रामायण 1.5 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

बाल काण्ड→

←अध्याय 5→

[rm-1-5] • 23 श्लोकाः

सर्वापूर्वम् इयं येषाम् आसीत् कृत्स्ना वसुंधरा। प्रजापतिम् उपादाय नृपाणां जयशालिनाम्।

sarvāpūrvam iyaṃ yeṣām āsīt kṛtsnā vasuṃdharā. prajāpatim upādāya nṛpāṇāṃ jayaśālinām.

येषां स सगरो नाम सागरो येन खानितः। षष्टिः पुत्रसहस्राणि यं यान्तं पर्यवारयन्।

yeṣāṃ sa sagaro nāma sāgaro yena khānitaḥ. ṣaṣṭiḥ putrasahasrāṇi yaṃ yāntaṃ paryavārayan.

इक्ष्वाकूणाम् इदं तेषां राज्ञां वंशे महात्मनाम्। महद् उत्पन्नम् आख्यानं रामायणम् इति श्रुतम्।

ikṣvākūṇām idaṃ teṣāṃ rājñāṃ vaṃśe mahātmanām. mahad utpannam ākhyānaṃ rāmāyaṇam iti śrutam.

तद् इदं वर्तयिष्यामि सर्वं निखिलम् आदितः। धर्मकामार्थसहितं श्रोतव्यम् अनसूयया।

tad idaṃ vartayiṣyāmi sarvaṃ nikhilam āditaḥ. dharmakāmārthasahitaṃ śrotavyam anasūyayā.

कोसलो नाम मुदितः स्फीतो जनपदो महान्। निविष्टः सरयूतीरे प्रभूतधनधान्यवान्।

kosalo nāma muditaḥ sphīto janapado mahān. niviṣṭaḥ sarayūtīre prabhūtadhanadhānyavān.

अयोध्या नाम नगरी तत्रासील् लोकविश्रुता। मनुना मानवेन्द्रेण या पुरी निर्मिता स्वयम्।

ayodhyā nāma nagarī tatrāsīl lokaviśrutā. manunā mānavendreṇa yā purī nirmitā svayam.

आयता दश च द्वे च योजनानि महापुरी। श्रीमती त्रीणि विस्तीर्णा सुविभक्तमहापथा।

āyatā daśa ca dve ca yojanāni mahāpurī. śrīmatī trīṇi vistīrṇā suvibhaktamahāpathā.

राजमार्गेण महता सुविभक्तेन शोभिता। मुक्तपुष्पावकीर्णेन जलसिक्तेन नित्यशः।

rājamārgeṇa mahatā suvibhaktena śobhitā. muktapuṣpāvakīrṇena jalasiktena nityaśaḥ.

तां तु राजा दशरथो महाराष्ट्रविवर्धनः। पुरीम् आवासयाम् आस दिवि देवपतिर् यथा।

tāṃ tu rājā daśaratho mahārāṣṭravivardhanaḥ. purīm āvāsayām āsa divi devapatir yathā.

कपाटतोरणवतीं सुविभक्तान्तरापणाम्। सर्वयन्त्रायुधवतीम् उपेतां सर्वशिल्पिभिः।

kapāṭatoraṇavatīṃ suvibhaktāntarāpaṇām. sarvayantrāyudhavatīm upetāṃ sarvaśilpibhiḥ.

सूतमागधसंबाधां श्रीमतीम् अतुलप्रभाम्। उच्चाट्टालध्वजवतीं शतघ्नीशतसंकुलाम्।

sūtamāgadhasaṃbādhāṃ śrīmatīm atulaprabhām. uccāṭṭāladhvajavatīṃ śataghnīśatasaṃkulām.

वधूनाटकसङ्घैश् च संयुक्तां सर्वतः पुरीम्। उद्यानाम्रवणोपेतां महतीं सालमेखलाम्।

vadhūnāṭakasaṅghaiś ca saṃyuktāṃ sarvataḥ purīm. udyānāmravaṇopetāṃ mahatīṃ sālamekhalām.

दुर्गगम्भीरपरिखां दुर्गाम् अन्यैर् दुरासदाम्। वाजिवारणसंपूर्णां गोभिर् उष्ट्रैः खरैस् तथा।

durgagambhīraparikhāṃ durgām anyair durāsadām. vājivāraṇasaṃpūrṇāṃ gobhir uṣṭraiḥ kharais tathā.

सामन्तराजसङ्घैश् च बलिकर्मभिर् आवृताम्। नानादेशनिवासैश् च वणिग्भिर् उपशोभिताम्।

sāmantarājasaṅghaiś ca balikarmabhir āvṛtām. nānādeśanivāsaiś ca vaṇigbhir upaśobhitām.

प्रसादै रत्नविकृतैः पर्वतैर् उपशोभिताम्। कूटागारैश् च संपूर्णाम् इन्द्रस्येवामरावतीम्।

prasādai ratnavikṛtaiḥ parvatair upaśobhitām. kūṭāgāraiś ca saṃpūrṇām indrasyevāmarāvatīm.

चित्राम् अष्टापदाकारां वरनारीगणैर् युताम्। सर्वरत्नसमाकीर्णां विमानगृहशोभिताम्।

citrām aṣṭāpadākārāṃ varanārīgaṇair yutām. sarvaratnasamākīrṇāṃ vimānagṛhaśobhitām.

गृहगाढाम् अविच्छिद्रां समभूमौ निवेशिताम्। शालितण्डुलसंपूर्णाम् इक्षुकाण्डरसोदकाम्।

gṛhagāḍhām avicchidrāṃ samabhūmau niveśitām. śālitaṇḍulasaṃpūrṇām ikṣukāṇḍarasodakām.

दुन्दुभीभिर् मृदङ्गैश् च वीणाभिः पणवैस् तथा। नादितां भृशम् अत्यर्थं पृथिव्यां ताम् अनुत्तमाम्।

dundubhībhir mṛdaṅgaiś ca vīṇābhiḥ paṇavais tathā. nāditāṃ bhṛśam atyarthaṃ pṛthivyāṃ tām anuttamām.

विमानम् इव सिद्धानां तपसाधिगतं दिवि। सुनिवेशितवेश्मान्तां नरोत्तमसमावृताम्।

vimānam iva siddhānāṃ tapasādhigataṃ divi. suniveśitaveśmāntāṃ narottamasamāvṛtām.

ये च बाणैर् न विध्यन्ति विविक्तम् अपरापरम्। शब्दवेध्यं च विततं लघुहस्ता विशारदाः।

ye ca bāṇair na vidhyanti viviktam aparāparam. śabdavedhyaṃ ca vitataṃ laghuhastā viśāradāḥ.

सिंहव्याघ्रवराहाणां मत्तानां नदतां वने। हन्तारो निशितैः शस्त्रैर् बलाद् बाहुबलैर् अपि।

siṃhavyāghravarāhāṇāṃ mattānāṃ nadatāṃ vane. hantāro niśitaiḥ śastrair balād bāhubalair api.

तादृशानां सहस्रैस् ताम् अभिपूर्णां महारथैः। पुरीम् आवासयाम् आस राजा दशरथस् तदा।

tādṛśānāṃ sahasrais tām abhipūrṇāṃ mahārathaiḥ. purīm āvāsayām āsa rājā daśarathas tadā.

ताम् अग्निमद्भिर् गुणवद्भिर् आवृतां द्विजोत्तमैर् वेदषडङ्गपारगैः। सहस्रदैः सत्यरतैर् महात्मभिर् महर्षिकल्पैर् ऋषिभिश् च केवलैः।

tām agnimadbhir guṇavadbhir āvṛtāṃ dvijottamair vedaṣaḍaṅgapāragaiḥ. sahasradaiḥ satyaratair mahātmabhir maharṣikalpair ṛṣibhiś ca kevalaiḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...