रामायण 1.56 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

रामायण

बाल काण्ड→

←अध्याय 56→

[rm-1-56] • 20 श्लोकाः

ततः संतप्तहृदयः स्मरन् निग्रहम् आत्मनः। विनिःश्वस्य विनिःश्वस्य कृतवैरो महात्मना।

tataḥ saṃtaptahṛdayaḥ smaran nigraham ātmanaḥ. viniḥśvasya viniḥśvasya kṛtavairo mahātmanā.

स दक्षिणां दिशं गत्वा महिष्या सह राघव। तताप परमं घोरं विश्वामित्रो महातपाः। फलमूलाशनो दान्तश् चचार परमं तपः।

sa dakṣiṇāṃ diśaṃ gatvā mahiṣyā saha rāghava. tatāpa paramaṃ ghoraṃ viśvāmitro mahātapāḥ. phalamūlāśano dāntaś cacāra paramaṃ tapaḥ.

अथास्य जज्ञिरे पुत्राः सत्यधर्मपरायणाः। हविष्पन्दो मधुष्पन्दो दृढनेत्रो महारथः।

athāsya jajñire putrāḥ satyadharmaparāyaṇāḥ. haviṣpando madhuṣpando dṛḍhanetro mahārathaḥ.

पूर्णे वर्षसहस्रे तु ब्रह्मा लोकपितामहः। अब्रवीन् मधुरं वाक्यं विश्वामित्रं तपोधनम्।

pūrṇe varṣasahasre tu brahmā lokapitāmahaḥ. abravīn madhuraṃ vākyaṃ viśvāmitraṃ tapodhanam.

जिता राजर्षिलोकास् ते तपसा कुशिकात्मज। अनेन तपसा त्वां हि राजर्षिर् इति विद्महे।

jitā rājarṣilokās te tapasā kuśikātmaja. anena tapasā tvāṃ hi rājarṣir iti vidmahe.

एवम् उक्त्वा महातेजा जगाम सह दैवतैः। त्रिविष्टपं ब्रह्मलोकं लोकानां परमेश्वरः।

evam uktvā mahātejā jagāma saha daivataiḥ. triviṣṭapaṃ brahmalokaṃ lokānāṃ parameśvaraḥ.

विश्वामित्रो ऽपि तच् छ्रुत्वा ह्रिया किं चिद् अवाङ्मुखः। दुःखेन महताविष्टः समन्युर् इदम् अब्रवीत्।

viśvāmitro 'pi tac chrutvā hriyā kiṃ cid avāṅmukhaḥ. duḥkhena mahatāviṣṭaḥ samanyur idam abravīt.

तपश् च सुमहत् तप्तं राजर्षिर् इति मां विदुः। देवाः सर्षिगणाः सर्वे नास्ति मन्ये तपःफलम्।

tapaś ca sumahat taptaṃ rājarṣir iti māṃ viduḥ. devāḥ sarṣigaṇāḥ sarve nāsti manye tapaḥphalam.

एवं निश्चित्य मनसा भूय एव महातपाः। तपश् चचार काकुत्स्थ परमं परमात्मवान्।

evaṃ niścitya manasā bhūya eva mahātapāḥ. tapaś cacāra kākutstha paramaṃ paramātmavān.

एतस्मिन्न् एव काले तु सत्यवादी जितेन्द्रियः। त्रिशङ्कुर् इति विख्यात इक्ष्वाकु कुलनन्दनः।

etasminn eva kāle tu satyavādī jitendriyaḥ. triśaṅkur iti vikhyāta ikṣvāku kulanandanaḥ.

तस्य बुद्धिः समुत्पन्ना यजेयम् इति राघव। गच्छेयं स्वशरीरेण देवानां परमां गतिम्।

tasya buddhiḥ samutpannā yajeyam iti rāghava. gaccheyaṃ svaśarīreṇa devānāṃ paramāṃ gatim.

स वसिष्ठं समाहूय कथयाम् आस चिन्तितम्। अशक्यम् इति चाप्य् उक्तो वसिष्ठेन महात्मना।

sa vasiṣṭhaṃ samāhūya kathayām āsa cintitam. aśakyam iti cāpy ukto vasiṣṭhena mahātmanā.

प्रत्याख्यातो वसिष्ठेन स ययौ दक्षिणां दिशम्। वसिष्ठा दीर्घ तपसस् तपो यत्र हि तेपिरे।

pratyākhyāto vasiṣṭhena sa yayau dakṣiṇāṃ diśam. vasiṣṭhā dīrgha tapasas tapo yatra hi tepire.

त्रिशङ्कुः सुमहातेजाः शतं परमभास्वरम्। वसिष्ठपुत्रान् ददृशे तप्यमानान् यशस्विनः।

triśaṅkuḥ sumahātejāḥ śataṃ paramabhāsvaram. vasiṣṭhaputrān dadṛśe tapyamānān yaśasvinaḥ.

सो ऽभिगम्य महात्मानः सर्वान् एव गुरोः सुतान्। अभिवाद्यानुपूर्व्येण ह्रिया किं चिद् अवाङ्मुखः। अब्रवीत् सुमहातेजाः सर्वान् एव कृताञ्जलिः।

so 'bhigamya mahātmānaḥ sarvān eva guroḥ sutān. abhivādyānupūrvyeṇa hriyā kiṃ cid avāṅmukhaḥ. abravīt sumahātejāḥ sarvān eva kṛtāñjaliḥ.

शरणं वः प्रपद्ये ऽहं शरण्याञ् शरणागतः। प्रत्याख्यातो ऽस्मि भद्रं वो वसिष्ठेन महात्मना।

śaraṇaṃ vaḥ prapadye 'haṃ śaraṇyāñ śaraṇāgataḥ. pratyākhyāto 'smi bhadraṃ vo vasiṣṭhena mahātmanā.

यष्टुकामो महायज्ञं तद् अनुज्ञातुम् अर्थथ। गुरुपुत्रान् अहं सर्वान् नमस्कृत्य प्रसादये।

yaṣṭukāmo mahāyajñaṃ tad anujñātum arthatha. guruputrān ahaṃ sarvān namaskṛtya prasādaye.

शिरसा प्रणतो याचे ब्राह्मणांस् तपसि स्थितान्। ते मां भवन्तः सिद्ध्यर्थं याजयन्तु समाहिताः। सशरीरो यथाहं हि देवलोकम् अवाप्नुयाम्।

śirasā praṇato yāce brāhmaṇāṃs tapasi sthitān. te māṃ bhavantaḥ siddhyarthaṃ yājayantu samāhitāḥ. saśarīro yathāhaṃ hi devalokam avāpnuyām.

प्रत्याख्यातो वसिष्ठेन गतिम् अन्यां तपोधनाः। गुरुपुत्रान् ऋते सर्वान् नाहं पश्यामि कां चन।

pratyākhyāto vasiṣṭhena gatim anyāṃ tapodhanāḥ. guruputrān ṛte sarvān nāhaṃ paśyāmi kāṃ cana.

इक्ष्वाकूणां हि सर्वेषां पुरोधाः परमा गतिः। तस्माद् अनन्तरं सर्वे भवन्तो दैवतं मम।

ikṣvākūṇāṃ hi sarveṣāṃ purodhāḥ paramā gatiḥ. tasmād anantaraṃ sarve bhavanto daivataṃ mama.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...