महाभारत 6.98 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←भीष्म पर्व→

←अध्याय 98→

[mh-6-98] • 38 श्लोकाः

धृतराष्ट्र उवाच। कथं द्रोणो महेष्वासः पाण्डवश् च धनंजयः। समीयतू रणे शूरौ तन् ममाचक्ष्व संजय।

dhṛtarāṣṭra uvāca. kathaṃ droṇo maheṣvāsaḥ pāṇḍavaś ca dhanaṃjayaḥ. samīyatū raṇe śūrau tan mamācakṣva saṃjaya.

प्रियो हि पाण्डवो नित्यं भारद्वाजस्य धीमतः। आचार्यश् च रणे नित्यं प्रियः पार्थस्य संजय।

priyo hi pāṇḍavo nityaṃ bhāradvājasya dhīmataḥ. ācāryaś ca raṇe nityaṃ priyaḥ pārthasya saṃjaya.

ताव् उभौ रथिनौ संख्ये दृप्तौ सिंहाव् इवोत्कटौ। कथं समीयतुर् युद्धे भारद्वाजधनंजयौ।

tāv ubhau rathinau saṃkhye dṛptau siṃhāv ivotkaṭau. kathaṃ samīyatur yuddhe bhāradvājadhanaṃjayau.

संजय उवाच। न द्रोणः समरे पार्थं जानीते प्रियम् आत्मनः। क्षत्रधर्मं पुरस्कृत्य पार्थो वा गुरुम् आहवे। तथैव पाण्डवो द्रोणं वेत्त्य् एव प्रियम् आत्मनः। क्षत्रधर्मरतो नित्यं क्षत्रधर्मेण युध्यते।

saṃjaya uvāca. na droṇaḥ samare pārthaṃ jānīte priyam ātmanaḥ. kṣatradharmaṃ puraskṛtya pārtho vā gurum āhave. tathaiva pāṇḍavo droṇaṃ vetty eva priyam ātmanaḥ. kṣatradharmarato nityaṃ kṣatradharmeṇa yudhyate.

न क्षत्रिया रणे राजन् वर्जयन्ति परस्परम्। निर्मर्यादं हि युध्यन्ते पितृभिर् भ्रातृभिः सह।

na kṣatriyā raṇe rājan varjayanti parasparam. nirmaryādaṃ hi yudhyante pitṛbhir bhrātṛbhiḥ saha.

रणे भारत पार्थेन द्रोणो विद्धस् त्रिभिः शरैः। नाचिन्तयत तान् बाणान् पार्थचापच्युतान् युधि।

raṇe bhārata pārthena droṇo viddhas tribhiḥ śaraiḥ. nācintayata tān bāṇān pārthacāpacyutān yudhi.

शरवृष्ट्या पुनः पार्थश् छादयाम् आस तं रणे। प्रजज्वाल च रोषेण गहने ऽग्निर् इवोत्थितः।

śaravṛṣṭyā punaḥ pārthaś chādayām āsa taṃ raṇe. prajajvāla ca roṣeṇa gahane 'gnir ivotthitaḥ.

ततो ऽर्जुनं रणे द्रोणः शरैः संनतपर्वभिः। वारयाम् आस राजेन्द्र नचिराद् इव भारत।

tato 'rjunaṃ raṇe droṇaḥ śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ. vārayām āsa rājendra nacirād iva bhārata.

ततो दुर्योधनो राजा सुशर्माणम् अचोदयत्। द्रोणस्य समरे राजन् पार्ष्णिग्रहणकारणात्।

tato duryodhano rājā suśarmāṇam acodayat. droṇasya samare rājan pārṣṇigrahaṇakāraṇāt.

त्रिगर्तराड् अपि क्रुद्धो भृशम् आयम्य कार्मुकम्। छादयाम् आस समरे पार्थं बाणैर् अयोमुखैः।

trigartarāḍ api kruddho bhṛśam āyamya kārmukam. chādayām āsa samare pārthaṃ bāṇair ayomukhaiḥ.

ताभ्यां मुक्ताः शरा राजन्न् अन्तरिक्षे विरेजिरे। हंसा इव महाराज शरत्काले नभस्तले।

tābhyāṃ muktāḥ śarā rājann antarikṣe virejire. haṃsā iva mahārāja śaratkāle nabhastale.

ते शराः प्राप्य कौन्तेयं समस्ता विविशुः प्रभो। फलभारनतं यद्वत् स्वादुवृक्षं विहंगमाः।

te śarāḥ prāpya kaunteyaṃ samastā viviśuḥ prabho. phalabhāranataṃ yadvat svāduvṛkṣaṃ vihaṃgamāḥ.

अर्जुनस् तु रणे नादं विनद्य रथिनां वरः। त्रिगर्तराजं समरे सपुत्रं विव्यधे शरैः।

arjunas tu raṇe nādaṃ vinadya rathināṃ varaḥ. trigartarājaṃ samare saputraṃ vivyadhe śaraiḥ.

ते वध्यमानाः पार्थेन कालेनेव युगक्षये। पार्थम् एवाभ्यवर्तन्त मरणे कृतनिश्चयाः। मुमुचुः शरवृष्टिं च पाण्डवस्य रथं प्रति।

te vadhyamānāḥ pārthena kāleneva yugakṣaye. pārtham evābhyavartanta maraṇe kṛtaniścayāḥ. mumucuḥ śaravṛṣṭiṃ ca pāṇḍavasya rathaṃ prati.

शरवृष्टिं ततस् तां तु शरवर्षेण पाण्डवः। प्रतिजग्राह राजेन्द्र तोयवृष्टिम् इवाचलः।

śaravṛṣṭiṃ tatas tāṃ tu śaravarṣeṇa pāṇḍavaḥ. pratijagrāha rājendra toyavṛṣṭim ivācalaḥ.

तत्राद्भुतम् अपश्याम बीभत्सोर् हस्तलाघवम्। विमुक्तां बहुभिः शूरैः शस्त्रवृष्टिं दुरासदाम्।

tatrādbhutam apaśyāma bībhatsor hastalāghavam. vimuktāṃ bahubhiḥ śūraiḥ śastravṛṣṭiṃ durāsadām.

यद् एको वारयाम् आस मारुतो ऽभ्रगणान् इव। कर्मणा तेन पार्थस्य तुतुषुर् देवदानवाः।

yad eko vārayām āsa māruto 'bhragaṇān iva. karmaṇā tena pārthasya tutuṣur devadānavāḥ.

अथ क्रुद्धो रणे पार्थस् त्रिगर्तान् प्रति भारत। मुमोचास्त्रं महाराज वायव्यं पृतनामुखे।

atha kruddho raṇe pārthas trigartān prati bhārata. mumocāstraṃ mahārāja vāyavyaṃ pṛtanāmukhe.

प्रादुरासीत् ततो वायुः क्षोभयाणो नभस्तलम्। पातयन् वै तरुगणान् विनिघ्नंश् चैव सैनिकान्।

prādurāsīt tato vāyuḥ kṣobhayāṇo nabhastalam. pātayan vai tarugaṇān vinighnaṃś caiva sainikān.

ततो द्रोणो ऽभिवीक्ष्यैव वायव्यास्त्रं सुदारुणम्। शैलम् अन्यन् महाराज घोरम् अस्त्रं मुमोच ह।

tato droṇo 'bhivīkṣyaiva vāyavyāstraṃ sudāruṇam. śailam anyan mahārāja ghoram astraṃ mumoca ha.

द्रोणेन युधि निर्मुक्ते तस्मिन्न् अस्त्रे महामृधे। प्रशशाम ततो वायुः प्रसन्नाश् चाभवन् दिशः।

droṇena yudhi nirmukte tasminn astre mahāmṛdhe. praśaśāma tato vāyuḥ prasannāś cābhavan diśaḥ.

ततः पाण्डुसुतो वीरस् त्रिगर्तस्य रथव्रजान्। निरुत्साहान् रणे चक्रे विमुखान् विपराक्रमान्।

tataḥ pāṇḍusuto vīras trigartasya rathavrajān. nirutsāhān raṇe cakre vimukhān viparākramān.

ततो दुर्योधनो राजा कृपश् च रथिनां वरः। अश्वत्थामा ततः शल्यः काम्बोजश् च सुदक्षिणः।

tato duryodhano rājā kṛpaś ca rathināṃ varaḥ. aśvatthāmā tataḥ śalyaḥ kāmbojaś ca sudakṣiṇaḥ.

विन्दानुविन्दाव् आवन्त्यौ बाह्लिकश् च सबाह्लिकः। महता रथवंशेन पार्थस्यावारयन् दिशः।

vindānuvindāv āvantyau bāhlikaś ca sabāhlikaḥ. mahatā rathavaṃśena pārthasyāvārayan diśaḥ.

तथैव भगदत्तश् च श्रुतायुश् च महाबलः। गजानीकेन भीमस्य ताव् अवारयतां दिशः।

tathaiva bhagadattaś ca śrutāyuś ca mahābalaḥ. gajānīkena bhīmasya tāv avārayatāṃ diśaḥ.

भूरिश्रवाः शलश् चैव सौबलश् च विशां पते। शरौघैर् विविधैस् तूर्णं माद्रीपुत्राव् अवारयन्।

bhūriśravāḥ śalaś caiva saubalaś ca viśāṃ pate. śaraughair vividhais tūrṇaṃ mādrīputrāv avārayan.

भीष्मस् तु सहितः सर्वैर् धार्तराष्ट्रस्य सैनिकैः। युधिष्ठिरं समासाद्य सर्वतः पर्यवारयत्।

bhīṣmas tu sahitaḥ sarvair dhārtarāṣṭrasya sainikaiḥ. yudhiṣṭhiraṃ samāsādya sarvataḥ paryavārayat.

आपतन्तं गजानीकं दृष्ट्वा पार्थो वृकोदरः। लेलिहन् सृक्किणी वीरो मृगराड् इव कानने।

āpatantaṃ gajānīkaṃ dṛṣṭvā pārtho vṛkodaraḥ. lelihan sṛkkiṇī vīro mṛgarāḍ iva kānane.

ततस् तु रथिनां श्रेष्ठो गदां गृह्य महाहवे। अवप्लुत्य रथात् तूर्णं तव सैन्यम् अभीषयत्। गिर्यग्राद् इव केसरी। तस्थौ स सगदो भीमः सशृङ्ग इव पर्वतः। सिंहो दृष्ट्वा मृगं यद्वत्।

tatas tu rathināṃ śreṣṭho gadāṃ gṛhya mahāhave. avaplutya rathāt tūrṇaṃ tava sainyam abhīṣayat. giryagrād iva kesarī. tasthau sa sagado bhīmaḥ saśṛṅga iva parvataḥ. siṃho dṛṣṭvā mṛgaṃ yadvat.

तम् उद्वीक्ष्य गदाहस्तं ततस् ते गजसादिनः। परिवव्रू रणे यत्ता भीमसेनं समन्ततः।

tam udvīkṣya gadāhastaṃ tatas te gajasādinaḥ. parivavrū raṇe yattā bhīmasenaṃ samantataḥ.

गजमध्यम् अनुप्राप्तः पाण्डवश् च व्यराजत। मेघजालस्य महतो यथा मध्यगतो रविः।

gajamadhyam anuprāptaḥ pāṇḍavaś ca vyarājata. meghajālasya mahato yathā madhyagato raviḥ.

व्यधमत् स गजानीकं गदया पाण्डवर्षभः। महाभ्रजालम् अतुलं मातरिश्वेव संततम्।

vyadhamat sa gajānīkaṃ gadayā pāṇḍavarṣabhaḥ. mahābhrajālam atulaṃ mātariśveva saṃtatam.

ते वध्यमाना बलिना भीमसेनेन दन्तिनः। आर्तनादं रणे चक्रुर् गर्जन्तो जलदा इव।

te vadhyamānā balinā bhīmasenena dantinaḥ. ārtanādaṃ raṇe cakrur garjanto jaladā iva.

बहुधा दारितश् चैव विषाणैस् तत्र दन्तिभिः। फुल्लाशोकनिभः पार्थः शुशुभे रणमूर्धनि। सादिनां शस्त्रवृष्टिं च व्यधमद् गदया ततः। वायुवेगसमायुक्तो व्यचरत् पाण्डवो युधि। विषाणोल्लिखितैर् गात्रैर् विषाणाभिहतो भृशम्।

bahudhā dāritaś caiva viṣāṇais tatra dantibhiḥ. phullāśokanibhaḥ pārthaḥ śuśubhe raṇamūrdhani. sādināṃ śastravṛṣṭiṃ ca vyadhamad gadayā tataḥ. vāyuvegasamāyukto vyacarat pāṇḍavo yudhi. viṣāṇollikhitair gātrair viṣāṇābhihato bhṛśam.

विषाणे दन्तिनं गृह्य निर्विषाणम् अथाकरोत्। विषाणेन च तेनैव कुम्भे ऽभ्याहत्य दन्तिनम्। पातयाम् आस समरे दण्डहस्त इवान्तकः।

viṣāṇe dantinaṃ gṛhya nirviṣāṇam athākarot. viṣāṇena ca tenaiva kumbhe 'bhyāhatya dantinam. pātayām āsa samare daṇḍahasta ivāntakaḥ.

शोणिताक्तां गदां बिभ्रन् मेदोमज्जाकृतच्छविः। कृताङ्गदः शोणितेन रुद्रवत् प्रत्यदृश्यत।

śoṇitāktāṃ gadāṃ bibhran medomajjākṛtacchaviḥ. kṛtāṅgadaḥ śoṇitena rudravat pratyadṛśyata.

एवं ते वध्यमानास् तु हतशेषा महागजाः। प्राद्रवन्त दिशो राजन् विमृद्नन्तः स्वकं बलम्।

evaṃ te vadhyamānās tu hataśeṣā mahāgajāḥ. prādravanta diśo rājan vimṛdnantaḥ svakaṃ balam.

द्रवद्भिस् तैर् महानागैः समन्ताद् भरतर्षभ। दुर्योधनबलं सर्वं पुनर् आसीत् पराङ्मुखम्।

dravadbhis tair mahānāgaiḥ samantād bharatarṣabha. duryodhanabalaṃ sarvaṃ punar āsīt parāṅmukham.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...