महाभारत 8.36 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←कर्ण पर्व→

←अध्याय 36→

[mh-8-36] • 40 श्लोकाः

संजय उवाच। क्षत्रियास् ते महाराज परस्परवधैषिणः। अन्योन्यं समरे जघ्नुः कृतवैराः परस्परम्।

saṃjaya uvāca. kṣatriyās te mahārāja parasparavadhaiṣiṇaḥ. anyonyaṃ samare jaghnuḥ kṛtavairāḥ parasparam.

रथौघाश् च हयौघाश् च नरौघाश् च समन्ततः। गजौघाश् च महाराज संसक्ताः स्म परस्परम्।

rathaughāś ca hayaughāś ca naraughāś ca samantataḥ. gajaughāś ca mahārāja saṃsaktāḥ sma parasparam.

गदानां परिघाणां च कणपानां च सर्पताम्। प्रासानां भिण्डिपालानां भुशुण्डीनां च सर्वशः।

gadānāṃ parighāṇāṃ ca kaṇapānāṃ ca sarpatām. prāsānāṃ bhiṇḍipālānāṃ bhuśuṇḍīnāṃ ca sarvaśaḥ.

संपातं चान्वपश्याम संग्रामे भृशदारुणे। शलभा इव संपेतुः समन्ताच् छरवृष्टयः।

saṃpātaṃ cānvapaśyāma saṃgrāme bhṛśadāruṇe. śalabhā iva saṃpetuḥ samantāc charavṛṣṭayaḥ.

नागा नागान् समासाद्य व्यधमन्त परस्परम्। हया हयांश् च समरे रथिनो रथिनस् तथा। पत्तयः पत्तिसंघैश् च हयसंघैर् हयास् तथा।

nāgā nāgān samāsādya vyadhamanta parasparam. hayā hayāṃś ca samare rathino rathinas tathā. pattayaḥ pattisaṃghaiś ca hayasaṃghair hayās tathā.

पत्तयो रथमातङ्गान् रथा हस्त्यश्वम् एव च। हस्तिनो ऽश्वान् रथांश् चैव। नागाश् च समरे त्र्यङ्गं ममृदुः शीघ्रगा नृप। हयास् त्र्यङ्गं च मारिष। नराश् च ममृदुस् त्र्यङ्गं रथास् त्र्यङ्गं च मारिष। शरतोमरनाराचैर् गदाशक्तिपरश्वधैः।

pattayo rathamātaṅgān rathā hastyaśvam eva ca. hastino 'śvān rathāṃś caiva. nāgāś ca samare tryaṅgaṃ mamṛduḥ śīghragā nṛpa. hayās tryaṅgaṃ ca māriṣa. narāś ca mamṛdus tryaṅgaṃ rathās tryaṅgaṃ ca māriṣa. śaratomaranārācair gadāśaktiparaśvadhaiḥ.

पततां तत्र शूराणां क्रोशतां च परस्परम्। घोरम् आयोधनं जज्ञे पशूनां वैशसं यथा।

patatāṃ tatra śūrāṇāṃ krośatāṃ ca parasparam. ghoram āyodhanaṃ jajñe paśūnāṃ vaiśasaṃ yathā.

रुधिरेण समास्तीर्णा भाति भारत मेदिनी। शक्रगोपगणाकीर्णा प्रावृषीव यथा धरा।

rudhireṇa samāstīrṇā bhāti bhārata medinī. śakragopagaṇākīrṇā prāvṛṣīva yathā dharā.

यथा वा वाससी शुक्ले महारजनरञ्जिते। बिभृयाद् युवतिः श्यामा तद्वद् आसीद् वसुंधरा। बद्धचूडामणिवरैः शिरोभिश् चारुकुण्डलैः। उज्झितैर् वृषभाक्षाणां भ्राजते स्म वसुंधरा। मांसशोणितचित्रेव शातकौम्भमयीव च। भूर् बभौ भरतश्रेष्ठ शान्तार्चिर्भिर् इवाग्निभिः।

yathā vā vāsasī śukle mahārajanarañjite. bibhṛyād yuvatiḥ śyāmā tadvad āsīd vasuṃdharā. baddhacūḍāmaṇivaraiḥ śirobhiś cārukuṇḍalaiḥ. ujjhitair vṛṣabhākṣāṇāṃ bhrājate sma vasuṃdharā. māṃsaśoṇitacitreva śātakaumbhamayīva ca. bhūr babhau bharataśreṣṭha śāntārcirbhir ivāgnibhiḥ.

छिन्नानां चोत्तमाङ्गानां बाहूनां चोरुभिः सह। कुण्डलानां प्रविद्धानां भूषणानां च भारत।

chinnānāṃ cottamāṅgānāṃ bāhūnāṃ corubhiḥ saha. kuṇḍalānāṃ praviddhānāṃ bhūṣaṇānāṃ ca bhārata.

निष्काणाम् अधिसूत्राणां शरीराणां च धन्विनाम्। वर्मणां सपताकानां संघास् तत्रापतन् भुवि। अगम्यकल्पा पृथिवी सर्वतो भृशदुर्गमा।

niṣkāṇām adhisūtrāṇāṃ śarīrāṇāṃ ca dhanvinām. varmaṇāṃ sapatākānāṃ saṃghās tatrāpatan bhuvi. agamyakalpā pṛthivī sarvato bhṛśadurgamā.

गजान् गजाः समासाद्य विषाणाग्रैर् अदारयन्। विषाणाभिहतास् ते च भ्राजन्ते द्विरदा यथा।

gajān gajāḥ samāsādya viṣāṇāgrair adārayan. viṣāṇābhihatās te ca bhrājante dviradā yathā.

रुधिरेणावसिक्ताङ्गा गैरिकप्रस्रवा इव। यथा भ्राजन्ति स्यन्दन्तः पर्वता धातुमण्डिताः। तथा रेजू रणे नागा रुधिरेण समाप्लुताः।

rudhireṇāvasiktāṅgā gairikaprasravā iva. yathā bhrājanti syandantaḥ parvatā dhātumaṇḍitāḥ. tathā rejū raṇe nāgā rudhireṇa samāplutāḥ.

तोमरान् गजिभिर् मुक्तान् प्रतीपान् आस्थितान् बहून्। हस्तैर् विचेरुस् ते नागा बभञ्जुश् चापरे तथा।

tomarān gajibhir muktān pratīpān āsthitān bahūn. hastair vicerus te nāgā babhañjuś cāpare tathā.

नाराचैश् छिन्नवर्माणो भ्राजन्ते स्म गजोत्तमाः। हिमागमे महाराज व्यभ्रा इव महीधराः।

nārācaiś chinnavarmāṇo bhrājante sma gajottamāḥ. himāgame mahārāja vyabhrā iva mahīdharāḥ.

शरैः कनकपुङ्खैस् तु चिता रेजुर् गजोत्तमाः। उल्काभिः संप्रदीप्ताग्राः पर्वता इव मारिष।

śaraiḥ kanakapuṅkhais tu citā rejur gajottamāḥ. ulkābhiḥ saṃpradīptāgrāḥ parvatā iva māriṣa.

के चिद् अभ्याहता नागा नागैर् नगनिभा भुवि। निपेतुः समरे तस्मिन् पक्षवन्त इवाद्रयः।

ke cid abhyāhatā nāgā nāgair naganibhā bhuvi. nipetuḥ samare tasmin pakṣavanta ivādrayaḥ.

अपरे प्राद्रवन् नागाः शल्यार्ता व्रणपीडिताः। प्रतिमानैश् च कुम्भैश् च पेतुर् उर्व्यां महाहवे।

apare prādravan nāgāḥ śalyārtā vraṇapīḍitāḥ. pratimānaiś ca kumbhaiś ca petur urvyāṃ mahāhave.

निषेदुः सिंहवच् चान्ये नदन्तो भैरवान् रवान्। मम्लुश् च बहवो राजंश् चुकूजुश् चापरे तथा।

niṣeduḥ siṃhavac cānye nadanto bhairavān ravān. mamluś ca bahavo rājaṃś cukūjuś cāpare tathā.

हयाश् च निहता बाणैः स्वर्णभाण्डपरिच्छदाः। निषेदुश् चैव मम्लुश् च बभ्रमुश् च दिशो दश।

hayāś ca nihatā bāṇaiḥ svarṇabhāṇḍaparicchadāḥ. niṣeduś caiva mamluś ca babhramuś ca diśo daśa.

अपरे कृष्यमाणाश् च विवेष्टन्तो महीतले। भावान् बहुविधांश् चक्रुस् ताडिताः शरतोमरैः।

apare kṛṣyamāṇāś ca viveṣṭanto mahītale. bhāvān bahuvidhāṃś cakrus tāḍitāḥ śaratomaraiḥ.

नरास् तु निहता भूमौ कूजन्तस् तत्र मारिष। दृष्ट्वा च बान्धवान् अन्ये पितॄन् अन्ये पितामहान्।

narās tu nihatā bhūmau kūjantas tatra māriṣa. dṛṣṭvā ca bāndhavān anye pitṝn anye pitāmahān.

धावमानान् परांश् चैव दृष्ट्वान्ये तत्र भारत। गोत्रनामानि ख्यातानि शशंसुर् इतरेतरम्।

dhāvamānān parāṃś caiva dṛṣṭvānye tatra bhārata. gotranāmāni khyātāni śaśaṃsur itaretaram.

तेषां छिन्ना महाराज भुजाः कनकभूषणाः। उद्वेष्टन्ते विवेष्टन्ते पतन्ते चोत्पतन्ति च।

teṣāṃ chinnā mahārāja bhujāḥ kanakabhūṣaṇāḥ. udveṣṭante viveṣṭante patante cotpatanti ca.

निपतन्ति तथा भूमौ स्फुरन्ति च सहस्रशः। वेगांश् चान्ये रणे चक्रुः स्फुरन्त इव पन्नगाः।

nipatanti tathā bhūmau sphuranti ca sahasraśaḥ. vegāṃś cānye raṇe cakruḥ sphuranta iva pannagāḥ.

ते भुजा भोगिभोगाभाश् चन्दनाक्ता विशां पते। लोहितार्द्रा भृशं रेजुस् तपनीयध्वजा इव।

te bhujā bhogibhogābhāś candanāktā viśāṃ pate. lohitārdrā bhṛśaṃ rejus tapanīyadhvajā iva.

वर्तमाने तथा घोरे संकुले सर्वतोदिशम्। अविज्ञाताः स्म युध्यन्ते विनिघ्नन्तः परस्परम्।

vartamāne tathā ghore saṃkule sarvatodiśam. avijñātāḥ sma yudhyante vinighnantaḥ parasparam.

भौमेन रजसा कीर्णे शस्त्रसंपातसंकुले। नैव स्वे न परे राजन् व्यज्ञायन्त तमोवृते।

bhaumena rajasā kīrṇe śastrasaṃpātasaṃkule. naiva sve na pare rājan vyajñāyanta tamovṛte.

तथा तद् अभवद् युद्धं घोररूपं भयानकम्। शोणितोदा महानद्यः प्रसस्रुस् तत्र चासकृत्।

tathā tad abhavad yuddhaṃ ghorarūpaṃ bhayānakam. śoṇitodā mahānadyaḥ prasasrus tatra cāsakṛt.

शीर्षपाषाणसंछन्नाः केशशैवलशाद्वलाः। अस्थिसंघातसंकीर्णा धनुःशरवरोत्तमाः।

śīrṣapāṣāṇasaṃchannāḥ keśaśaivalaśādvalāḥ. asthisaṃghātasaṃkīrṇā dhanuḥśaravarottamāḥ.

मांसकर्दमपङ्काश् च शोणितौघाः सुदारुणाः। नदीः प्रवर्तयाम् आसुर् यमराष्ट्रविवर्धनीः। भीरुवित्रासकारिण्यः शूराणां हर्षवर्धनाः।

māṃsakardamapaṅkāś ca śoṇitaughāḥ sudāruṇāḥ. nadīḥ pravartayām āsur yamarāṣṭravivardhanīḥ. bhīruvitrāsakāriṇyaḥ śūrāṇāṃ harṣavardhanāḥ.

ता नद्यो घोररूपाश् च नयन्त्यो यमसादनम्। अवगाढा मज्जयन्त्यः क्षत्रस्याजनयन् भयम्।

tā nadyo ghorarūpāś ca nayantyo yamasādanam. avagāḍhā majjayantyaḥ kṣatrasyājanayan bhayam.

क्रव्यादानां नरव्याघ्र नर्दतां तत्र तत्र ह। घोरम् आयोधनं जज्ञे प्रेतराजपुरोपमम्।

kravyādānāṃ naravyāghra nardatāṃ tatra tatra ha. ghoram āyodhanaṃ jajñe pretarājapuropamam.

उत्थितान्य् अगणेयानि कबन्धानि समन्ततः। नृत्यन्ति वै भूतगणाः संतृप्ता मांसशोणितैः।

utthitāny agaṇeyāni kabandhāni samantataḥ. nṛtyanti vai bhūtagaṇāḥ saṃtṛptā māṃsaśoṇitaiḥ.

पीत्वा च शोणितं तत्र वसां पीत्वा च भारत। मेदोमज्जावसातृप्तास् तृप्ता मांसस्य चैव हि। धावमानाश् च दृश्यन्ते काकगृध्रबलास् तथा।

pītvā ca śoṇitaṃ tatra vasāṃ pītvā ca bhārata. medomajjāvasātṛptās tṛptā māṃsasya caiva hi. dhāvamānāś ca dṛśyante kākagṛdhrabalās tathā.

शूरास् तु समरे राजन् भयं त्यक्त्वा सुदुस्त्यजम्। योधव्रतसमाख्याताश् चक्रुः कर्माण्य् अभीतवत्।

śūrās tu samare rājan bhayaṃ tyaktvā sudustyajam. yodhavratasamākhyātāś cakruḥ karmāṇy abhītavat.

शरशक्तिसमाकीर्णे क्रव्यादगणसंकुले। व्यचरन्त गणैः शूराः ख्यापयन्तः स्वपौरुषम्।

śaraśaktisamākīrṇe kravyādagaṇasaṃkule. vyacaranta gaṇaiḥ śūrāḥ khyāpayantaḥ svapauruṣam.

अन्योन्यं श्रावयन्ति स्म नामगोत्राणि भारत। पितृनामानि च रणे गोत्रनामानि चाभितः।

anyonyaṃ śrāvayanti sma nāmagotrāṇi bhārata. pitṛnāmāni ca raṇe gotranāmāni cābhitaḥ.

श्रावयन्तो हि बहवस् तत्र योधा विशां पते। अन्योन्यम् अवमृद्नन्तः शक्तितोमरपट्टिशैः।

śrāvayanto hi bahavas tatra yodhā viśāṃ pate. anyonyam avamṛdnantaḥ śaktitomarapaṭṭiśaiḥ.

वर्तमाने तदा युद्धे घोररूपे सुदारुणे। व्यषीदत् कौरवी सेना भिन्ना नौर् इव सागरे।

vartamāne tadā yuddhe ghorarūpe sudāruṇe. vyaṣīdat kauravī senā bhinnā naur iva sāgare.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...