रामायण 3.16 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

←अरण्य काण्ड→

←अध्याय 16→

[rm-3-16] • 25 श्लोकाः

कृताभिषेको रामस् तु सीता सौमित्रिर् एव च। तस्माद् गोदावरीतीरात् ततो जग्मुः स्वम् आश्रमम्।

kṛtābhiṣeko rāmas tu sītā saumitrir eva ca. tasmād godāvarītīrāt tato jagmuḥ svam āśramam.

आश्रमं तम् उपागम्य राघवः सहलक्ष्मणः। कृत्वा पौर्वाह्णिकं कर्म पर्णशालाम् उपागमत्।

āśramaṃ tam upāgamya rāghavaḥ sahalakṣmaṇaḥ. kṛtvā paurvāhṇikaṃ karma parṇaśālām upāgamat.

स रामः पर्णशालायाम् आसीनः सह सीतया। विरराज महाबाहुश् चित्रया चन्द्रमा इव। लक्ष्मणेन सह भ्रात्रा चकार विविधाः कथाः।

sa rāmaḥ parṇaśālāyām āsīnaḥ saha sītayā. virarāja mahābāhuś citrayā candramā iva. lakṣmaṇena saha bhrātrā cakāra vividhāḥ kathāḥ.

तदासीनस्य रामस्य कथासंसक्तचेतसः। तं देशं राक्षसी का चिद् आजगाम यदृच्छया।

tadāsīnasya rāmasya kathāsaṃsaktacetasaḥ. taṃ deśaṃ rākṣasī kā cid ājagāma yadṛcchayā.

सा तु शूर्पणखा नाम दशग्रीवस्य रक्षसः। भगिनी रामम् आसाद्य ददर्श त्रिदशोपमम्।

sā tu śūrpaṇakhā nāma daśagrīvasya rakṣasaḥ. bhaginī rāmam āsādya dadarśa tridaśopamam.

सिंहोरस्कं महाबाहुं पद्मपत्रनिभेक्षणम्। सुकुमारं महासत्त्वं पार्थिवव्यञ्जनान्वितम्।

siṃhoraskaṃ mahābāhuṃ padmapatranibhekṣaṇam. sukumāraṃ mahāsattvaṃ pārthivavyañjanānvitam.

रामम् इन्दीवरश्यामं कन्दर्पसदृशप्रभम्। बभूवेन्द्रोपमं दृष्ट्वा राक्षसी काममोहिता।

rāmam indīvaraśyāmaṃ kandarpasadṛśaprabham. babhūvendropamaṃ dṛṣṭvā rākṣasī kāmamohitā.

सुमुखं दुर्मुखी रामं वृत्तमध्यं महोदरी। विशालाक्षं विरूपाक्षी सुकेशं ताम्रमूर्धजा।

sumukhaṃ durmukhī rāmaṃ vṛttamadhyaṃ mahodarī. viśālākṣaṃ virūpākṣī sukeśaṃ tāmramūrdhajā.

प्रियरूपं विरूपा सा सुस्वरं भैरवस्वना। तरुणं दारुणा वृद्धा दक्षिणं वामभाषिणी।

priyarūpaṃ virūpā sā susvaraṃ bhairavasvanā. taruṇaṃ dāruṇā vṛddhā dakṣiṇaṃ vāmabhāṣiṇī.

न्यायवृत्तं सुदुर्वृत्ता प्रियम् अप्रियदर्शना। शरीरजसमाविष्टा राक्षसी रामम् अब्रवीत्।

nyāyavṛttaṃ sudurvṛttā priyam apriyadarśanā. śarīrajasamāviṣṭā rākṣasī rāmam abravīt.

जटी तापसरूपेण सभार्यः शरचापधृक्। आगतस् त्वम् इमं देशं कथं राक्षससेवितम्।

jaṭī tāpasarūpeṇa sabhāryaḥ śaracāpadhṛk. āgatas tvam imaṃ deśaṃ kathaṃ rākṣasasevitam.

एवम् उक्तस् तु राक्षस्या शूर्पणख्या परंतपः। ऋजुबुद्धितया सर्वम् आख्यातुम् उपचक्रमे।

evam uktas tu rākṣasyā śūrpaṇakhyā paraṃtapaḥ. ṛjubuddhitayā sarvam ākhyātum upacakrame.

आसीद् दशरथो नाम राजा त्रिदशविक्रमः। तस्याहम् अग्रजः पुत्रो रामो नाम जनैः श्रुतः।

āsīd daśaratho nāma rājā tridaśavikramaḥ. tasyāham agrajaḥ putro rāmo nāma janaiḥ śrutaḥ.

भ्रातायं लक्ष्मणो नाम यवीयान् माम् अनुव्रतः। इयं भार्या च वैदेही मम सीतेति विश्रुता।

bhrātāyaṃ lakṣmaṇo nāma yavīyān mām anuvrataḥ. iyaṃ bhāryā ca vaidehī mama sīteti viśrutā.

नियोगात् तु नरेन्द्रस्य पितुर् मातुश् च यन्त्रितः। धर्मार्थं धर्मकाङ्क्षी च वनं वस्तुम् इहागतः।

niyogāt tu narendrasya pitur mātuś ca yantritaḥ. dharmārthaṃ dharmakāṅkṣī ca vanaṃ vastum ihāgataḥ.

त्वां तु वेदितुम् इच्छामि कथ्यतां कासि कस्य वा। इह वा किंनिमित्तं त्वम् आगता ब्रूहि तत्त्वतः।

tvāṃ tu veditum icchāmi kathyatāṃ kāsi kasya vā. iha vā kiṃnimittaṃ tvam āgatā brūhi tattvataḥ.

साब्रवीद् वचनं श्रुत्वा राक्षसी मदनार्दिता। श्रूयतां राम वक्ष्यामि तत्त्वार्थं वचनं मम।

sābravīd vacanaṃ śrutvā rākṣasī madanārditā. śrūyatāṃ rāma vakṣyāmi tattvārthaṃ vacanaṃ mama.

अहं शूर्पणखा नाम राक्षसी कामरूपिणी। अरण्यं विचरामीदम् एका सर्वभयंकरा।

ahaṃ śūrpaṇakhā nāma rākṣasī kāmarūpiṇī. araṇyaṃ vicarāmīdam ekā sarvabhayaṃkarā.

रावणो नाम मे भ्राता राक्षसो राक्षसेश्वरः। प्रवृद्धनिद्रश् च सदा कुम्भकर्णो महाबलः।

rāvaṇo nāma me bhrātā rākṣaso rākṣaseśvaraḥ. pravṛddhanidraś ca sadā kumbhakarṇo mahābalaḥ.

विभीषणस् तु धर्मात्मा न तु राक्षसचेष्टितः। प्रख्यातवीर्यौ च रणे भ्रातरौ खरदूषणौ।

vibhīṣaṇas tu dharmātmā na tu rākṣasaceṣṭitaḥ. prakhyātavīryau ca raṇe bhrātarau kharadūṣaṇau.

तान् अहं समतिक्रान्ता राम त्वापूर्वदर्शनात्। समुपेतास्मि भावेन भर्तारं पुरुषोत्तमम्। चिराय भव भर्ता मे सीतया किं करिष्यसि।

tān ahaṃ samatikrāntā rāma tvāpūrvadarśanāt. samupetāsmi bhāvena bhartāraṃ puruṣottamam. cirāya bhava bhartā me sītayā kiṃ kariṣyasi.

विकृता च विरूपा च न सेयं सदृशी तव। अहम् एवानुरूपा ते भार्यारूपेण पश्य माम्।

vikṛtā ca virūpā ca na seyaṃ sadṛśī tava. aham evānurūpā te bhāryārūpeṇa paśya mām.

इमां विरूपाम् असतीं करालां निर्णतोदरीम्। अनेन सह ते भ्रात्रा भक्षयिष्यामि मानुषीम्।

imāṃ virūpām asatīṃ karālāṃ nirṇatodarīm. anena saha te bhrātrā bhakṣayiṣyāmi mānuṣīm.

ततः पर्वतशृङ्गाणि वनानि विविधानि च। पश्यन् सह मया कान्त दण्डकान् विचरिष्यसि।

tataḥ parvataśṛṅgāṇi vanāni vividhāni ca. paśyan saha mayā kānta daṇḍakān vicariṣyasi.

इत्य् एवम् उक्तः काकुत्स्थः प्रहस्य मदिरेक्षणाम्। इदं वचनम् आरेभे वक्तुं वाक्यविशारदः।

ity evam uktaḥ kākutsthaḥ prahasya madirekṣaṇām. idaṃ vacanam ārebhe vaktuṃ vākyaviśāradaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...