रामायण 3.22 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←अरण्य काण्ड→

←अध्याय 22→

[rm-3-22] • 34 श्लोकाः

तत् प्रयातं बलं घोरम् अशिवं शोणितोदकम्। अभ्यवर्षन् महामेघस् तुमुलो गर्दभारुणः।

tat prayātaṃ balaṃ ghoram aśivaṃ śoṇitodakam. abhyavarṣan mahāmeghas tumulo gardabhāruṇaḥ.

निपेतुस् तुरगास् तस्य रथयुक्ता महाजवाः। समे पुष्पचिते देशे राजमार्गे यदृच्छया।

nipetus turagās tasya rathayuktā mahājavāḥ. same puṣpacite deśe rājamārge yadṛcchayā.

श्यामं रुधिरपर्यन्तं बभूव परिवेषणम्। अलातचक्रप्रतिमं प्रतिगृह्य दिवाकरम्।

śyāmaṃ rudhiraparyantaṃ babhūva pariveṣaṇam. alātacakrapratimaṃ pratigṛhya divākaram.

ततो ध्वजम् उपागम्य हेमदण्डं समुच्छ्रितम्। समाक्रम्य महाकायस् तस्थौ गृध्रः सुदारुणः।

tato dhvajam upāgamya hemadaṇḍaṃ samucchritam. samākramya mahākāyas tasthau gṛdhraḥ sudāruṇaḥ.

जनस्थानसमीपे च समाक्रम्य खरस्वनाः। विस्वरान् विविधांश् चक्रुर् मांसादा मृगपक्षिणः।

janasthānasamīpe ca samākramya kharasvanāḥ. visvarān vividhāṃś cakrur māṃsādā mṛgapakṣiṇaḥ.

व्याजह्रुश् च पदीप्तायां दिशि वै भैरवस्वनम्। अशिवा यातु दाहानां शिवा घोरा महास्वनाः।

vyājahruś ca padīptāyāṃ diśi vai bhairavasvanam. aśivā yātu dāhānāṃ śivā ghorā mahāsvanāḥ.

प्रभिन्नगिरिसंकाशास् तोयशोषितधारिणः। आकाशं तद् अनाकाशं चक्रुर् भीमा बलाहकाः।

prabhinnagirisaṃkāśās toyaśoṣitadhāriṇaḥ. ākāśaṃ tad anākāśaṃ cakrur bhīmā balāhakāḥ.

बभूव तिमिरं घोरम् उद्धतं रोमहर्षणम्। दिशो वा विदिशो वापि सुव्यक्तं न चकाशिरे।

babhūva timiraṃ ghoram uddhataṃ romaharṣaṇam. diśo vā vidiśo vāpi suvyaktaṃ na cakāśire.

क्षतजार्द्रसवर्णाभा संध्याकालं विना बभौ। खरस्याभिमुखं नेदुस् तदा घोरा मृगाः खगाः।

kṣatajārdrasavarṇābhā saṃdhyākālaṃ vinā babhau. kharasyābhimukhaṃ nedus tadā ghorā mṛgāḥ khagāḥ.

नित्याशिवकरा युद्धे शिवा घोरनिदर्शनाः। नेदुर् बलस्याभिमुखं ज्वालोद्गारिभिर् आननैः।

nityāśivakarā yuddhe śivā ghoranidarśanāḥ. nedur balasyābhimukhaṃ jvālodgāribhir ānanaiḥ.

कबन्धः परिघाभासो दृश्यते भास्करान्तिके। जग्राह सूर्यं स्वर्भानुर् अपर्वणि महाग्रहः।

kabandhaḥ parighābhāso dṛśyate bhāskarāntike. jagrāha sūryaṃ svarbhānur aparvaṇi mahāgrahaḥ.

प्रवाति मारुतः शीघ्रं निष्प्रभो ऽभूद् दिवाकरः। उत्पेतुश् च विना रात्रिं ताराः खद्योतसप्रभाः।

pravāti mārutaḥ śīghraṃ niṣprabho 'bhūd divākaraḥ. utpetuś ca vinā rātriṃ tārāḥ khadyotasaprabhāḥ.

संलीनमीनविहगा नलिन्यः पुष्पपङ्कजाः। तस्मिन् क्षणे बभूवुश् च विना पुष्पफलैर् द्रुमाः।

saṃlīnamīnavihagā nalinyaḥ puṣpapaṅkajāḥ. tasmin kṣaṇe babhūvuś ca vinā puṣpaphalair drumāḥ.

उद्धूतश् च विना वातं रेणुर् जलधरारुणः। वीचीकूचीति वाश्यन्तो बभूवुस् तत्र सारिकाः।

uddhūtaś ca vinā vātaṃ reṇur jaladharāruṇaḥ. vīcīkūcīti vāśyanto babhūvus tatra sārikāḥ.

उल्काश् चापि सनिर्घोषा निपेतुर् घोरदर्शनाः। प्रचचाल मही चापि सशैलवनकानना।

ulkāś cāpi sanirghoṣā nipetur ghoradarśanāḥ. pracacāla mahī cāpi saśailavanakānanā.

खरस्य च रथस्थस्य नर्दमानस्य धीमतः। प्राकम्पत भुजः सव्यः खरश् चास्यावसज्जत।

kharasya ca rathasthasya nardamānasya dhīmataḥ. prākampata bhujaḥ savyaḥ kharaś cāsyāvasajjata.

सास्रा संपद्यते दृष्टिः पश्यमानस्य सर्वतः। ललाटे च रुजा जाता न च मोहान् न्यवर्तत।

sāsrā saṃpadyate dṛṣṭiḥ paśyamānasya sarvataḥ. lalāṭe ca rujā jātā na ca mohān nyavartata.

तान् समीक्ष्य महोत्पातान् उत्थितान् रोमहर्षणान्। अब्रवीद् राक्षसान् सर्वान् प्रहसन् स खरस् तदा।

tān samīkṣya mahotpātān utthitān romaharṣaṇān. abravīd rākṣasān sarvān prahasan sa kharas tadā.

महोत्पातान् इमान् सर्वान् उत्थितान् घोरदर्शनान्। न चिन्तयाम्य् अहं वीर्याद् बलवान् दुर्बलान् इव।

mahotpātān imān sarvān utthitān ghoradarśanān. na cintayāmy ahaṃ vīryād balavān durbalān iva.

तारा अपि शरैस् तीक्ष्णैः पातयेयं नभस्तलात्। मृत्युं मरणधर्मेण संक्रुद्धो योजयाम्य् अहम्।

tārā api śarais tīkṣṇaiḥ pātayeyaṃ nabhastalāt. mṛtyuṃ maraṇadharmeṇa saṃkruddho yojayāmy aham.

राघवं तं बलोत्सिक्तं भ्रातरं चापि लक्ष्मणम्। अहत्वा सायकैस् तीक्ष्णैर् नोपावर्तितुम् उत्सहे।

rāghavaṃ taṃ balotsiktaṃ bhrātaraṃ cāpi lakṣmaṇam. ahatvā sāyakais tīkṣṇair nopāvartitum utsahe.

सकामा भगिनी मे ऽस्तु पीत्वा तु रुधिरं तयोः। यन्निमित्तं तु रामस्य लक्ष्मणस्य विपर्ययः।

sakāmā bhaginī me 'stu pītvā tu rudhiraṃ tayoḥ. yannimittaṃ tu rāmasya lakṣmaṇasya viparyayaḥ.

न क्व चित् प्राप्तपूर्वो मे संयुगेषु पराजयः। युष्माकम् एतत् प्रत्यक्षं नानृतं कथयाम्य् अहम्।

na kva cit prāptapūrvo me saṃyugeṣu parājayaḥ. yuṣmākam etat pratyakṣaṃ nānṛtaṃ kathayāmy aham.

देवराजम् अपि क्रुद्धो मत्तैरावतयायिनम्। वज्रहस्तं रणे हन्यां किं पुनस् तौ च मानुषौ।

devarājam api kruddho mattairāvatayāyinam. vajrahastaṃ raṇe hanyāṃ kiṃ punas tau ca mānuṣau.

सा तस्य गर्जितं श्रुत्वा राक्षसस्य महाचमूः। प्रहर्षम् अतुलं लेभे मृत्युपाशावपाशिता।

sā tasya garjitaṃ śrutvā rākṣasasya mahācamūḥ. praharṣam atulaṃ lebhe mṛtyupāśāvapāśitā.

समेयुश् च महात्मानो युद्धदर्शनकाङ्क्षिणः। ऋषयो देवगन्धर्वाः सिद्धाश् च सह चारणैः।

sameyuś ca mahātmāno yuddhadarśanakāṅkṣiṇaḥ. ṛṣayo devagandharvāḥ siddhāś ca saha cāraṇaiḥ.

समेत्य चोरुः सहितास् ते ऽन्यायं पुण्यकर्मणः। स्वस्ति गोब्राह्मणेभ्यो ऽस्तु लोकानां ये च संमताः।

sametya coruḥ sahitās te 'nyāyaṃ puṇyakarmaṇaḥ. svasti gobrāhmaṇebhyo 'stu lokānāṃ ye ca saṃmatāḥ.

जयतां राघवो युद्धे पौलस्त्यान् रजनीचरान्। चक्रा हस्तो यथा युद्धे सर्वान् असुरपुंगवान्।

jayatāṃ rāghavo yuddhe paulastyān rajanīcarān. cakrā hasto yathā yuddhe sarvān asurapuṃgavān.

एतच् चान्यच् च बहुशो ब्रुवाणाः परमर्षयः। ददृशुर् वाहिनीं तेषां राक्षसानां गतायुषाम्।

etac cānyac ca bahuśo bruvāṇāḥ paramarṣayaḥ. dadṛśur vāhinīṃ teṣāṃ rākṣasānāṃ gatāyuṣām.

रथेन तु खरो वेगात् सैन्यस्याग्राद् विनिःसृतः। तं दृष्ट्वा राक्षसं भूयो राक्षसाश् च विनिःसृताः।

rathena tu kharo vegāt sainyasyāgrād viniḥsṛtaḥ. taṃ dṛṣṭvā rākṣasaṃ bhūyo rākṣasāś ca viniḥsṛtāḥ.

श्येन गामी पृथुग्रीवो यज्ञशत्रुर् विहंगमः। दुर्जयः करवीराक्षः परुषः कालकार्मुकः।

śyena gāmī pṛthugrīvo yajñaśatrur vihaṃgamaḥ. durjayaḥ karavīrākṣaḥ paruṣaḥ kālakārmukaḥ.

मेघमाली महामाली सर्पास्यो रुधिराशनः। द्वादशैते महावीर्याः प्रतस्थुर् अभितः खरम्।

meghamālī mahāmālī sarpāsyo rudhirāśanaḥ. dvādaśaite mahāvīryāḥ pratasthur abhitaḥ kharam.

महाकपालः स्थूलाक्षः प्रमाथी त्रिशिरास् तथा। चत्वार एते सेनाग्र्या दूषणं पृष्ठतो ऽन्वयुः।

mahākapālaḥ sthūlākṣaḥ pramāthī triśirās tathā. catvāra ete senāgryā dūṣaṇaṃ pṛṣṭhato 'nvayuḥ.

सा भीमवेगा समराभिकामा सुदारुणा राक्षसवीर सेना। तौ राजपुत्रौ सहसाभ्युपेता मालाग्रहाणाम् इव चन्द्रसूर्यौ।

sā bhīmavegā samarābhikāmā sudāruṇā rākṣasavīra senā. tau rājaputrau sahasābhyupetā mālāgrahāṇām iva candrasūryau.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...