रामायण 1.19 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

रामायण

बाल काण्ड→

←अध्याय 19→

[rm-1-19] • 25 श्लोकाः

तच् छ्रुत्वा राजशार्दूल विश्वामित्रस्य भाषितम्। मुहूर्तम् इव निःसंज्ञः संज्ञावान् इदम् अब्रवीत्।

tac chrutvā rājaśārdūla viśvāmitrasya bhāṣitam. muhūrtam iva niḥsaṃjñaḥ saṃjñāvān idam abravīt.

ऊनषोडशवर्षो मे रामो राजीवलोचनः। न युद्धयोग्यताम् अस्य पश्यामि सह राक्षसैः।

ūnaṣoḍaśavarṣo me rāmo rājīvalocanaḥ. na yuddhayogyatām asya paśyāmi saha rākṣasaiḥ.

इयम् अक्षौहिणी पूर्णा यस्याहं पतिर् ईश्वरः। अनया संवृतो गत्वा योधाहं तैर् निशाचरैः।

iyam akṣauhiṇī pūrṇā yasyāhaṃ patir īśvaraḥ. anayā saṃvṛto gatvā yodhāhaṃ tair niśācaraiḥ.

इमे शूराश् च विक्रान्ता भृत्या मे ऽस्त्रविशारदाः। योग्या रक्षोगणैर् योद्धुं न रामं नेतुम् अर्हसि।

ime śūrāś ca vikrāntā bhṛtyā me 'straviśāradāḥ. yogyā rakṣogaṇair yoddhuṃ na rāmaṃ netum arhasi.

अहम् एव धनुष्पाणिर् गोप्ता समरमूर्धनि। यावत् प्राणान् धरिष्यामि तावद् योत्स्ये निशाचरैः।

aham eva dhanuṣpāṇir goptā samaramūrdhani. yāvat prāṇān dhariṣyāmi tāvad yotsye niśācaraiḥ.

निर्विघ्ना व्रतचर्या सा भविष्यति सुरक्षिता। अहं तत्र गमिष्यामि न राम नेतुम् अर्हसि।

nirvighnā vratacaryā sā bhaviṣyati surakṣitā. ahaṃ tatra gamiṣyāmi na rāma netum arhasi.

बालो ह्य् अकृतविद्यश् च न च वेत्ति बलाबलम्। न चास्त्रबलसंयुक्तो न च युद्धविशारदः। न चासौ रक्षसां योग्यः कूटयुद्धा हि ते ध्रुवम्।

bālo hy akṛtavidyaś ca na ca vetti balābalam. na cāstrabalasaṃyukto na ca yuddhaviśāradaḥ. na cāsau rakṣasāṃ yogyaḥ kūṭayuddhā hi te dhruvam.

विप्रयुक्तो हि रामेण मुहूर्तम् अपि नोत्सहे। जीवितुं मुनिशार्दूल न रामं नेतुम् अर्हसि।

viprayukto hi rāmeṇa muhūrtam api notsahe. jīvituṃ muniśārdūla na rāmaṃ netum arhasi.

यदि वा राघवं ब्रह्मन् नेतुम् इच्छसि सुव्रत। चतुरङ्गसमायुक्तं मया सह च तं नय।

yadi vā rāghavaṃ brahman netum icchasi suvrata. caturaṅgasamāyuktaṃ mayā saha ca taṃ naya.

षष्टिर् वर्षसहस्राणि जातस्य मम कौशिक। दुःखेनोत्पादितश् चायं न रामं नेतुम् अर्हसि।

ṣaṣṭir varṣasahasrāṇi jātasya mama kauśika. duḥkhenotpāditaś cāyaṃ na rāmaṃ netum arhasi.

चतुर्णाम् आत्मजानां हि प्रीतिः परमिका मम। ज्येष्ठं धर्मप्रधानं च न रामं नेतुम् अर्हसि।

caturṇām ātmajānāṃ hi prītiḥ paramikā mama. jyeṣṭhaṃ dharmapradhānaṃ ca na rāmaṃ netum arhasi.

किं वीर्या राक्षसास् ते च कस्य पुत्राश् च के च ते। कथं प्रमाणाः के चैतान् रक्षन्ति मुनिपुंगव।

kiṃ vīryā rākṣasās te ca kasya putrāś ca ke ca te. kathaṃ pramāṇāḥ ke caitān rakṣanti munipuṃgava.

कथं च प्रतिकर्तव्यं तेषां रामेण रक्षसाम्। मामकैर् वा बलैर् ब्रह्मन् मया वा कूटयोधिनाम्।

kathaṃ ca pratikartavyaṃ teṣāṃ rāmeṇa rakṣasām. māmakair vā balair brahman mayā vā kūṭayodhinām.

सर्वं मे शंस भगवन् कथं तेषां मया रणे। स्थातव्यं दुष्टभावानां वीर्योत्सिक्ता हि राक्षसाः।

sarvaṃ me śaṃsa bhagavan kathaṃ teṣāṃ mayā raṇe. sthātavyaṃ duṣṭabhāvānāṃ vīryotsiktā hi rākṣasāḥ.

तस्य तद् वचनं श्रुत्वा विश्वामित्रो ऽभ्यभाषत। पौलस्त्यवंशप्रभवो रावणो नाम राक्षसः।

tasya tad vacanaṃ śrutvā viśvāmitro 'bhyabhāṣata. paulastyavaṃśaprabhavo rāvaṇo nāma rākṣasaḥ.

स ब्रह्मणा दत्तवरस् त्रैलोक्यं बाधते भृशम्। महाबलो महावीर्यो राक्षसैर् बहुभिर् वृतः।

sa brahmaṇā dattavaras trailokyaṃ bādhate bhṛśam. mahābalo mahāvīryo rākṣasair bahubhir vṛtaḥ.

श्रूयते हि महावीर्यो रावणो राक्षसाधिपः। साक्षाद् वैश्रवणभ्राता पुत्रो विश्रवसो मुनेः।

śrūyate hi mahāvīryo rāvaṇo rākṣasādhipaḥ. sākṣād vaiśravaṇabhrātā putro viśravaso muneḥ.

यदा स्वयं न यज्ञस्य विघ्नकर्ता महाबलः। तेन संचोदितौ तौ तु राक्षसौ सुमहा बलौ। मारीचश् च सुबाहुश् च यज्ञविघ्नं करिष्यतः।

yadā svayaṃ na yajñasya vighnakartā mahābalaḥ. tena saṃcoditau tau tu rākṣasau sumahā balau. mārīcaś ca subāhuś ca yajñavighnaṃ kariṣyataḥ.

इत्य् उक्तो मुनिना तेन राजोवाच मुनिं तदा। न हि शक्तो ऽस्मि संग्रामे स्थातुं तस्य दुरात्मनः।

ity ukto muninā tena rājovāca muniṃ tadā. na hi śakto 'smi saṃgrāme sthātuṃ tasya durātmanaḥ.

स त्वं प्रसादं धर्मज्ञ कुरुष्व मम पुत्रके। देवदानवगन्धर्वा यक्षाः पतग पन्नगाः।

sa tvaṃ prasādaṃ dharmajña kuruṣva mama putrake. devadānavagandharvā yakṣāḥ pataga pannagāḥ.

न शक्ता रावणं सोढुं किं पुनर् मानवा युधि। स हि वीर्यवतां वीर्यम् आदत्ते युधि राक्षसः।

na śaktā rāvaṇaṃ soḍhuṃ kiṃ punar mānavā yudhi. sa hi vīryavatāṃ vīryam ādatte yudhi rākṣasaḥ.

तेन चाहं न शक्तो ऽस्मि संयोद्धुं तस्य वा बलैः। सबलो वा मुनिश्रेष्ठ सहितो वा ममात्मजैः।

tena cāhaṃ na śakto 'smi saṃyoddhuṃ tasya vā balaiḥ. sabalo vā muniśreṣṭha sahito vā mamātmajaiḥ.

कथम् अप्य् अमरप्रख्यं संग्रामाणाम् अकोविदम्। बालं मे तनयं ब्रह्मन् नैव दास्यामि पुत्रकम्।

katham apy amaraprakhyaṃ saṃgrāmāṇām akovidam. bālaṃ me tanayaṃ brahman naiva dāsyāmi putrakam.

अथ कालोपमौ युद्धे सुतौ सुन्दोपसुन्दयोः। यज्ञविघ्नकरौ तौ ते नैव दास्यामि पुत्रकम्।

atha kālopamau yuddhe sutau sundopasundayoḥ. yajñavighnakarau tau te naiva dāsyāmi putrakam.

मारीचश् च सुबाहुश् च वीर्यवन्तौ सुशिक्षितौ। तयोर् अन्यतरेणाहं योद्धा स्यां ससुहृद्गणः।

mārīcaś ca subāhuś ca vīryavantau suśikṣitau. tayor anyatareṇāhaṃ yoddhā syāṃ sasuhṛdgaṇaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...