महाभारत 6.87 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←भीष्म पर्व→

←अध्याय 87→

[mh-6-87] • 30 श्लोकाः

धृतराष्ट्र उवाच। इरावन्तं तु निहतं दृष्ट्वा पार्था महारथाः। संग्रामे किम् अकुर्वन्त तन् ममाचक्ष्व संजय।

dhṛtarāṣṭra uvāca. irāvantaṃ tu nihataṃ dṛṣṭvā pārthā mahārathāḥ. saṃgrāme kim akurvanta tan mamācakṣva saṃjaya.

संजय उवाच। इरावन्तं तु निहतं संग्रामे वीक्ष्य राक्षसः। व्यनदत् सुमहानादं भैमसेनिर् घटोत्कचः।

saṃjaya uvāca. irāvantaṃ tu nihataṃ saṃgrāme vīkṣya rākṣasaḥ. vyanadat sumahānādaṃ bhaimasenir ghaṭotkacaḥ.

नदतस् तस्य शब्देन पृथिवी सागराम्बरा। सपर्वतवना राजंश् चचाल सुभृशं तदा। अन्तरिक्षं दिशश् चैव सर्वाश् च प्रदिशस् तथा। चेलुश् च सहसा तत्र तेन नादेन नादिताः।

nadatas tasya śabdena pṛthivī sāgarāmbarā. saparvatavanā rājaṃś cacāla subhṛśaṃ tadā. antarikṣaṃ diśaś caiva sarvāś ca pradiśas tathā. celuś ca sahasā tatra tena nādena nāditāḥ.

तं श्रुत्वा सुमहानादं तव सैन्यस्य भारत। ऊरुस्तम्भः समभवद् वेपथुः स्वेद एव च।

taṃ śrutvā sumahānādaṃ tava sainyasya bhārata. ūrustambhaḥ samabhavad vepathuḥ sveda eva ca.

सर्व एव च राजेन्द्र तावका दीनचेतसः। सर्पवत् समवेष्टन्त सिंहभीता गजा इव।

sarva eva ca rājendra tāvakā dīnacetasaḥ. sarpavat samaveṣṭanta siṃhabhītā gajā iva.

निनदत् सुमहानादं निर्घातम् इव राक्षसः। ज्वलितं शूलम् उद्यम्य रूपं कृत्वा विभीषणम्।

ninadat sumahānādaṃ nirghātam iva rākṣasaḥ. jvalitaṃ śūlam udyamya rūpaṃ kṛtvā vibhīṣaṇam.

नानाप्रहरणैर् घोरैर् वृतो राक्षसपुंगवैः। आजगाम सुसंक्रुद्धः कालान्तकयमोपमः।

nānāpraharaṇair ghorair vṛto rākṣasapuṃgavaiḥ. ājagāma susaṃkruddhaḥ kālāntakayamopamaḥ.

तम् आपतन्तं संप्रेक्ष्य संक्रुद्धं भीमदर्शनम्। स्वबलं च भयात् तस्य प्रायशो विमुखीकृतम्।

tam āpatantaṃ saṃprekṣya saṃkruddhaṃ bhīmadarśanam. svabalaṃ ca bhayāt tasya prāyaśo vimukhīkṛtam.

ततो दुर्योधनो राजा घटोत्कचम् उपाद्रवत्। प्रगृह्य विपुलं चापं सिंहवद् विनदन् मुहुः।

tato duryodhano rājā ghaṭotkacam upādravat. pragṛhya vipulaṃ cāpaṃ siṃhavad vinadan muhuḥ.

पृष्ठतो ऽनुययौ चैनं स्रवद्भिः पर्वतोपमैः। कुञ्जरैर् दशसाहस्रैर् वङ्गानाम् अधिपः स्वयम्।

pṛṣṭhato 'nuyayau cainaṃ sravadbhiḥ parvatopamaiḥ. kuñjarair daśasāhasrair vaṅgānām adhipaḥ svayam.

तम् आपतन्तं संप्रेक्ष्य गजानीकेन संवृतम्। पुत्रं तव महाराज चुकोप स निशाचरः।

tam āpatantaṃ saṃprekṣya gajānīkena saṃvṛtam. putraṃ tava mahārāja cukopa sa niśācaraḥ.

ततः प्रववृते युद्धं तुमुलं लोमहर्षणम्। राक्षसानां च राजेन्द्र दुर्योधनबलस्य च।

tataḥ pravavṛte yuddhaṃ tumulaṃ lomaharṣaṇam. rākṣasānāṃ ca rājendra duryodhanabalasya ca.

गजानीकं च संप्रेक्ष्य मेघवृन्दम् इवोद्यतम्। अभ्यधावन्त संक्रुद्धा राक्षसाः शस्त्रपाणयः।

gajānīkaṃ ca saṃprekṣya meghavṛndam ivodyatam. abhyadhāvanta saṃkruddhā rākṣasāḥ śastrapāṇayaḥ.

नदन्तो विविधान् नादान् मेघा इव सविद्युतः। शरशक्त्यृष्टिनाराचैर् निघ्नन्तो गजयोधिनः।

nadanto vividhān nādān meghā iva savidyutaḥ. śaraśaktyṛṣṭinārācair nighnanto gajayodhinaḥ.

भिण्डिपालैस् तथा शूलैर् मुद्गरैः सपरश्वधैः। पर्वताग्रैश् च वृक्षैश् च निजघ्नुस् ते महागजान्।

bhiṇḍipālais tathā śūlair mudgaraiḥ saparaśvadhaiḥ. parvatāgraiś ca vṛkṣaiś ca nijaghnus te mahāgajān.

भिन्नकुम्भान् विरुधिरान् भिन्नगात्रांश् च वारणान्। अपश्याम महाराज वध्यमानान् निशाचरैः।

bhinnakumbhān virudhirān bhinnagātrāṃś ca vāraṇān. apaśyāma mahārāja vadhyamānān niśācaraiḥ.

तेषु प्रक्षीयमाणेषु भग्नेषु गजयोधिषु। दुर्योधनो महाराज राक्षसान् समुपाद्रवत्।

teṣu prakṣīyamāṇeṣu bhagneṣu gajayodhiṣu. duryodhano mahārāja rākṣasān samupādravat.

अमर्षवशम् आपन्नस् त्यक्त्वा जीवितम् आत्मनः। मुमोच निशितान् बाणान् राक्षसेषु महाबलः।

amarṣavaśam āpannas tyaktvā jīvitam ātmanaḥ. mumoca niśitān bāṇān rākṣaseṣu mahābalaḥ.

जघान च महेष्वासः प्रधानांस् तत्र राक्षसान्। संक्रुद्धो भरतश्रेष्ठ पुत्रो दुर्योधनस् तव।

jaghāna ca maheṣvāsaḥ pradhānāṃs tatra rākṣasān. saṃkruddho bharataśreṣṭha putro duryodhanas tava.

वेगवन्तं महारौद्रं विद्युज्जिह्वं प्रमाथिनम्। शरैश् चतुर्भिश् चतुरो निजघान महारथः।

vegavantaṃ mahāraudraṃ vidyujjihvaṃ pramāthinam. śaraiś caturbhiś caturo nijaghāna mahārathaḥ.

ततः पुनर् अमेयात्मा शरवर्षं दुरासदम्। मुमोच भरतश्रेष्ठ निशाचरबलं प्रति।

tataḥ punar ameyātmā śaravarṣaṃ durāsadam. mumoca bharataśreṣṭha niśācarabalaṃ prati.

तत् तु दृष्ट्वा महत् कर्म पुत्रस्य तव मारिष। क्रोधेनाभिप्रजज्वाल भैमसेनिर् महाबलः।

tat tu dṛṣṭvā mahat karma putrasya tava māriṣa. krodhenābhiprajajvāla bhaimasenir mahābalaḥ.

विस्फार्य च महच् चापम् इन्द्राशनिसमस्वनम्। अभिदुद्राव वेगेन दुर्योधनम् अरिंदमम्।

visphārya ca mahac cāpam indrāśanisamasvanam. abhidudrāva vegena duryodhanam ariṃdamam.

तम् आपतन्तम् उद्वीक्ष्य कालसृष्टम् इवान्तकम्। न विव्यथे महाराज पुत्रो दुर्योधनस् तव।

tam āpatantam udvīkṣya kālasṛṣṭam ivāntakam. na vivyathe mahārāja putro duryodhanas tava.

अथैनम् अब्रवीत् क्रुद्धः क्रूरः संरक्तलोचनः। अद्यानृण्यं गमिष्यामि पितॄणां मातुर् एव च। ये त्वया सुनृशंसेन दीर्घकालं प्रवासिताः। यच् च ते पाण्डवा राजंश् छलद्यूते पराजिताः।

athainam abravīt kruddhaḥ krūraḥ saṃraktalocanaḥ. adyānṛṇyaṃ gamiṣyāmi pitṝṇāṃ mātur eva ca. ye tvayā sunṛśaṃsena dīrghakālaṃ pravāsitāḥ. yac ca te pāṇḍavā rājaṃś chaladyūte parājitāḥ.

यच् चैव द्रौपदी कृष्णा एकवस्त्रा रजस्वला। सभाम् आनीय दुर्बुद्धे बहुधा क्लेशिता त्वया। अस्य पापस्य दुर्बुद्धे फलं प्राप्नुहि दुर्मते।

yac caiva draupadī kṛṣṇā ekavastrā rajasvalā. sabhām ānīya durbuddhe bahudhā kleśitā tvayā. asya pāpasya durbuddhe phalaṃ prāpnuhi durmate.

तव च प्रियकामेन आश्रमस्था दुरात्मना। सैन्धवेन परिक्लिष्टा परिभूय पितॄन् मम।

tava ca priyakāmena āśramasthā durātmanā. saindhavena parikliṣṭā paribhūya pitṝn mama.

एतेषाम् अवमानानाम् अन्येषां च कुलाधम। अन्तम् अद्य गमिष्यामि यदि नोत्सृजसे रणम्।

eteṣām avamānānām anyeṣāṃ ca kulādhama. antam adya gamiṣyāmi yadi notsṛjase raṇam.

एवम् उक्त्वा तु हैडिम्बो महद् विस्फार्य कार्मुकम्। संदश्य दशनैर् ओष्ठं सृक्किणी परिसंलिहन्।

evam uktvā tu haiḍimbo mahad visphārya kārmukam. saṃdaśya daśanair oṣṭhaṃ sṛkkiṇī parisaṃlihan.

शरवर्षेण महता दुर्योधनम् अवाकिरत्। पर्वतं वारिधाराभिः प्रावृषीव बलाहकः।

śaravarṣeṇa mahatā duryodhanam avākirat. parvataṃ vāridhārābhiḥ prāvṛṣīva balāhakaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...