रामायण 1.32 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

बाल काण्ड→

←अध्याय 32→

[rm-1-32] • 26 श्लोकाः

तस्य तद् वचनं श्रुत्वा कुशनाभस्य धीमतः। शिरोभिश् चरणौ स्पृष्ट्वा कन्याशतम् अभाषत।

tasya tad vacanaṃ śrutvā kuśanābhasya dhīmataḥ. śirobhiś caraṇau spṛṣṭvā kanyāśatam abhāṣata.

वायुः सर्वात्मको राजन् प्रधर्षयितुम् इच्छति। अशुभं मार्गम् आस्थाय न धर्मं प्रत्यवेक्षते।

vāyuḥ sarvātmako rājan pradharṣayitum icchati. aśubhaṃ mārgam āsthāya na dharmaṃ pratyavekṣate.

पितृमत्यः स्म भद्रं ते स्वच्छन्दे न वयं स्थिताः। पितरं नो वृणीष्व त्वं यदि नो दास्यते तव।

pitṛmatyaḥ sma bhadraṃ te svacchande na vayaṃ sthitāḥ. pitaraṃ no vṛṇīṣva tvaṃ yadi no dāsyate tava.

तेन पापानुबन्धेन वचनं न प्रतीच्छता। एवं ब्रुवन्त्यः सर्वाः स्म वायुना निहता भृषम्।

tena pāpānubandhena vacanaṃ na pratīcchatā. evaṃ bruvantyaḥ sarvāḥ sma vāyunā nihatā bhṛṣam.

तासां तद् वचनं श्रुत्वा राजा परमधार्मिकः। प्रत्युवाच महातेजाः कन्याशतम् अनुत्तमम्।

tāsāṃ tad vacanaṃ śrutvā rājā paramadhārmikaḥ. pratyuvāca mahātejāḥ kanyāśatam anuttamam.

क्षान्तं क्षमावतां पुत्र्यः कर्तव्यं सुमहत् कृतम्। ऐकमत्यम् उपागम्य कुलं चावेक्षितं मम।

kṣāntaṃ kṣamāvatāṃ putryaḥ kartavyaṃ sumahat kṛtam. aikamatyam upāgamya kulaṃ cāvekṣitaṃ mama.

अलंकारो हि नारीणां क्षमा तु पुरुषस्य वा। दुष्करं तच् च वः क्षान्तं त्रिदशेषु विशेषतः।

alaṃkāro hi nārīṇāṃ kṣamā tu puruṣasya vā. duṣkaraṃ tac ca vaḥ kṣāntaṃ tridaśeṣu viśeṣataḥ.

यादृशीर् वः क्षमा पुत्र्यः सर्वासाम् अविशेषतः। क्षमा दानं क्षमा यज्ञः क्षमा सत्यं च पुत्रिकाः।

yādṛśīr vaḥ kṣamā putryaḥ sarvāsām aviśeṣataḥ. kṣamā dānaṃ kṣamā yajñaḥ kṣamā satyaṃ ca putrikāḥ.

क्षमा यशः क्षमा धर्मः क्षमायां विष्ठितं जगत्। विसृज्य कन्याः काकुत्स्थ राजा त्रिदशविक्रमः।

kṣamā yaśaḥ kṣamā dharmaḥ kṣamāyāṃ viṣṭhitaṃ jagat. visṛjya kanyāḥ kākutstha rājā tridaśavikramaḥ.

मन्त्रज्ञो मन्त्रयाम् आस प्रदानं सह मन्त्रिभिः। देशे काले प्रदानस्य सदृशे प्रतिपादनम्।

mantrajño mantrayām āsa pradānaṃ saha mantribhiḥ. deśe kāle pradānasya sadṛśe pratipādanam.

एतस्मिन्न् एव काले तु चूली नाम महामुनिः। ऊर्ध्वरेताः शुभाचारो ब्राह्मं तप उपागमत्।

etasminn eva kāle tu cūlī nāma mahāmuniḥ. ūrdhvaretāḥ śubhācāro brāhmaṃ tapa upāgamat.

तप्यन्तं तम् ऋषिं तत्र गन्धर्वी पर्युपासते। सोमदा नाम भद्रं ते ऊर्मिला तनया तदा।

tapyantaṃ tam ṛṣiṃ tatra gandharvī paryupāsate. somadā nāma bhadraṃ te ūrmilā tanayā tadā.

सा च तं प्रणता भूत्वा शुश्रूषणपरायणा। उवास काले धर्मिष्ठा तस्यास् तुष्टो ऽभवद् गुरुः।

sā ca taṃ praṇatā bhūtvā śuśrūṣaṇaparāyaṇā. uvāsa kāle dharmiṣṭhā tasyās tuṣṭo 'bhavad guruḥ.

स च तां कालयोगेन प्रोवाच रघुनन्दन। परितुष्टो ऽस्मि भद्रं ते किं करोमि तव प्रियम्।

sa ca tāṃ kālayogena provāca raghunandana. parituṣṭo 'smi bhadraṃ te kiṃ karomi tava priyam.

परितुष्टं मुनिं ज्ञात्वा गन्धर्वी मधुरस्वरम्। उवाच परमप्रीता वाक्यज्ञा वाक्यकोविदम्।

parituṣṭaṃ muniṃ jñātvā gandharvī madhurasvaram. uvāca paramaprītā vākyajñā vākyakovidam.

लक्ष्म्या समुदितो ब्राह्म्या ब्रह्मभूतो महातपाः। ब्राह्मेण तपसा युक्तं पुत्रम् इच्छामि धार्मिकम्।

lakṣmyā samudito brāhmyā brahmabhūto mahātapāḥ. brāhmeṇa tapasā yuktaṃ putram icchāmi dhārmikam.

अपतिश् चास्मि भद्रं ते भार्या चास्मि न कस्य चित्। ब्राह्मेणोपगतायाश् च दातुम् अर्हसि मे सुतम्।

apatiś cāsmi bhadraṃ te bhāryā cāsmi na kasya cit. brāhmeṇopagatāyāś ca dātum arhasi me sutam.

तस्याः प्रसन्नो ब्रह्मर्षिर् ददौ पुत्रम् अनुत्तमम्। ब्रह्मदत्त इति ख्यातं मानसं चूलिनः सुतम्।

tasyāḥ prasanno brahmarṣir dadau putram anuttamam. brahmadatta iti khyātaṃ mānasaṃ cūlinaḥ sutam.

स राजा ब्रह्मदत्तस् तु पुरीम् अध्यवसत् तदा। काम्पिल्यां परया लक्ष्म्या देवराजो यथा दिवम्।

sa rājā brahmadattas tu purīm adhyavasat tadā. kāmpilyāṃ parayā lakṣmyā devarājo yathā divam.

स बुद्धिं कृतवान् राजा कुशनाभः सुधार्मिकः। ब्रह्मदत्ताय काकुत्स्थ दातुं कन्याशतं तदा।

sa buddhiṃ kṛtavān rājā kuśanābhaḥ sudhārmikaḥ. brahmadattāya kākutstha dātuṃ kanyāśataṃ tadā.

तम् आहूय महातेजा ब्रह्मदत्तं महीपतिः। ददौ कन्याशतं राजा सुप्रीतेनान्तरात्मना।

tam āhūya mahātejā brahmadattaṃ mahīpatiḥ. dadau kanyāśataṃ rājā suprītenāntarātmanā.

यथाक्रमं ततः पाणिं जग्राह रघुनन्दन। ब्रह्मदत्तो मही पालस् तासां देवपतिर् यथा।

yathākramaṃ tataḥ pāṇiṃ jagrāha raghunandana. brahmadatto mahī pālas tāsāṃ devapatir yathā.

स्पृष्टमात्रे ततः पाणौ विकुब्जा विगतज्वराः। युक्ताः परमया लक्ष्म्या बभुः कन्याशतं तदा।

spṛṣṭamātre tataḥ pāṇau vikubjā vigatajvarāḥ. yuktāḥ paramayā lakṣmyā babhuḥ kanyāśataṃ tadā.

स दृष्ट्वा वायुना मुक्ताः कुशनाभो महीपतिः। बभूव परमप्रीतो हर्षं लेभे पुनः पुनः।

sa dṛṣṭvā vāyunā muktāḥ kuśanābho mahīpatiḥ. babhūva paramaprīto harṣaṃ lebhe punaḥ punaḥ.

कृतोद्वाहं तु राजानं ब्रह्मदत्तं महीपतिः। सदारं प्रेषयाम् आस सोपाध्याय गणं तदा।

kṛtodvāhaṃ tu rājānaṃ brahmadattaṃ mahīpatiḥ. sadāraṃ preṣayām āsa sopādhyāya gaṇaṃ tadā.

सोमदापि सुसंहृष्टा पुत्रस्य सदृशीं क्रियाम्। यथान्यायं च गन्धर्वी स्नुषास् ताः प्रत्यनन्दत।

somadāpi susaṃhṛṣṭā putrasya sadṛśīṃ kriyām. yathānyāyaṃ ca gandharvī snuṣās tāḥ pratyanandata.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...