महाभारत 7.135 (श्लोक 1)

महाभारत

←द्रोण पर्व→

←अध्याय 135→

[mh-7-135] • 54 श्लोकाः

संजय उवाच। दुर्योधनेनैवम् उक्तो द्रौणिर् आहवदुर्मदः। चकारारिवधे यत्नम् इन्द्रो दैत्यवधे यथा। प्रत्युवाच महाबाहो यथा वदसि कौरव। तव पुत्रम् इदं वचः। सत्यम् एतन् महाबाहो।

saṃjaya uvāca. duryodhanenaivam ukto drauṇir āhavadurmadaḥ. cakārārivadhe yatnam indro daityavadhe yathā. pratyuvāca mahābāho yathā vadasi kaurava. tava putram idaṃ vacaḥ. satyam etan mahābāho.

प्रिया हि पाण्डवा नित्यं मम चापि पितुश् च मे। तथैवावां प्रियौ तेषां न तु युद्धे कुरूद्वह। शक्तितस् तात युध्यामस् त्यक्त्वा प्राणान् अभीतवत्।

priyā hi pāṇḍavā nityaṃ mama cāpi pituś ca me. tathaivāvāṃ priyau teṣāṃ na tu yuddhe kurūdvaha. śaktitas tāta yudhyāmas tyaktvā prāṇān abhītavat.

अहं कर्णश् च शल्यश् च कृपो हार्दिक्य एव च। निमेषात् पाण्डवीं सेनां क्षपयेम नृपोत्तम।

ahaṃ karṇaś ca śalyaś ca kṛpo hārdikya eva ca. nimeṣāt pāṇḍavīṃ senāṃ kṣapayema nṛpottama.

ते चापि कौरवीं सेनां निमेषार्धात् कुरूद्वह। क्षपयेयुर् महाबाहो न स्याम यदि संयुगे।

te cāpi kauravīṃ senāṃ nimeṣārdhāt kurūdvaha. kṣapayeyur mahābāho na syāma yadi saṃyuge.

युध्यतां पाण्डवाञ् शक्त्या तेषां चास्मान् युयुत्सताम्। तेजस् तु तेज आसाद्य प्रशमं याति भारत।

yudhyatāṃ pāṇḍavāñ śaktyā teṣāṃ cāsmān yuyutsatām. tejas tu teja āsādya praśamaṃ yāti bhārata.

अशक्या तरसा जेतुं पाण्डवानाम् अनीकिनी। जीवत्सु पाण्डुपुत्रेषु तद् धि सत्यं ब्रवीमि ते।

aśakyā tarasā jetuṃ pāṇḍavānām anīkinī. jīvatsu pāṇḍuputreṣu tad dhi satyaṃ bravīmi te.

आत्मार्थं युध्यमानास् ते समर्थाः पाण्डुनन्दनाः। किमर्थं तव सैन्यानि न हनिष्यन्ति भारत।

ātmārthaṃ yudhyamānās te samarthāḥ pāṇḍunandanāḥ. kimarthaṃ tava sainyāni na haniṣyanti bhārata.

त्वं हि लुब्धतमो राजन् निकृतिज्ञश् च कौरव। सर्वातिशङ्की मानी च ततो ऽस्मान् अतिशङ्कसे। मन्ये त्वं कुत्सितो राजन् पापात्मा पापपूरुषः। अन्यान् अपि स नः क्षुद्र शङ्कसे पापभावितः।

tvaṃ hi lubdhatamo rājan nikṛtijñaś ca kaurava. sarvātiśaṅkī mānī ca tato 'smān atiśaṅkase. manye tvaṃ kutsito rājan pāpātmā pāpapūruṣaḥ. anyān api sa naḥ kṣudra śaṅkase pāpabhāvitaḥ.

अहं तु यत्नम् आस्थाय त्वदर्थे त्यक्तजीवितः। एष गच्छामि संग्रामं त्वत्कृते कुरुनन्दन।

ahaṃ tu yatnam āsthāya tvadarthe tyaktajīvitaḥ. eṣa gacchāmi saṃgrāmaṃ tvatkṛte kurunandana.

योत्स्ये ऽहं शत्रुभिः सार्धं जेष्यामि च वरान् वरान्। पाञ्चालैः सह योत्स्यामि सोमकैः केकयैस् तथा। पाण्डवेयैश् च संग्रामे त्वत्प्रियार्थम् अरिंदम।

yotsye 'haṃ śatrubhiḥ sārdhaṃ jeṣyāmi ca varān varān. pāñcālaiḥ saha yotsyāmi somakaiḥ kekayais tathā. pāṇḍaveyaiś ca saṃgrāme tvatpriyārtham ariṃdama.

अद्य मद्बाणनिर्दग्धाः पाञ्चालाः सोमकास् तथा। सिंहेनेवार्दिता गावो विद्रविष्यन्ति सर्वतः।

adya madbāṇanirdagdhāḥ pāñcālāḥ somakās tathā. siṃhenevārditā gāvo vidraviṣyanti sarvataḥ.

अद्य धर्मसुतो राजा दृष्ट्वा मम पराक्रमम्। अश्वत्थाममयं लोकं मंस्यते सह सोमकैः।

adya dharmasuto rājā dṛṣṭvā mama parākramam. aśvatthāmamayaṃ lokaṃ maṃsyate saha somakaiḥ.

आगमिष्यति निर्वेदं धर्मपुत्रो युधिष्ठिरः। दृष्ट्वा विनिहतान् संख्ये पाञ्चालान् सोमकैः सह।

āgamiṣyati nirvedaṃ dharmaputro yudhiṣṭhiraḥ. dṛṣṭvā vinihatān saṃkhye pāñcālān somakaiḥ saha.

ये मां युद्धे ऽभियोत्स्यन्ति तान् हनिष्यामि भारत। न हि ते वीर मुच्येरन् मद्बाह्वन्तरम् आगताः।

ye māṃ yuddhe 'bhiyotsyanti tān haniṣyāmi bhārata. na hi te vīra mucyeran madbāhvantaram āgatāḥ.

एवम् उक्त्वा महाबाहुः पुत्रं दुर्योधनं तव। अभ्यवर्तत युद्धाय द्रावयन् सर्वधन्विनः। चिकीर्षुस् तव पुत्राणां प्रियं प्राणभृतां वरः।

evam uktvā mahābāhuḥ putraṃ duryodhanaṃ tava. abhyavartata yuddhāya drāvayan sarvadhanvinaḥ. cikīrṣus tava putrāṇāṃ priyaṃ prāṇabhṛtāṃ varaḥ.

ततो ऽब्रवीत् सकैकेयान् पाञ्चालान् गौतमीसुतः। प्रहरध्वम् इतः सर्वे मम गात्रे महारथाः। स्थिरीभूताश् च युध्यध्वं दर्शयन्तो ऽस्त्रलाघवम्।

tato 'bravīt sakaikeyān pāñcālān gautamīsutaḥ. praharadhvam itaḥ sarve mama gātre mahārathāḥ. sthirībhūtāś ca yudhyadhvaṃ darśayanto 'stralāghavam.

एवम् उक्तास् तु ते सर्वे शस्त्रवृष्टिम् अपातयन्। द्रौणिं प्रति महाराज जलं जलधरा इव।

evam uktās tu te sarve śastravṛṣṭim apātayan. drauṇiṃ prati mahārāja jalaṃ jaladharā iva.

तान् निहत्य शरान् द्रौणिर् दश वीरान् अपोथयत्। प्रमुखे पाण्डुपुत्राणां धृष्टद्युम्नस्य चाभिभो।

tān nihatya śarān drauṇir daśa vīrān apothayat. pramukhe pāṇḍuputrāṇāṃ dhṛṣṭadyumnasya cābhibho.

ते हन्यमानाः समरे पाञ्चालाः सृञ्जयास् तथा। परित्यज्य रणे द्रौणिं व्यद्रवन्त दिशो दश।

te hanyamānāḥ samare pāñcālāḥ sṛñjayās tathā. parityajya raṇe drauṇiṃ vyadravanta diśo daśa.

तान् दृष्ट्वा द्रवतः शूरान् पाञ्चालान् सहसोमकान्। धृष्टद्युम्नो महाराज द्रौणिम् अभ्यद्रवद् युधि।

tān dṛṣṭvā dravataḥ śūrān pāñcālān sahasomakān. dhṛṣṭadyumno mahārāja drauṇim abhyadravad yudhi.

ततः काञ्चनचित्राणां सजलाम्बुदनादिनाम्। वृतः शतेन शूराणां रथानाम् अनिवर्तिनाम्।

tataḥ kāñcanacitrāṇāṃ sajalāmbudanādinām. vṛtaḥ śatena śūrāṇāṃ rathānām anivartinām.

पुत्रः पाञ्चालराजस्य धृष्टद्युम्नो महारथः। द्रौणिम् इत्य् अब्रवीद् वाक्यं दृष्ट्वा योधान् निपातितान्।

putraḥ pāñcālarājasya dhṛṣṭadyumno mahārathaḥ. drauṇim ity abravīd vākyaṃ dṛṣṭvā yodhān nipātitān.

आचार्यपुत्र दुर्बुद्धे किम् अन्यैर् निहतैस् तव। समागच्छ मया सार्धं यदि शूरो ऽसि संयुगे। अहं त्वां निहनिष्यामि तिष्ठेदानीं ममाग्रतः।

ācāryaputra durbuddhe kim anyair nihatais tava. samāgaccha mayā sārdhaṃ yadi śūro 'si saṃyuge. ahaṃ tvāṃ nihaniṣyāmi tiṣṭhedānīṃ mamāgrataḥ.

ततस् तम् आचार्यसुतं धृष्टद्युम्नः प्रतापवान्। मर्मभिद्भिः शरैस् तीक्ष्णैर् जघान भरतर्षभ।

tatas tam ācāryasutaṃ dhṛṣṭadyumnaḥ pratāpavān. marmabhidbhiḥ śarais tīkṣṇair jaghāna bharatarṣabha.

ते तु पङ्क्तीकृता द्रौणिं शरा विविशुर् आशुगाः। रुक्मपुङ्खाः प्रसन्नाग्राः सर्वकायावदारणाः। मध्वर्थिन इवोद्दामा भ्रमराः पुष्पितं द्रुमम्।

te tu paṅktīkṛtā drauṇiṃ śarā viviśur āśugāḥ. rukmapuṅkhāḥ prasannāgrāḥ sarvakāyāvadāraṇāḥ. madhvarthina ivoddāmā bhramarāḥ puṣpitaṃ drumam.

सो ऽतिविद्धो भृशं क्रुद्धः पदाक्रान्त इवोरगः। मानी द्रौणिर् असंभ्रान्तो बाणपाणिर् अभाषत।

so 'tividdho bhṛśaṃ kruddhaḥ padākrānta ivoragaḥ. mānī drauṇir asaṃbhrānto bāṇapāṇir abhāṣata.

धृष्टद्युम्न स्थिरो भूत्वा मुहूर्तं प्रतिपालय। यावत् त्वां निशितैर् बाणैः प्रेषयामि यमक्षयम्।

dhṛṣṭadyumna sthiro bhūtvā muhūrtaṃ pratipālaya. yāvat tvāṃ niśitair bāṇaiḥ preṣayāmi yamakṣayam.

द्रौणिर् एवम् अथाभाष्य पार्षतं परवीरहा। छादयाम् आस बाणौघैः समन्ताल् लघुहस्तवत्।

drauṇir evam athābhāṣya pārṣataṃ paravīrahā. chādayām āsa bāṇaughaiḥ samantāl laghuhastavat.

स छाद्यमानः समरे द्रौणिना युद्धदुर्मदः। द्रौणिं पाञ्चालतनयो वाग्भिर् आतर्जयत् तदा।

sa chādyamānaḥ samare drauṇinā yuddhadurmadaḥ. drauṇiṃ pāñcālatanayo vāgbhir ātarjayat tadā.

न जानीषे प्रतिज्ञां मे विप्रोत्पत्तिं तथैव च। द्रोणं हत्वा किल मया हन्तव्यस् त्वं सुदुर्मते। ततस् त्वाहं न हन्म्य् अद्य द्रोणे जीवति संयुगे।

na jānīṣe pratijñāṃ me viprotpattiṃ tathaiva ca. droṇaṃ hatvā kila mayā hantavyas tvaṃ sudurmate. tatas tvāhaṃ na hanmy adya droṇe jīvati saṃyuge.

इमां तु रजनीं प्राप्ताम् अप्रभातां सुदुर्मते। निहत्य पितरं ते ऽद्य ततस् त्वाम् अपि संयुगे। नेष्यामि मृत्युलोकायेत्य् एवं मे मनसि स्थितम्।

imāṃ tu rajanīṃ prāptām aprabhātāṃ sudurmate. nihatya pitaraṃ te 'dya tatas tvām api saṃyuge. neṣyāmi mṛtyulokāyety evaṃ me manasi sthitam.

यस् ते पार्थेषु विद्वेषो या भक्तिः कौरवेषु च। तां दर्शय स्थिरो भूत्वा न मे जीवन् विमोक्ष्यसे।

yas te pārtheṣu vidveṣo yā bhaktiḥ kauraveṣu ca. tāṃ darśaya sthiro bhūtvā na me jīvan vimokṣyase.

यो हि ब्राह्मण्यम् उत्सृज्य क्षत्रधर्मरतो द्विजः। स वध्यः सर्वलोकस्य यथा त्वं पुरुषाधम।

yo hi brāhmaṇyam utsṛjya kṣatradharmarato dvijaḥ. sa vadhyaḥ sarvalokasya yathā tvaṃ puruṣādhama.

इत्य् उक्तः परुषं वाक्यं पार्षतेन द्विजोत्तमः। क्रोधम् आहारयत् तीव्रं तिष्ठ तिष्ठेति चाब्रवीत्।

ity uktaḥ paruṣaṃ vākyaṃ pārṣatena dvijottamaḥ. krodham āhārayat tīvraṃ tiṣṭha tiṣṭheti cābravīt.

निर्दहन्न् इव चक्षुर्भ्यां पार्षतं सो ऽभ्यवैक्षत। छादयाम् आस च शरैर् निःश्वसन् पन्नगो यथा।

nirdahann iva cakṣurbhyāṃ pārṣataṃ so 'bhyavaikṣata. chādayām āsa ca śarair niḥśvasan pannago yathā.

स छाद्यमानः समरे द्रौणिना राजसत्तम। सर्वपाञ्चालसेनाभिः संवृतो रथसत्तमः।

sa chādyamānaḥ samare drauṇinā rājasattama. sarvapāñcālasenābhiḥ saṃvṛto rathasattamaḥ.

नाकम्पत महाबाहुः स्वधैर्यं समुपाश्रितः। सायकांश् चैव विविधान् अश्वत्थाम्नि मुमोच ह।

nākampata mahābāhuḥ svadhairyaṃ samupāśritaḥ. sāyakāṃś caiva vividhān aśvatthāmni mumoca ha.

तौ पुनः संन्यवर्तेतां प्राणद्यूतपरे रणे। निवारयन्तौ बाणौघैः परस्परम् अमर्षिणौ। उत्सृजन्तौ महेष्वासौ शरवृष्टीः समन्ततः।

tau punaḥ saṃnyavartetāṃ prāṇadyūtapare raṇe. nivārayantau bāṇaughaiḥ parasparam amarṣiṇau. utsṛjantau maheṣvāsau śaravṛṣṭīḥ samantataḥ.

द्रौणिपार्षतयोर् युद्धं घोररूपं भयानकम्। दृष्ट्वा संपूजयाम् आसुः सिद्धचारणवातिकाः।

drauṇipārṣatayor yuddhaṃ ghorarūpaṃ bhayānakam. dṛṣṭvā saṃpūjayām āsuḥ siddhacāraṇavātikāḥ.

शरौघैः पूरयन्तौ ताव् आकाशं प्रदिशस् तथा। अलक्ष्यौ समयुध्येतां महत् कृत्वा शरैस् तमः।

śaraughaiḥ pūrayantau tāv ākāśaṃ pradiśas tathā. alakṣyau samayudhyetāṃ mahat kṛtvā śarais tamaḥ.

नृत्यमानाव् इव रणे मण्डलीकृतकार्मुकौ। परस्परवधे यत्तौ परस्परजयैषिणौ।

nṛtyamānāv iva raṇe maṇḍalīkṛtakārmukau. parasparavadhe yattau parasparajayaiṣiṇau.

अयुध्येतां महाबाहू चित्रं लघु च सुष्ठु च। संपूज्यमानौ समरे योधमुख्यैः सहस्रशः।

ayudhyetāṃ mahābāhū citraṃ laghu ca suṣṭhu ca. saṃpūjyamānau samare yodhamukhyaiḥ sahasraśaḥ.

तौ प्रयुद्धौ रणे दृष्ट्वा वने वन्यौ गजाव् इव। उभयोः सेनयोर् हर्षस् तुमुलः समपद्यत।

tau prayuddhau raṇe dṛṣṭvā vane vanyau gajāv iva. ubhayoḥ senayor harṣas tumulaḥ samapadyata.

सिंहनादरवाश् चासन् दध्मुः शङ्खांश् च मारिष। वादित्राण्य् अभ्यवाद्यन्त शतशो ऽथ सहस्रशः।

siṃhanādaravāś cāsan dadhmuḥ śaṅkhāṃś ca māriṣa. vāditrāṇy abhyavādyanta śataśo 'tha sahasraśaḥ.

तस्मिंस् तु तुमुले युद्धे भीरूणां भयवर्धने। मुहूर्तम् इव तद् युद्धं समरूपं तदाभवत्।

tasmiṃs tu tumule yuddhe bhīrūṇāṃ bhayavardhane. muhūrtam iva tad yuddhaṃ samarūpaṃ tadābhavat.

ततो द्रौणिर् महाराज पार्षतस्य महात्मनः। ध्वजं धनुस् तथा छत्रम् उभौ च पार्ष्णिसारथी। सूतम् अश्वांश् च चतुरो निहत्याभ्यद्रवद् रणे।

tato drauṇir mahārāja pārṣatasya mahātmanaḥ. dhvajaṃ dhanus tathā chatram ubhau ca pārṣṇisārathī. sūtam aśvāṃś ca caturo nihatyābhyadravad raṇe.

पाञ्चालांश् चैव तान् सर्वान् बाणैः संनतपर्वभिः। व्यद्रावयद् अमेयात्मा शतशो ऽथ सहस्रशः।

pāñcālāṃś caiva tān sarvān bāṇaiḥ saṃnataparvabhiḥ. vyadrāvayad ameyātmā śataśo 'tha sahasraśaḥ.

ततः प्रविव्यथे सेना पाण्डवी भरतर्षभ। दृष्ट्वा द्रौणेर् महत् कर्म वासवस्येव संयुगे।

tataḥ pravivyathe senā pāṇḍavī bharatarṣabha. dṛṣṭvā drauṇer mahat karma vāsavasyeva saṃyuge.

शतेन च शतं हत्वा पाञ्चालानां महारथः। त्रिभिश् च निशितैर् बाणैर् हत्वा त्रीन् वै महारथान्।

śatena ca śataṃ hatvā pāñcālānāṃ mahārathaḥ. tribhiś ca niśitair bāṇair hatvā trīn vai mahārathān.

द्रौणिर् द्रुपदपुत्रस्य फल्गुनस्य च पश्यतः। नाशयाम् आस पाञ्चालान् भूयिष्ठं ये व्यवस्थिताः।

drauṇir drupadaputrasya phalgunasya ca paśyataḥ. nāśayām āsa pāñcālān bhūyiṣṭhaṃ ye vyavasthitāḥ.

ते वध्यमानाः पाञ्चालाः समरे सह सृञ्जयैः। अगच्छन् द्रौणिम् उत्सृज्य विप्रकीर्णरथध्वजाः।

te vadhyamānāḥ pāñcālāḥ samare saha sṛñjayaiḥ. agacchan drauṇim utsṛjya viprakīrṇarathadhvajāḥ.

स जित्वा समरे शत्रून् द्रोणपुत्रो महारथः। ननाद सुमहानादं तपान्ते जलदो यथा।

sa jitvā samare śatrūn droṇaputro mahārathaḥ. nanāda sumahānādaṃ tapānte jalado yathā.

स निहत्य बहूञ् शूरान् अश्वत्थामा व्यरोचत। युगान्ते सर्वभूतानि भस्म कृत्वेव पावकः।

sa nihatya bahūñ śūrān aśvatthāmā vyarocata. yugānte sarvabhūtāni bhasma kṛtveva pāvakaḥ.

संपूज्यमानो युधि कौरवेयैर्; विजित्य संख्ये ऽरिगणान् सहस्रशः। व्यरोचत द्रोणसुतः प्रतापवान्; यथा सुरेन्द्रो ऽरिगणान् निहत्य।

saṃpūjyamāno yudhi kauraveyair; vijitya saṃkhye 'rigaṇān sahasraśaḥ. vyarocata droṇasutaḥ pratāpavān; yathā surendro 'rigaṇān nihatya.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents