महाभारत 6.91 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

←भीष्म पर्व→

←अध्याय 91→

[mh-6-91] • 81 श्लोकाः

संजय उवाच। तस्मिन् महति संक्रन्दे राजा दुर्योधनस् तदा। पराजयं राक्षसेन नामृष्यत परंतप। गाङ्गेयम् उपसंगम्य विनयेनाभिवाद्य च।

saṃjaya uvāca. tasmin mahati saṃkrande rājā duryodhanas tadā. parājayaṃ rākṣasena nāmṛṣyata paraṃtapa. gāṅgeyam upasaṃgamya vinayenābhivādya ca.

तस्य सर्वं यथावृत्तम् आख्यातुम् उपचक्रमे। घटोत्कचस्य विजयम् आत्मनश् च पराजयम्।

tasya sarvaṃ yathāvṛttam ākhyātum upacakrame. ghaṭotkacasya vijayam ātmanaś ca parājayam.

कथयाम् आस दुर्धर्षो विनिःश्वस्य पुनः पुनः। अब्रवीच् च तदा राजन् भीष्मं कुरुपितामहम्।

kathayām āsa durdharṣo viniḥśvasya punaḥ punaḥ. abravīc ca tadā rājan bhīṣmaṃ kurupitāmaham.

भवन्तं समुपाश्रित्य वासुदेवं यथा परैः। पाण्डवैर् विग्रहो घोरः समारब्धो मया प्रभो।

bhavantaṃ samupāśritya vāsudevaṃ yathā paraiḥ. pāṇḍavair vigraho ghoraḥ samārabdho mayā prabho.

एकादश समाख्याता अक्षौहिण्यश् च या मम। निदेशे तव तिष्ठन्ति मया सार्धं परंतप।

ekādaśa samākhyātā akṣauhiṇyaś ca yā mama. nideśe tava tiṣṭhanti mayā sārdhaṃ paraṃtapa.

सो ऽहं भरतशार्दूल भीमसेनपुरोगमैः। घटोत्कचं समाश्रित्य पाण्डवैर् युधि निर्जितः।

so 'haṃ bharataśārdūla bhīmasenapurogamaiḥ. ghaṭotkacaṃ samāśritya pāṇḍavair yudhi nirjitaḥ.

तन् मे दहति गात्राणि शुष्कवृक्षम् इवानलः। तद् इच्छामि महाभाग त्वत्प्रसादात् परंतप।

tan me dahati gātrāṇi śuṣkavṛkṣam ivānalaḥ. tad icchāmi mahābhāga tvatprasādāt paraṃtapa.

राक्षसापसदं हन्तुं स्वयम् एव पितामह। त्वां समाश्रित्य दुर्धर्षं तन् मे कर्तुं त्वम् अर्हसि।

rākṣasāpasadaṃ hantuṃ svayam eva pitāmaha. tvāṃ samāśritya durdharṣaṃ tan me kartuṃ tvam arhasi.

एतच् छ्रुत्वा तु वचनं राज्ञो भरतसत्तम। दुर्योधनम् इदं वाक्यं भीष्मः शांतनवो ऽब्रवीत्।

etac chrutvā tu vacanaṃ rājño bharatasattama. duryodhanam idaṃ vākyaṃ bhīṣmaḥ śāṃtanavo 'bravīt.

शृणु राजन् मम वचो यत् त्वा वक्ष्यामि कौरव। यथा त्वया महाराज वर्तितव्यं परंतप।

śṛṇu rājan mama vaco yat tvā vakṣyāmi kaurava. yathā tvayā mahārāja vartitavyaṃ paraṃtapa.

आत्मा रक्ष्यो रणे तात सर्वावस्थास्व् अरिंदम। धर्मराजेन संग्रामस् त्वया कार्यः सदानघ।

ātmā rakṣyo raṇe tāta sarvāvasthāsv ariṃdama. dharmarājena saṃgrāmas tvayā kāryaḥ sadānagha.

अर्जुनेन यमाभ्यां वा भीमसेनेन वा पुनः। न तु कार्यस् त्वया राजन् हैडिम्बेन दुरात्मना। राजधर्मं पुरस्कृत्य राजा राजानम् ऋच्छति।

arjunena yamābhyāṃ vā bhīmasenena vā punaḥ. na tu kāryas tvayā rājan haiḍimbena durātmanā. rājadharmaṃ puraskṛtya rājā rājānam ṛcchati.

अहं द्रोणः कृपो द्रौणिः कृतवर्मा च सात्वतः। शल्यश् च सौमदत्तिश् च विकर्णश् च महारथः।

ahaṃ droṇaḥ kṛpo drauṇiḥ kṛtavarmā ca sātvataḥ. śalyaś ca saumadattiś ca vikarṇaś ca mahārathaḥ.

तव च भ्रातरः शूरा दुःशासनपुरोगमाः। त्वदर्थं प्रतियोत्स्यामो राक्षसं तं महाबलम्।

tava ca bhrātaraḥ śūrā duḥśāsanapurogamāḥ. tvadarthaṃ pratiyotsyāmo rākṣasaṃ taṃ mahābalam.

तस्मिन् रौद्रे राक्षसेन्द्रे यदि ते हृच्छयो महान्। अयं वा गच्छतु रणे तस्य युद्धाय दुर्मतेः। भगदत्तो महीपालः पुरंदरसमो युधि।

tasmin raudre rākṣasendre yadi te hṛcchayo mahān. ayaṃ vā gacchatu raṇe tasya yuddhāya durmateḥ. bhagadatto mahīpālaḥ puraṃdarasamo yudhi.

एतावद् उक्त्वा राजानं भगदत्तम् अथाब्रवीत्। समक्षं पार्थिवेन्द्रस्य वाक्यं वाक्यविशारदः।

etāvad uktvā rājānaṃ bhagadattam athābravīt. samakṣaṃ pārthivendrasya vākyaṃ vākyaviśāradaḥ.

गच्छ शीघ्रं महाराज हैडिम्बं युद्धदुर्मदम्। वारयस्व रणे यत्तो मिषतां सर्वधन्विनाम्। राक्षसं क्रूरकर्माणं यथेन्द्रस् तारकं पुरा।

gaccha śīghraṃ mahārāja haiḍimbaṃ yuddhadurmadam. vārayasva raṇe yatto miṣatāṃ sarvadhanvinām. rākṣasaṃ krūrakarmāṇaṃ yathendras tārakaṃ purā.

तव दिव्यानि चास्त्राणि विक्रमश् च परंतप। समागमश् च बहुभिः पुराभूद् असुरैः सह।

tava divyāni cāstrāṇi vikramaś ca paraṃtapa. samāgamaś ca bahubhiḥ purābhūd asuraiḥ saha.

त्वं तस्य राजशार्दूल प्रतियोद्धा महाहवे। स्वबलेन वृतो राजञ् जहि राक्षसपुंगवम्।

tvaṃ tasya rājaśārdūla pratiyoddhā mahāhave. svabalena vṛto rājañ jahi rākṣasapuṃgavam.

एतच् छ्रुत्वा तु वचनं भीष्मस्य पृतनापतेः। प्रययौ सिंहनादेन परान् अभिमुखो द्रुतम्।

etac chrutvā tu vacanaṃ bhīṣmasya pṛtanāpateḥ. prayayau siṃhanādena parān abhimukho drutam.

तम् आद्रवन्तं संप्रेक्ष्य गर्जन्तम् इव तोयदम्। अभ्यवर्तन्त संक्रुद्धाः पाण्डवानां महारथाः।

tam ādravantaṃ saṃprekṣya garjantam iva toyadam. abhyavartanta saṃkruddhāḥ pāṇḍavānāṃ mahārathāḥ.

भिमसेनो ऽभिमन्युश् च राक्षसश् च घटोत्कचः। द्रौपदेयाः सत्यधृतिः क्षत्रदेवश् च मारिष।

bhimaseno 'bhimanyuś ca rākṣasaś ca ghaṭotkacaḥ. draupadeyāḥ satyadhṛtiḥ kṣatradevaś ca māriṣa.

चेदिपो वसुदानश् च दशार्णाधिपतिस् तथा। सुप्रतीकेन तांश् चापि भगदत्तो ऽप्य् उपाद्रवत्।

cedipo vasudānaś ca daśārṇādhipatis tathā. supratīkena tāṃś cāpi bhagadatto 'py upādravat.

ततः समभवद् युद्धं घोररूपं भयानकम्। पाण्डूनां भगदत्तेन यमराष्ट्रविवर्धनम्।

tataḥ samabhavad yuddhaṃ ghorarūpaṃ bhayānakam. pāṇḍūnāṃ bhagadattena yamarāṣṭravivardhanam.

प्रमुक्ता रथिभिर् बाणा भीमवेगाः सुतेजनाः। ते निपेतुर् महाराज नागेषु च रथेषु च।

pramuktā rathibhir bāṇā bhīmavegāḥ sutejanāḥ. te nipetur mahārāja nāgeṣu ca ratheṣu ca.

प्रभिन्नाश् च महानागा विनीता हस्तिसादिभिः। परस्परं समासाद्य संनिपेतुर् अभीतवत्।

prabhinnāś ca mahānāgā vinītā hastisādibhiḥ. parasparaṃ samāsādya saṃnipetur abhītavat.

मदान्धा रोषसंरब्धा विषाणाग्रैर् महाहवे। बिभिदुर् दन्तमुसलैः समासाद्य परस्परम्।

madāndhā roṣasaṃrabdhā viṣāṇāgrair mahāhave. bibhidur dantamusalaiḥ samāsādya parasparam.

हयाश् च चामरापीडाः प्रासपाणिभिर् आस्थिताः। चोदिताः सादिभिः क्षिप्रं निपेतुर् इतरेतरम्।

hayāś ca cāmarāpīḍāḥ prāsapāṇibhir āsthitāḥ. coditāḥ sādibhiḥ kṣipraṃ nipetur itaretaram.

पादाताश् च पदात्योघैस् ताडिताः शक्तितोमरैः। न्यपतन्त तदा भूमौ शतशो ऽथ सहस्रशः।

pādātāś ca padātyoghais tāḍitāḥ śaktitomaraiḥ. nyapatanta tadā bhūmau śataśo 'tha sahasraśaḥ.

रथिनश् च तथा राजन् कर्णिनालीकसायकैः। निहत्य समरे वीरान् सिंहनादान् विनेदिरे।

rathinaś ca tathā rājan karṇinālīkasāyakaiḥ. nihatya samare vīrān siṃhanādān vinedire.

तस्मिंस् तथा वर्तमाने संग्रामे लोमहर्षणे। भगदत्तो महेष्वासो भीमसेनम् अथाद्रवत्।

tasmiṃs tathā vartamāne saṃgrāme lomaharṣaṇe. bhagadatto maheṣvāso bhīmasenam athādravat.

कुञ्जरेण प्रभिन्नेन सप्तधा स्रवता मदम्। पर्वतेन यथा तोयं स्रवमाणेन सर्वतः।

kuñjareṇa prabhinnena saptadhā sravatā madam. parvatena yathā toyaṃ sravamāṇena sarvataḥ.

किरञ् शरसहस्राणि सुप्रतीकशिरोगतः। ऐरावतस्थो मघवान् वारिधारा इवानघ।

kirañ śarasahasrāṇi supratīkaśirogataḥ. airāvatastho maghavān vāridhārā ivānagha.

स भीमं शरधाराभिस् ताडयाम् आस पार्थिवः। पर्वतं वारिधाराभिः प्रावृषीव बलाहकः।

sa bhīmaṃ śaradhārābhis tāḍayām āsa pārthivaḥ. parvataṃ vāridhārābhiḥ prāvṛṣīva balāhakaḥ.

भीमसेनस् तु संक्रुद्धः पादरक्षान् परःशतान्। निजघान महेष्वासः संक्रुद्धः शरवृष्टिभिः।

bhīmasenas tu saṃkruddhaḥ pādarakṣān paraḥśatān. nijaghāna maheṣvāsaḥ saṃkruddhaḥ śaravṛṣṭibhiḥ.

तान् दृष्ट्वा निहतान् क्रुद्धो भगदत्तः प्रतापवान्। चोदयाम् आस नागेन्द्रं भीमसेनरथं प्रति।

tān dṛṣṭvā nihatān kruddho bhagadattaḥ pratāpavān. codayām āsa nāgendraṃ bhīmasenarathaṃ prati.

स नागः प्रेषितस् तेन बाणो ज्याचोदितो यथा। अभ्यधावत वेगेन भीमसेनम् अरिंदमम्।

sa nāgaḥ preṣitas tena bāṇo jyācodito yathā. abhyadhāvata vegena bhīmasenam ariṃdamam.

तम् आपतन्तं संप्रेक्ष्य पाण्डवानां महारथाः। अभ्यवर्तन्त वेगेन भीमसेनपुरोगमाः।

tam āpatantaṃ saṃprekṣya pāṇḍavānāṃ mahārathāḥ. abhyavartanta vegena bhīmasenapurogamāḥ.

केकयाश् चाभिमन्युश् च द्रौपदेयाश् च सर्वशः। दशार्णाधिपतिः शूरः क्षत्रदेवश् च मारिष। चेदिपश् चित्रकेतुश् च संक्रुद्धाः सर्व एव ते।

kekayāś cābhimanyuś ca draupadeyāś ca sarvaśaḥ. daśārṇādhipatiḥ śūraḥ kṣatradevaś ca māriṣa. cedipaś citraketuś ca saṃkruddhāḥ sarva eva te.

उत्तमास्त्राणि दिव्यानि दर्शयन्तो महाबलाः। तम् एकं कुञ्जरं क्रुद्धाः समन्तात् पर्यवारयन्।

uttamāstrāṇi divyāni darśayanto mahābalāḥ. tam ekaṃ kuñjaraṃ kruddhāḥ samantāt paryavārayan.

स विद्धो बहुभिर् बाणैर् व्यरोचत महाद्विपः। संजातरुधिरोत्पीडो धातुचित्र इवाद्रिराट्।

sa viddho bahubhir bāṇair vyarocata mahādvipaḥ. saṃjātarudhirotpīḍo dhātucitra ivādrirāṭ.

दशार्णाधिपतिश् चापि गजं भूमिधरोपमम्। समास्थितो ऽभिदुद्राव भगदत्तस्य वारणम्।

daśārṇādhipatiś cāpi gajaṃ bhūmidharopamam. samāsthito 'bhidudrāva bhagadattasya vāraṇam.

तम् आपतन्तं समरे गजं गजपतिः स च। दधार सुप्रतीको ऽपि वेलेव मकरालयम्। दधार सुप्रतीकं तं क्षत्रधर्मा गजेन तु।

tam āpatantaṃ samare gajaṃ gajapatiḥ sa ca. dadhāra supratīko 'pi veleva makarālayam. dadhāra supratīkaṃ taṃ kṣatradharmā gajena tu.

वारितं प्रेक्ष्य नागेन्द्रं दशार्णस्य महात्मनः। साधु साध्व् इति सैन्यानि पाण्डवेयान्य् अपूजयन्।

vāritaṃ prekṣya nāgendraṃ daśārṇasya mahātmanaḥ. sādhu sādhv iti sainyāni pāṇḍaveyāny apūjayan.

ततः प्राग्ज्योतिषः क्रुद्धस् तोमरान् वै चतुर्दश। प्राहिणोत् तस्य नागस्य प्रमुखे नृपसत्तम।

tataḥ prāgjyotiṣaḥ kruddhas tomarān vai caturdaśa. prāhiṇot tasya nāgasya pramukhe nṛpasattama.

तस्य वर्म मुखत्राणं शातकुम्भपरिष्कृतम्। विदार्य प्राविशन् क्षिप्रं वल्मीकम् इव पन्नगाः।

tasya varma mukhatrāṇaṃ śātakumbhapariṣkṛtam. vidārya prāviśan kṣipraṃ valmīkam iva pannagāḥ.

स गाढविद्धो व्यथितो नागो भरतसत्तम। उपावृत्तमदः क्षिप्रं स न्यवर्तत वेगतः।

sa gāḍhaviddho vyathito nāgo bharatasattama. upāvṛttamadaḥ kṣipraṃ sa nyavartata vegataḥ.

प्रदुद्राव च वेगेन प्रणदन् भैरवं स्वनम्। स मर्दमानः स्वबलं वायुर् वृक्षान् इवौजसा।

pradudrāva ca vegena praṇadan bhairavaṃ svanam. sa mardamānaḥ svabalaṃ vāyur vṛkṣān ivaujasā.

तस्मिन् पराजिते नागे पाण्डवानां महारथाः। सिंहनादं विनद्योच्चैर् युद्धायैवोपतस्थिरे।

tasmin parājite nāge pāṇḍavānāṃ mahārathāḥ. siṃhanādaṃ vinadyoccair yuddhāyaivopatasthire.

ततो भीमं पुरस्कृत्य भगदत्तम् उपाद्रवन्। किरन्तो विविधान् बाणाञ् शस्त्राणि विविधानि च।

tato bhīmaṃ puraskṛtya bhagadattam upādravan. kiranto vividhān bāṇāñ śastrāṇi vividhāni ca.

तेषाम् आपततां राजन् संक्रुद्धानाम् अमर्षिणाम्। श्रुत्वा स निनदं घोरम् अमर्षाद् गतसाध्वसः। भगदत्तो महेष्वासः स्वनागं प्रत्यचोदयत्।

teṣām āpatatāṃ rājan saṃkruddhānām amarṣiṇām. śrutvā sa ninadaṃ ghoram amarṣād gatasādhvasaḥ. bhagadatto maheṣvāsaḥ svanāgaṃ pratyacodayat.

अङ्कुशाङ्गुष्ठनुदितः स गजप्रवरो युधि। तस्मिन् क्षणे समभवत् संवर्तक इवानलः।

aṅkuśāṅguṣṭhanuditaḥ sa gajapravaro yudhi. tasmin kṣaṇe samabhavat saṃvartaka ivānalaḥ.

रथसंघांस् तथा नागान् हयांश् च सह सादिभिः। पादातांश् च सुसंक्रुद्धः शतशो ऽथ सहस्रशः। अमृद्नात् समरे राजन् संप्रधावंस् ततस् ततः।

rathasaṃghāṃs tathā nāgān hayāṃś ca saha sādibhiḥ. pādātāṃś ca susaṃkruddhaḥ śataśo 'tha sahasraśaḥ. amṛdnāt samare rājan saṃpradhāvaṃs tatas tataḥ.

तेन संलोड्यमानं तु पाण्डूनां तद् बलं महत्। संचुकोच महाराज चर्मेवाग्नौ समाहितम्।

tena saṃloḍyamānaṃ tu pāṇḍūnāṃ tad balaṃ mahat. saṃcukoca mahārāja carmevāgnau samāhitam.

भग्नं तु स्वबलं दृष्ट्वा भगदत्तेन धीमता। घटोत्कचो ऽथ संक्रुद्धो भगदत्तम् उपाद्रवत्।

bhagnaṃ tu svabalaṃ dṛṣṭvā bhagadattena dhīmatā. ghaṭotkaco 'tha saṃkruddho bhagadattam upādravat.

विकटः पुरुषो राजन् दीप्तास्यो दीप्तलोचनः। रूपं विभीषणं कृत्वा रोषेण प्रज्वलन्न् इव।

vikaṭaḥ puruṣo rājan dīptāsyo dīptalocanaḥ. rūpaṃ vibhīṣaṇaṃ kṛtvā roṣeṇa prajvalann iva.

जग्राह विपुलं शूलं गिरीणाम् अपि दारणम्। नागं जिघांसुः सहसा चिक्षेप च महाबलः। सविष्फुलिङ्गज्वालाभिः समन्तात् परिवेष्टितम्।

jagrāha vipulaṃ śūlaṃ girīṇām api dāraṇam. nāgaṃ jighāṃsuḥ sahasā cikṣepa ca mahābalaḥ. saviṣphuliṅgajvālābhiḥ samantāt pariveṣṭitam.

तम् आपतन्तं सहसा दृष्ट्वा ज्वालाकुलं रणे। चिक्षेप रुचिरं तीक्ष्णम् अर्धचन्द्रं स पार्थिवः। चिच्छेद सुमहच् छूलं तेन बाणेन वेगवत्।

tam āpatantaṃ sahasā dṛṣṭvā jvālākulaṃ raṇe. cikṣepa ruciraṃ tīkṣṇam ardhacandraṃ sa pārthivaḥ. ciccheda sumahac chūlaṃ tena bāṇena vegavat.

निपपात द्विधा छिन्नं शूलं हेमपरिष्कृतम्। महाशनिर् यथा भ्रष्टा शक्रमुक्ता नभोगता।

nipapāta dvidhā chinnaṃ śūlaṃ hemapariṣkṛtam. mahāśanir yathā bhraṣṭā śakramuktā nabhogatā.

शूलं निपतितं दृष्ट्वा द्विधा कृत्तं स पार्थिवः। रुक्मदण्डां महाशक्तिं जग्राहाग्निशिखोपमाम्। चिक्षेप तां राक्षसस्य तिष्ठ तिष्ठेति चाब्रवीत्।

śūlaṃ nipatitaṃ dṛṣṭvā dvidhā kṛttaṃ sa pārthivaḥ. rukmadaṇḍāṃ mahāśaktiṃ jagrāhāgniśikhopamām. cikṣepa tāṃ rākṣasasya tiṣṭha tiṣṭheti cābravīt.

ताम् आपतन्तीं संप्रेक्ष्य वियत्स्थाम् अशनीम् इव। उत्पत्य राक्षसस् तूर्णं जग्राह च ननाद च।

tām āpatantīṃ saṃprekṣya viyatsthām aśanīm iva. utpatya rākṣasas tūrṇaṃ jagrāha ca nanāda ca.

बभञ्ज चैनां त्वरितो जानुन्य् आरोप्य भारत। पश्यतः पार्थिवेन्द्रस्य तद् अद्भुतम् इवाभवत्।

babhañja caināṃ tvarito jānuny āropya bhārata. paśyataḥ pārthivendrasya tad adbhutam ivābhavat.

तद् अवेक्ष्य कृतं कर्म राक्षसेन बलीयसा। दिवि देवाः सगन्धर्वा मुनयश् चापि विस्मिताः।

tad avekṣya kṛtaṃ karma rākṣasena balīyasā. divi devāḥ sagandharvā munayaś cāpi vismitāḥ.

पाण्डवाश् च महेष्वासा भीमसेनपुरोगमाः। साधु साध्व् इति नादेन पृथिवीम् अनुनादयन्।

pāṇḍavāś ca maheṣvāsā bhīmasenapurogamāḥ. sādhu sādhv iti nādena pṛthivīm anunādayan.

तं तु श्रुत्वा महानादं प्रहृष्टानां महात्मनाम्। नामृष्यत महेष्वासो भगदत्तः प्रतापवान्।

taṃ tu śrutvā mahānādaṃ prahṛṣṭānāṃ mahātmanām. nāmṛṣyata maheṣvāso bhagadattaḥ pratāpavān.

स विस्फार्य महच् चापम् इन्द्राशनिसमस्वनम्। अभिदुद्राव वेगेन पाण्डवानां महारथान्। विसृजन् विमलांस् तीक्ष्णान् नाराचाञ् ज्वलनप्रभान्।

sa visphārya mahac cāpam indrāśanisamasvanam. abhidudrāva vegena pāṇḍavānāṃ mahārathān. visṛjan vimalāṃs tīkṣṇān nārācāñ jvalanaprabhān.

भीमम् एकेन विव्याध राक्षसं नवभिः शरैः। अभिमन्युं त्रिभिश् चैव केकयान् पञ्चभिस् तथा।

bhīmam ekena vivyādha rākṣasaṃ navabhiḥ śaraiḥ. abhimanyuṃ tribhiś caiva kekayān pañcabhis tathā.

पूर्णायतविसृष्टेन स्वर्णपुङ्खेन पत्रिणा। बिभेद दक्षिणं बाहुं क्षत्रदेवस्य चाहवे। पपात सहसा तस्य सशरं धनुर् उत्तमम्।

pūrṇāyatavisṛṣṭena svarṇapuṅkhena patriṇā. bibheda dakṣiṇaṃ bāhuṃ kṣatradevasya cāhave. papāta sahasā tasya saśaraṃ dhanur uttamam.

द्रौपदेयांस् ततः पञ्च पञ्चभिः समताडयत्। भीमसेनस्य च क्रोधान् निजघान तुरंगमान्।

draupadeyāṃs tataḥ pañca pañcabhiḥ samatāḍayat. bhīmasenasya ca krodhān nijaghāna turaṃgamān.

ध्वजं केसरिणं चास्य चिच्छेद विशिखैस् त्रिभिः। निर्बिभेद त्रिभिश् चान्यैः सारथिं चास्य पत्रिभिः।

dhvajaṃ kesariṇaṃ cāsya ciccheda viśikhais tribhiḥ. nirbibheda tribhiś cānyaiḥ sārathiṃ cāsya patribhiḥ.

स गाढविद्धो व्यथितो रथोपस्थ उपाविशत्। विशोको भरतश्रेष्ठ भगदत्तेन संयुगे।

sa gāḍhaviddho vyathito rathopastha upāviśat. viśoko bharataśreṣṭha bhagadattena saṃyuge.

ततो भीमो महाराज विरथो रथिनां वरः। गदां प्रगृह्य वेगेन प्रचस्कन्द महारथात्।

tato bhīmo mahārāja viratho rathināṃ varaḥ. gadāṃ pragṛhya vegena pracaskanda mahārathāt.

तम् उद्यतगदं दृष्ट्वा सशृङ्गम् इव पर्वतम्। तावकानां भयं घोरं समपद्यत भारत।

tam udyatagadaṃ dṛṣṭvā saśṛṅgam iva parvatam. tāvakānāṃ bhayaṃ ghoraṃ samapadyata bhārata.

एतस्मिन्न् एव काले तु पाण्डवः कृष्णसारथिः। आजगाम महाराज निघ्नञ् शत्रून् सहस्रशः।

etasminn eva kāle tu pāṇḍavaḥ kṛṣṇasārathiḥ. ājagāma mahārāja nighnañ śatrūn sahasraśaḥ.

यत्र तौ पुरुषव्याघ्रौ पितापुत्रौ परंतपौ। प्राग्ज्योतिषेण संसक्तौ भीमसेनघटोत्कचौ।

yatra tau puruṣavyāghrau pitāputrau paraṃtapau. prāgjyotiṣeṇa saṃsaktau bhīmasenaghaṭotkacau.

दृष्ट्वा तु पाण्डवो राजन् युध्यमानान् महारथान्। त्वरितो भरतश्रेष्ठ तत्रायाद् विकिरञ् शरान्।

dṛṣṭvā tu pāṇḍavo rājan yudhyamānān mahārathān. tvarito bharataśreṣṭha tatrāyād vikirañ śarān.

ततो दुर्योधनो राजा त्वरमाणो महारथः। सेनाम् अचोदयत् क्षिप्रं रथनागाश्वसंकुलाम्।

tato duryodhano rājā tvaramāṇo mahārathaḥ. senām acodayat kṣipraṃ rathanāgāśvasaṃkulām.

ताम् आपतन्तीं सहसा कौरवाणां महाचमूम्। अभिदुद्राव वेगेन पाण्डवः श्वेतवाहनः।

tām āpatantīṃ sahasā kauravāṇāṃ mahācamūm. abhidudrāva vegena pāṇḍavaḥ śvetavāhanaḥ.

भगदत्तो ऽपि समरे तेन नागेन भारत। विमृद्नन् पाण्डवबलं युधिष्ठिरम् उपाद्रवत्।

bhagadatto 'pi samare tena nāgena bhārata. vimṛdnan pāṇḍavabalaṃ yudhiṣṭhiram upādravat.

तदासीत् तुमुलं युद्धं भगदत्तस्य मारिष। पाञ्चालैः सृञ्जयैश् चैव केकयैश् चोद्यतायुधैः।

tadāsīt tumulaṃ yuddhaṃ bhagadattasya māriṣa. pāñcālaiḥ sṛñjayaiś caiva kekayaiś codyatāyudhaiḥ.

भीमसेनो ऽपि समरे ताव् उभौ केशवार्जुनौ। आश्रावयद् यथावृत्तम् इरावद् वधम् उत्तमम्।

bhīmaseno 'pi samare tāv ubhau keśavārjunau. āśrāvayad yathāvṛttam irāvad vadham uttamam.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents