्भुतम्।

tasya devaprabhāvasya tapasā bhāvitātmanaḥ. samīpe śarabhaṅgasya dadarśa mahad adbhutam.

विभ्राजमानं वपुषा सूर्यवैश्वानरोपमम्। असंस्पृशन्तं वसुधां ददर्श विबुधेश्वरम्।

vibhrājamānaṃ vapuṣā sūryavaiśvānaropamam. asaṃspṛśantaṃ vasudhāṃ dadarśa vibudheśvaram.

सुप्रभाभरणं देवं विरजो ऽम्बरधारिणम्। तद्विधैर् एव बहुभिः पूज्यमानं महात्मभिः।

suprabhābharaṇaṃ devaṃ virajo 'mbaradhāriṇam. tadvidhair eva bahubhiḥ pūjyamānaṃ mahātmabhiḥ.

हरिभिर् वाजिभिर् युक्तम् अन्तरिक्षगतं रथम्। ददर्शादूरतस् तस्य तरुणादित्यसंनिभम्।

haribhir vājibhir yuktam antarikṣagataṃ ratham. dadarśādūratas tasya taruṇādityasaṃnibham.

पाण्डुराभ्रघनप्रख्यं चन्द्रमण्डलसंनिभम्। अपश्यद् विमलं छत्रं चित्रमाल्योपशोभितम्।

pāṇḍurābhraghanaprakhyaṃ candramaṇḍalasaṃnibham. apaśyad vimalaṃ chatraṃ citramālyopaśobhitam.

चामरव्यजने चाग्र्ये रुक्मदण्डे महाधने। गृहीते वननारीभ्यां धूयमाने च मूर्धनि।

cāmaravyajane cāgrye rukmadaṇḍe mahādhane. gṛhīte vananārībhyāṃ dhūyamāne ca mūrdhani.

गन्धर्वामरसिद्धाश् च बहवः परमर्षयः। अन्तरिक्षगतं देवं वाग्भिर् अग्र्याभिर् ईडिरे।

gandharvāmarasiddhāś ca bahavaḥ paramarṣayaḥ. antarikṣagataṃ devaṃ vāgbhir agryābhir īḍire.

दृष्ट्वा शतक्रतुं तत्र रामो लक्ष्मणम् अब्रवीत्। ये हयाः पुरुहूतस्य पुरा शक्रस्य नः श्रुताः। अन्तरिक्षगता दिव्यास् त इमे हरयो ध्रुवम्।

dṛṣṭvā śatakratuṃ tatra rāmo lakṣmaṇam abravīt. ye hayāḥ puruhūtasya purā śakrasya naḥ śrutāḥ. antarikṣagatā divyās ta ime harayo dhruvam.

इमे च पुरुषव्याघ्र ये तिष्ठन्त्य् अभितो रथम्। शतं शतं कुण्डलिनो युवानः खड्गपाणयः।

ime ca puruṣavyāghra ye tiṣṭhanty abhito ratham. śataṃ śataṃ kuṇḍalino yuvānaḥ khaḍgapāṇayaḥ.

उरोदेशेषु सर्वेषां हारा ज्वलनसंनिभाः। रूपं बिभ्रति सौमित्रे पञ्चविंशतिवार्षिकम्।

urodeśeṣu sarveṣāṃ hārā jvalanasaṃnibhāḥ. rūpaṃ bibhrati saumitre pañcaviṃśativārṣikam.

एतद् धि किल देवानां वयो भवति नित्यदा। यथेमे पुरुषव्याघ्रा दृश्यन्ते प्रियदर्शनाः।

etad dhi kila devānāṃ vayo bhavati nityadā. yatheme puruṣavyāghrā dṛśyante priyadarśanāḥ.

इहैव सह वैदेह्या मुहूर्तं तिष्ठ लक्ष्मण। यावज् जनाम्य् अहं व्यक्तं क एष द्युतिमान् रथे।

ihaiva saha vaidehyā muhūrtaṃ tiṣṭha lakṣmaṇa. yāvaj janāmy ahaṃ vyaktaṃ ka eṣa dyutimān rathe.

तम् एवम् उक्त्वा सौमित्रिम् इहैव स्थीयताम् इति। अभिचक्राम काकुत्स्थः शरभङ्गाश्रमं प्रति।

tam evam uktvā saumitrim ihaiva sthīyatām iti. abhicakrāma kākutsthaḥ śarabhaṅgāśramaṃ prati.

ततः समभिगच्छन्तं प्रेक्ष्य रामं शचीपतिः। शरभङ्गम् अनुज्ञाप्य विबुधान् इदम् अब्रवीत्।

tataḥ samabhigacchantaṃ prekṣya rāmaṃ śacīpatiḥ. śarabhaṅgam anujñāpya vibudhān idam abravīt.

इहोपयात्य् असौ रामो यावन् मां नाभिभाषते। निष्ठां नयत तावत् तु ततो मां द्रष्टुम् अर्हति।

ihopayāty asau rāmo yāvan māṃ nābhibhāṣate. niṣṭhāṃ nayata tāvat tu tato māṃ draṣṭum arhati.

जितवन्तं कृतार्थं च द्रष्टाहम् अचिराद् इमम्। कर्म ह्य् अनेन कर्तव्यं महद् अन्यैः सुदुष्करम्।

jitavantaṃ kṛtārthaṃ ca draṣṭāham acirād imam. karma hy anena kartavyaṃ mahad anyaiḥ suduṣkaram.

इति वज्री तम् आमन्त्र्य मानयित्वा च तापसं। रथेन हरियुक्तेन ययौ दिवम् अरिंदमः।

iti vajrī tam āmantrya mānayitvā ca tāpasaṃ. rathena hariyuktena yayau divam ariṃdamaḥ.

प्रयाते तु सहस्राक्षे राघवः सपरिच्छदः। अग्निहोत्रम् उपासीनं शरभङ्गम् उपागमत्।

prayāte tu sahasrākṣe rāghavaḥ saparicchadaḥ. agnihotram upāsīnaṃ śarabhaṅgam upāgamat.

तस्य पादौ च संगृह्य रामः सीता च लक्ष्मणः। निषेदुस् तदनुज्ञाता लब्धवासा निमन्त्रिताः।

tasya pādau ca saṃgṛhya rāmaḥ sītā ca lakṣmaṇaḥ. niṣedus tadanujñātā labdhavāsā nimantritāḥ.

ततः शक्रोपयानं तु पर्यपृच्छत् स राघवः। शरभङ्गश् च तत् सर्वं राघवाय न्यवेदयत्।

tataḥ śakropayānaṃ tu paryapṛcchat sa rāghavaḥ. śarabhaṅgaś ca tat sarvaṃ rāghavāya nyavedayat.

माम् एष वरदो राम ब्रह्मलोकं निनीषति। जितम् उग्रेण तपसा दुष्प्रापम् अकृतात्मभिः।

mām eṣa varado rāma brahmalokaṃ ninīṣati. jitam ugreṇa tapasā duṣprāpam akṛtātmabhiḥ.

अहं ज्ञात्वा नरव्याघ्र वर्तमानम् अदूरतः। ब्रह्मलोकं न गच्छामि त्वाम् अदृष्ट्वा प्रियातिथिम्।

ahaṃ jñātvā naravyāghra vartamānam adūrataḥ. brahmalokaṃ na gacchāmi tvām adṛṣṭvā priyātithim.

समागम्य गमिष्यामि त्रिदिवं देवसेवितम्। अक्षया नरशार्दूल जिता लोका मया शुभाः। ब्राह्म्याश् च नाकपृष्ठ्याश् च प्रतिगृह्णीष्व मामकान्।

samāgamya gamiṣyāmi tridivaṃ devasevitam. akṣayā naraśārdūla jitā lokā mayā śubhāḥ. brāhmyāś ca nākapṛṣṭhyāś ca pratigṛhṇīṣva māmakān.

एवम् उक्तो नरव्याघ्रः सर्वशास्त्रविशारदः। ऋषिणा शरभङ्गेन राघवो वाक्यम् अब्रवीत्।

evam ukto naravyāghraḥ sarvaśāstraviśāradaḥ. ṛṣiṇā śarabhaṅgena rāghavo vākyam abravīt.

अहम् एवाहरिष्यामि सर्वांल् लोकान् महामुने। आवासं त्व् अहम् इच्छामि प्रदिष्टम् इह कानने।

aham evāhariṣyāmi sarvāṃl lokān mahāmune. āvāsaṃ tv aham icchāmi pradiṣṭam iha kānane.

राघवेणैवम् उक्तस् तु शक्रतुल्यबलेन वै। शरभङ्गो महाप्राज्ञः पुनर् एवाब्रवीद् वचः।

rāghaveṇaivam uktas tu śakratulyabalena vai. śarabhaṅgo mahāprājñaḥ punar evābravīd vacaḥ.

सुतीक्ष्णम् अभिगच्छ त्वं शुचौ देशे तपस्विनम्। रमणीये वनोद्देशे स ते वासं विधास्यति।

sutīkṣṇam abhigaccha tvaṃ śucau deśe tapasvinam. ramaṇīye vanoddeśe sa te vāsaṃ vidhāsyati.

एष पन्था नरव्याघ्र मुहूर्तं पश्य तात माम्। यावज् जहामि गात्राणि जीर्णं त्वचम् इवोरगः।

eṣa panthā naravyāghra muhūrtaṃ paśya tāta mām. yāvaj jahāmi gātrāṇi jīrṇaṃ tvacam ivoragaḥ.

ततो ऽग्निं स समाधाय हुत्वा चाज्येन मन्त्रवित्। शरभङ्गो महातेजाः प्रविवेश हुताशनम्।

tato 'gniṃ sa samādhāya hutvā cājyena mantravit. śarabhaṅgo mahātejāḥ praviveśa hutāśanam.

तस्य रोमाणि केशांश् च ददाहाग्निर् महात्मनः। जीर्णं त्वचं तथास्थीनि यच् च मांसं च शोणितम्।

tasya romāṇi keśāṃś ca dadāhāgnir mahātmanaḥ. jīrṇaṃ tvacaṃ tathāsthīni yac ca māṃsaṃ ca śoṇitam.

स च पावकसंकाशः कुमारः समपद्यत। उत्थायाग्निचयात् तस्माच् छरभङ्गो व्यरोचत।

sa ca pāvakasaṃkāśaḥ kumāraḥ samapadyata. utthāyāgnicayāt tasmāc charabhaṅgo vyarocata.

स लोकान् आहिताग्नीनाम् ऋषीणां च महात्मनाम्। देवानां च व्यतिक्रम्य ब्रह्मलोकं व्यरोहत।

sa lokān āhitāgnīnām ṛṣīṇāṃ ca mahātmanām. devānāṃ ca vyatikramya brahmalokaṃ vyarohata.

स पुण्यकर्मा भुवने द्विजर्षभः पितामहं सानुचरं ददर्श ह। पितामहश् चापि समीक्ष्य तं द्विजं ननन्द सुस्वागतम् इत्य् उवाच ह।

sa puṇyakarmā bhuvane dvijarṣabhaḥ pitāmahaṃ sānucaraṃ dadarśa ha. pitāmahaś cāpi samīkṣya taṃ dvijaṃ nananda susvāgatam ity uvāca ha.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents