महाभारत 6.86 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←भीष्म पर्व→

←अध्याय 86→

[mh-6-86] • 86 श्लोकाः

संजय उवाच। वर्तमाने तथा रौद्रे राजन् वीरवरक्षये। शकुनिः सौबलः श्रीमान् पाण्डवान् समुपाद्रवत्।

saṃjaya uvāca. vartamāne tathā raudre rājan vīravarakṣaye. śakuniḥ saubalaḥ śrīmān pāṇḍavān samupādravat.

तथैव सात्वतो राजन् हार्दिक्यः परवीरहा। अभ्यद्रवत संग्रामे पाण्डवानाम् अनीकिनीम्।

tathaiva sātvato rājan hārdikyaḥ paravīrahā. abhyadravata saṃgrāme pāṇḍavānām anīkinīm.

ततः काम्बोजमुख्यानां नदीजानां च वाजिनाम्। आरट्टानां महीजानां सिन्धुजानां च सर्वशः।

tataḥ kāmbojamukhyānāṃ nadījānāṃ ca vājinām. āraṭṭānāṃ mahījānāṃ sindhujānāṃ ca sarvaśaḥ.

वनायुजानां शुभ्राणां तथा पर्वतवासिनाम्। वाजिनां बहुभिः संख्ये समन्तात् पर्यवारयन्। ये चापरे तित्तिरजा जवना वातरंहसः।

vanāyujānāṃ śubhrāṇāṃ tathā parvatavāsinām. vājināṃ bahubhiḥ saṃkhye samantāt paryavārayan. ye cāpare tittirajā javanā vātaraṃhasaḥ.

सुवर्णालंकृतैर् एतैर् वर्मवद्भिः सुकल्पितैः। हयैर् वातजवैर् मुख्यैः पाण्डवस्य सुतो बली। अभ्यवर्तत तत् सैन्यं हृष्टरूपः परंतपः।

suvarṇālaṃkṛtair etair varmavadbhiḥ sukalpitaiḥ. hayair vātajavair mukhyaiḥ pāṇḍavasya suto balī. abhyavartata tat sainyaṃ hṛṣṭarūpaḥ paraṃtapaḥ.

अर्जुनस्याथ दायाद इरावान् नाम वीर्यवान्। सुतायां नागराजस्य जातः पार्थेन धीमता।

arjunasyātha dāyāda irāvān nāma vīryavān. sutāyāṃ nāgarājasya jātaḥ pārthena dhīmatā.

ऐरावतेन सा दत्ता अनपत्या महात्मना। पत्यौ हते सुपर्णेन कृपणा दीनचेतना।

airāvatena sā dattā anapatyā mahātmanā. patyau hate suparṇena kṛpaṇā dīnacetanā.

भार्यार्थं तां च जग्राह पार्थः कामवशानुगाम्। एवम् एष समुत्पन्नः परक्षेत्रे ऽर्जुनात्मजः।

bhāryārthaṃ tāṃ ca jagrāha pārthaḥ kāmavaśānugām. evam eṣa samutpannaḥ parakṣetre 'rjunātmajaḥ.

स नागलोके संवृद्धो मात्रा च परिरक्षितः। पितृव्येण परित्यक्तः पार्थद्वेषाद् दुरात्मना।

sa nāgaloke saṃvṛddho mātrā ca parirakṣitaḥ. pitṛvyeṇa parityaktaḥ pārthadveṣād durātmanā.

रूपवान् वीर्यसंपन्नो गुणवान् सत्यविक्रमः। इन्द्रलोकं जगामाशु श्रुत्वा तत्रार्जुनं गतम्।

rūpavān vīryasaṃpanno guṇavān satyavikramaḥ. indralokaṃ jagāmāśu śrutvā tatrārjunaṃ gatam.

सो ऽभिगम्य महात्मानं पितरं सत्यविक्रमम्। उवाच वचनं राजन्न् उलूपीतनयस् तदा। अभ्यवादयद् अव्यग्रो विनयेन कृताञ्जलिः। न्यवेदयत चात्मानम् अर्जुनस्य महात्मनः। इरावान् अस्मि भद्रं ते पुत्रश् चाहं तवाभिभो।

so 'bhigamya mahātmānaṃ pitaraṃ satyavikramam. uvāca vacanaṃ rājann ulūpītanayas tadā. abhyavādayad avyagro vinayena kṛtāñjaliḥ. nyavedayata cātmānam arjunasya mahātmanaḥ. irāvān asmi bhadraṃ te putraś cāhaṃ tavābhibho.

मातुः समागमो यश् च तत् सर्वं प्रत्यवेदयत्। तच् च सर्वं यथावृत्तम् अनुसस्मार पाण्डवः।

mātuḥ samāgamo yaś ca tat sarvaṃ pratyavedayat. tac ca sarvaṃ yathāvṛttam anusasmāra pāṇḍavaḥ.

परिष्वज्य सुतं चापि सो ऽऽत्मनः सदृशं गुणैः। प्रीतिमान् अभवत् पार्थो देवराजनिवेशने।

pariṣvajya sutaṃ cāpi so ''tmanaḥ sadṛśaṃ guṇaiḥ. prītimān abhavat pārtho devarājaniveśane.

सो ऽर्जुनेन समाज्ञप्तो देवलोके तदा नृप। प्रीतिपूर्वं महाबाहुः स्वकार्यं प्रति भारत। स चापि नरशार्दूलः शार्दूलसमविक्रमः। अब्रवीच् च तदा पार्थम् अयम् अस्मि तदा विभो। स्थितः प्रेष्यश् च पुत्रश् च सर्वथा ह्य् अनुशाधि माम्। किं करोमि च ते कामं कं वा कामं त्वम् इच्छसि। परिष्वज्य सुतं प्रेम्णा वासविः प्रत्युवाच तम्। प्रीतिपूर्वं च कार्यं च कार्यं प्रति च मानद। युद्धकाले त्वयास्माकं साह्यं देयम् इति प्रभो।

so 'rjunena samājñapto devaloke tadā nṛpa. prītipūrvaṃ mahābāhuḥ svakāryaṃ prati bhārata. sa cāpi naraśārdūlaḥ śārdūlasamavikramaḥ. abravīc ca tadā pārtham ayam asmi tadā vibho. sthitaḥ preṣyaś ca putraś ca sarvathā hy anuśādhi mām. kiṃ karomi ca te kāmaṃ kaṃ vā kāmaṃ tvam icchasi. pariṣvajya sutaṃ premṇā vāsaviḥ pratyuvāca tam. prītipūrvaṃ ca kāryaṃ ca kāryaṃ prati ca mānada. yuddhakāle tvayāsmākaṃ sāhyaṃ deyam iti prabho.

बाढम् इत्य् एवम् उक्त्वा च युद्धकाल उपागतः। कामवर्णजवैर् अश्वैः संवृतो बहुभिर् नृप।

bāḍham ity evam uktvā ca yuddhakāla upāgataḥ. kāmavarṇajavair aśvaiḥ saṃvṛto bahubhir nṛpa.

ते हयाः काञ्चनापीडा नानावर्णा मनोजवाः। उत्पेतुः सहसा राजन् हंसा इव महोदधौ।

te hayāḥ kāñcanāpīḍā nānāvarṇā manojavāḥ. utpetuḥ sahasā rājan haṃsā iva mahodadhau.

ते त्वदीयान् समासाद्य हयसंघान् महाजवान्। क्रोडैः क्रोडान् अभिघ्नन्तो घोणाभिश् च परस्परम्। निपेतुः सहसा राजन् सुवेगाभिहता भुवि।

te tvadīyān samāsādya hayasaṃghān mahājavān. kroḍaiḥ kroḍān abhighnanto ghoṇābhiś ca parasparam. nipetuḥ sahasā rājan suvegābhihatā bhuvi.

निपतद्भिस् तथा तैश् च हयसंघैः परस्परम्। शुश्रुवे दारुणः शब्दः सुपर्णपतने यथा।

nipatadbhis tathā taiś ca hayasaṃghaiḥ parasparam. śuśruve dāruṇaḥ śabdaḥ suparṇapatane yathā.

तथैव च महाराज समेत्यान्योन्यम् आहवे। परस्परवधं घोरं चक्रुस् ते हयसादिनः।

tathaiva ca mahārāja sametyānyonyam āhave. parasparavadhaṃ ghoraṃ cakrus te hayasādinaḥ.

तस्मिंस् तथा वर्तमाने संकुले तुमुले भृशम्। उभयोर् अपि संशान्ता हयसंघाः समन्ततः।

tasmiṃs tathā vartamāne saṃkule tumule bhṛśam. ubhayor api saṃśāntā hayasaṃghāḥ samantataḥ.

प्रक्षीणसायकाः शूरा निहताश्वाः श्रमातुराः। विलयं समनुप्राप्तास् तक्षमाणाः परस्परम्।

prakṣīṇasāyakāḥ śūrā nihatāśvāḥ śramāturāḥ. vilayaṃ samanuprāptās takṣamāṇāḥ parasparam.

ततः क्षीणे हयानीके किंचिच्छेषे च भारत। सौबलस्यात्मजाः शूरा निर्गता रणमूर्धनि।

tataḥ kṣīṇe hayānīke kiṃciccheṣe ca bhārata. saubalasyātmajāḥ śūrā nirgatā raṇamūrdhani.

वायुवेगसमस्पर्शा जवे वायुसमांस् तथा। आरुह्य शीलसंपन्नान् वयःस्थांस् तुरगोत्तमान्।

vāyuvegasamasparśā jave vāyusamāṃs tathā. āruhya śīlasaṃpannān vayaḥsthāṃs turagottamān.

गजो गवाक्षो वृषकश् चर्मवान् आर्जवः शुकः। षड् एते बलसंपन्ना निर्ययुर् महतो बलात्।

gajo gavākṣo vṛṣakaś carmavān ārjavaḥ śukaḥ. ṣaḍ ete balasaṃpannā niryayur mahato balāt.

वार्यमाणाः शकुनिना स्वैश् च योधैर् महाबलैः। संनद्धा युद्धकुशला रौद्ररूपा महाबलाः।

vāryamāṇāḥ śakuninā svaiś ca yodhair mahābalaiḥ. saṃnaddhā yuddhakuśalā raudrarūpā mahābalāḥ.

तद् अनीकं महाबाहो भित्त्वा परमदुर्जयम्। बलेन महता युक्ताः स्वर्गाय विजयैषिणः। विविशुस् ते तदा हृष्टा गान्धारा युद्धदुर्मदाः।

tad anīkaṃ mahābāho bhittvā paramadurjayam. balena mahatā yuktāḥ svargāya vijayaiṣiṇaḥ. viviśus te tadā hṛṣṭā gāndhārā yuddhadurmadāḥ.

तान् प्रविष्टांस् तदा दृष्ट्वा इरावान् अपि वीर्यवान्। अब्रवीत् समरे योधान् विचित्राभरणायुधान्।

tān praviṣṭāṃs tadā dṛṣṭvā irāvān api vīryavān. abravīt samare yodhān vicitrābharaṇāyudhān.

यथैते धार्तराष्ट्रस्य योधाः सानुगवाहनाः। हन्यन्ते समरे सर्वे तथा नीतिर् विधीयताम्।

yathaite dhārtarāṣṭrasya yodhāḥ sānugavāhanāḥ. hanyante samare sarve tathā nītir vidhīyatām.

बाढम् इत्य् एवम् उक्त्वा ते सर्वे योधा इरावतः। जघ्नुस् ते वै परानीकं दुर्जयं समरे परैः।

bāḍham ity evam uktvā te sarve yodhā irāvataḥ. jaghnus te vai parānīkaṃ durjayaṃ samare paraiḥ.

तद् अनीकम् अनीकेन समरे वीक्ष्य पातितम्। अमृष्यमाणास् ते सर्वे सुबलस्यात्मजा रणे। इरावन्तम् अभिद्रुत्य सर्वतः पर्यवारयन्।

tad anīkam anīkena samare vīkṣya pātitam. amṛṣyamāṇās te sarve subalasyātmajā raṇe. irāvantam abhidrutya sarvataḥ paryavārayan.

ताडयन्तः शितैः प्रासैश् चोदयन्तः परस्परम्। ते शूराः पर्यधावन्त कुर्वन्तो महद् आकुलम्।

tāḍayantaḥ śitaiḥ prāsaiś codayantaḥ parasparam. te śūrāḥ paryadhāvanta kurvanto mahad ākulam.

इरावान् अथ निर्भिन्नः प्रासैस् तीक्ष्णैर् महात्मभिः। स्रवता रुधिरेणाक्तस् तोत्त्रैर् विद्ध इव द्विपः।

irāvān atha nirbhinnaḥ prāsais tīkṣṇair mahātmabhiḥ. sravatā rudhireṇāktas tottrair viddha iva dvipaḥ.

उरस्य् अपि च पृष्ठे च पार्श्वयोश् च भृशाहतः। एको बहुभिर् अत्यर्थं धैर्याद् राजन् न विव्यथे।

urasy api ca pṛṣṭhe ca pārśvayoś ca bhṛśāhataḥ. eko bahubhir atyarthaṃ dhairyād rājan na vivyathe.

इरावान् अथ संक्रुद्धः सर्वांस् तान् निशितैः शरैः। मोहयाम् आस समरे विद्ध्वा परपुरंजयः।

irāvān atha saṃkruddhaḥ sarvāṃs tān niśitaiḥ śaraiḥ. mohayām āsa samare viddhvā parapuraṃjayaḥ.

प्रासान् उद्धृत्य सर्वांश् च स्वशरीराद् अरिंदमः। तैर् एव ताडयाम् आस सुबलस्यात्मजान् रणे।

prāsān uddhṛtya sarvāṃś ca svaśarīrād ariṃdamaḥ. tair eva tāḍayām āsa subalasyātmajān raṇe.

निकृष्य निशितं खड्गं गृहीत्वा च शरावरम्। पदातिस् तूर्णम् आगच्छज् जिघांसुः सौबलान् युधि।

nikṛṣya niśitaṃ khaḍgaṃ gṛhītvā ca śarāvaram. padātis tūrṇam āgacchaj jighāṃsuḥ saubalān yudhi.

ततः प्रत्यागतप्राणाः सर्वे ते सुबलात्मजाः। भूयः क्रोधसमाविष्टा इरावन्तम् अथाद्रवन्।

tataḥ pratyāgataprāṇāḥ sarve te subalātmajāḥ. bhūyaḥ krodhasamāviṣṭā irāvantam athādravan.

इरावान् अपि खड्गेन दर्शयन् पाणिलाघवम्। अभ्यवर्तत तान् सर्वान् सौबलान् बलदर्पितः।

irāvān api khaḍgena darśayan pāṇilāghavam. abhyavartata tān sarvān saubalān baladarpitaḥ.

लाघवेनाथ चरतः सर्वे ते सुबलात्मजाः। अन्तरं नाध्यगच्छन्त चरन्तः शीघ्रगामिनः।

lāghavenātha carataḥ sarve te subalātmajāḥ. antaraṃ nādhyagacchanta carantaḥ śīghragāminaḥ.

भूमिष्ठम् अथ तं संख्ये संप्रदृश्य ततः पुनः। परिवार्य भृशं सर्वे ग्रहीतुम् उपचक्रमुः।

bhūmiṣṭham atha taṃ saṃkhye saṃpradṛśya tataḥ punaḥ. parivārya bhṛśaṃ sarve grahītum upacakramuḥ.

अथाभ्याशगतानां स खड्गेनामित्रकर्शनः। उपहस्तावहस्ताभ्यां तेषां गात्राण्य् अकृन्तत।

athābhyāśagatānāṃ sa khaḍgenāmitrakarśanaḥ. upahastāvahastābhyāṃ teṣāṃ gātrāṇy akṛntata.

आयुधानि च सर्वेषां बाहून् अपि च भूषितान्। अपतन्त निकृत्ताङ्गा गता भूमिं गतासवः।

āyudhāni ca sarveṣāṃ bāhūn api ca bhūṣitān. apatanta nikṛttāṅgā gatā bhūmiṃ gatāsavaḥ.

वृषकस् तु महाराज बहुधा परिविक्षतः। अमुच्यत महारौद्रात् तस्माद् वीरावकर्तनात्।

vṛṣakas tu mahārāja bahudhā parivikṣataḥ. amucyata mahāraudrāt tasmād vīrāvakartanāt.

तान् सर्वान् पतितान् दृष्ट्वा भीतो दुर्योधनस् ततः। अभ्यभाषत संक्रुद्धो राक्षसं घोरदर्शनम्।

tān sarvān patitān dṛṣṭvā bhīto duryodhanas tataḥ. abhyabhāṣata saṃkruddho rākṣasaṃ ghoradarśanam.

आर्श्यशृङ्गिं महेष्वासं मायाविनम् अरिंदमम्। वैरिणं भीमसेनस्य पूर्वं बकवधेन वै।

ārśyaśṛṅgiṃ maheṣvāsaṃ māyāvinam ariṃdamam. vairiṇaṃ bhīmasenasya pūrvaṃ bakavadhena vai.

पश्य वीर यथा ह्य् एष फल्गुनस्य सुतो बली। मायावी विप्रियं घोरम् अकार्षीन् मे बलक्षयम्।

paśya vīra yathā hy eṣa phalgunasya suto balī. māyāvī vipriyaṃ ghoram akārṣīn me balakṣayam.

त्वं च कामगमस् तात मायास्त्रे च विशारदः। कृतवैरश् च पार्थेन तस्माद् एनं रणे जहि।

tvaṃ ca kāmagamas tāta māyāstre ca viśāradaḥ. kṛtavairaś ca pārthena tasmād enaṃ raṇe jahi.

बाढम् इत्य् एवम् उक्त्वा तु राक्षसो घोरदर्शनः। प्रययौ सिंहनादेन यत्रार्जुनसुतो युवा।

bāḍham ity evam uktvā tu rākṣaso ghoradarśanaḥ. prayayau siṃhanādena yatrārjunasuto yuvā.

स्वारूढैर् युद्धकुशलैर् विमलप्रासयोधिभिः। वीरैः प्रहारिभिर् युक्तः स्वैर् अनीकैः समावृतः। हतशेषैर् महाराज द्विसाहस्रैर् हयोत्तमैः। निहन्तुकामः समरे इरावन्तं महाबलम्।

svārūḍhair yuddhakuśalair vimalaprāsayodhibhiḥ. vīraiḥ prahāribhir yuktaḥ svair anīkaiḥ samāvṛtaḥ. hataśeṣair mahārāja dvisāhasrair hayottamaiḥ. nihantukāmaḥ samare irāvantaṃ mahābalam.

इरावान् अपि संक्रुद्धस् त्वरमाणः पराक्रमी। हन्तुकामम् अमित्रघ्नो राक्षसं प्रत्यवारयत्।

irāvān api saṃkruddhas tvaramāṇaḥ parākramī. hantukāmam amitraghno rākṣasaṃ pratyavārayat.

तम् आपतन्तं संप्रेक्ष्य राक्षसः सुमहाबलः। त्वरमाणस् ततो मायां प्रयोक्तुम् उपचक्रमे।

tam āpatantaṃ saṃprekṣya rākṣasaḥ sumahābalaḥ. tvaramāṇas tato māyāṃ prayoktum upacakrame.

तेन मायामयाः कॢप्ता हयास् तावन्त एव हि। स्वारूढा राक्षसैर् घोरैः शूलपट्टिशपाणिभिः।

tena māyāmayāḥ kḷptā hayās tāvanta eva hi. svārūḍhā rākṣasair ghoraiḥ śūlapaṭṭiśapāṇibhiḥ.

ते संरब्धाः समागम्य द्विसाहस्राः प्रहारिणः। अचिराद् गमयाम् आसुः प्रेतलोकं परस्परम्।

te saṃrabdhāḥ samāgamya dvisāhasrāḥ prahāriṇaḥ. acirād gamayām āsuḥ pretalokaṃ parasparam.

तस्मिंस् तु निहते सैन्ये ताव् उभौ युद्धदुर्मदौ। संग्रामे व्यवतिष्ठेतां यथा वै वृत्रवासवौ।

tasmiṃs tu nihate sainye tāv ubhau yuddhadurmadau. saṃgrāme vyavatiṣṭhetāṃ yathā vai vṛtravāsavau.

आद्रवन्तम् अभिप्रेक्ष्य राक्षसं युद्धदुर्मदम्। इरावान् क्रोधसंरब्धः प्रत्यधावन् महाबलः।

ādravantam abhiprekṣya rākṣasaṃ yuddhadurmadam. irāvān krodhasaṃrabdhaḥ pratyadhāvan mahābalaḥ.

समभ्याशगतस्याजौ तस्य खड्गेन दुर्मतेः। चिच्छेद कार्मुकं दीप्तं शरावापं च पञ्चकम्।

samabhyāśagatasyājau tasya khaḍgena durmateḥ. ciccheda kārmukaṃ dīptaṃ śarāvāpaṃ ca pañcakam.

स निकृत्तं धनुर् दृष्ट्वा खं जवेन समाविशत्। इरावन्तम् अभिक्रुद्धं मोहयन्न् इव मायया।

sa nikṛttaṃ dhanur dṛṣṭvā khaṃ javena samāviśat. irāvantam abhikruddhaṃ mohayann iva māyayā.

ततो ऽन्तरिक्षम् उत्पत्य इरावान् अपि राक्षसम्। विमोहयित्वा मायाभिस् तस्य गात्राणि सायकैः। चिच्छेद सर्वमर्मज्ञः कामरूपो दुरासदः।

tato 'ntarikṣam utpatya irāvān api rākṣasam. vimohayitvā māyābhis tasya gātrāṇi sāyakaiḥ. ciccheda sarvamarmajñaḥ kāmarūpo durāsadaḥ.

तथा स राक्षसश्रेष्ठः शरैः कृत्तः पुनः पुनः। संबभूव महाराज समवाप च यौवनम्।

tathā sa rākṣasaśreṣṭhaḥ śaraiḥ kṛttaḥ punaḥ punaḥ. saṃbabhūva mahārāja samavāpa ca yauvanam.

माया हि सहजा तेषां वयो रूपं च कामजम्। एवं तद् राक्षसस्याङ्गं छिन्नं छिन्नं व्यरोहत।

māyā hi sahajā teṣāṃ vayo rūpaṃ ca kāmajam. evaṃ tad rākṣasasyāṅgaṃ chinnaṃ chinnaṃ vyarohata.

इरावान् अपि संक्रुद्धो राक्षसं तं महाबलम्। परश्वधेन तीक्ष्णेन चिच्छेद च पुनः पुनः।

irāvān api saṃkruddho rākṣasaṃ taṃ mahābalam. paraśvadhena tīkṣṇena ciccheda ca punaḥ punaḥ.

स तेन बलिना वीरश् छिद्यमान इव द्रुमः। राक्षसो व्यनदद् घोरं स शब्दस् तुमुलो ऽभवत्।

sa tena balinā vīraś chidyamāna iva drumaḥ. rākṣaso vyanadad ghoraṃ sa śabdas tumulo 'bhavat.

परश्वधक्षतं रक्षः सुस्राव रुधिरं बहु। ततश् चुक्रोध बलवांश् चक्रे वेगं च संयुगे।

paraśvadhakṣataṃ rakṣaḥ susrāva rudhiraṃ bahu. tataś cukrodha balavāṃś cakre vegaṃ ca saṃyuge.

आर्श्यशृङ्गिस् ततो दृष्ट्वा समरे शत्रुम् ऊर्जितम्। कृत्वा घोरं महद् रूपं ग्रहीतुम् उपचक्रमे। अर्जुनस्य सुतं वीरम् इरावन्तं यशस्विनम्। संग्रामशिरसो मध्ये सर्वेषां तत्र पश्यताम्।

ārśyaśṛṅgis tato dṛṣṭvā samare śatrum ūrjitam. kṛtvā ghoraṃ mahad rūpaṃ grahītum upacakrame. arjunasya sutaṃ vīram irāvantaṃ yaśasvinam. saṃgrāmaśiraso madhye sarveṣāṃ tatra paśyatām.

तां दृष्ट्वा तादृशीं मायां राक्षसस्य महात्मनः। इरावान् अपि संक्रुद्धो मायां स्रष्टुं प्रचक्रमे।

tāṃ dṛṣṭvā tādṛśīṃ māyāṃ rākṣasasya mahātmanaḥ. irāvān api saṃkruddho māyāṃ sraṣṭuṃ pracakrame.

तस्य क्रोधाभिभूतस्य संयुगेष्व् अनिवर्तिनः। यो ऽन्वयो मातृकस् तस्य स एनम् अभिपेदिवान्।

tasya krodhābhibhūtasya saṃyugeṣv anivartinaḥ. yo 'nvayo mātṛkas tasya sa enam abhipedivān.

स नागैर् बहुशो राजन् सर्वतः संवृतो रणे। दधार सुमहद् रूपम् अनन्त इव भोगवान्। ततो बहुविधैर् नागैश् छादयाम् आस राक्षसम्।

sa nāgair bahuśo rājan sarvataḥ saṃvṛto raṇe. dadhāra sumahad rūpam ananta iva bhogavān. tato bahuvidhair nāgaiś chādayām āsa rākṣasam.

छाद्यमानस् तु नागैः स ध्यात्वा राक्षसपुंगवः। सौपर्णं रूपम् आस्थाय भक्षयाम् आस पन्नगान्।

chādyamānas tu nāgaiḥ sa dhyātvā rākṣasapuṃgavaḥ. sauparṇaṃ rūpam āsthāya bhakṣayām āsa pannagān.

मायया भक्षिते तस्मिन्न् अन्वये तस्य मातृके। विमोहितम् इरावन्तम् असिना राक्षसो ऽवधीत्।

māyayā bhakṣite tasminn anvaye tasya mātṛke. vimohitam irāvantam asinā rākṣaso 'vadhīt.

सकुण्डलं समुकुटं पद्मेन्दुसदृशप्रभम्। इरावतः शिरो रक्षः पातयाम् आस भूतले।

sakuṇḍalaṃ samukuṭaṃ padmendusadṛśaprabham. irāvataḥ śiro rakṣaḥ pātayām āsa bhūtale.

तस्मिंस् तु निहते वीरे राक्षसेनार्जुनात्मजे। विशोकाः समपद्यन्त धार्तराष्ट्राः सराजकाः।

tasmiṃs tu nihate vīre rākṣasenārjunātmaje. viśokāḥ samapadyanta dhārtarāṣṭrāḥ sarājakāḥ.

तस्मिन् महति संग्रामे तादृशे भैरवे पुनः। महान् व्यतिकरो घोरः सेनयोः समपद्यत।

tasmin mahati saṃgrāme tādṛśe bhairave punaḥ. mahān vyatikaro ghoraḥ senayoḥ samapadyata.

हया गजाः पदाताश् च विमिश्रा दन्तिभिर् हताः। रथाश् च दन्तिनश् चैव पत्तिभिस् तत्र सूदिताः।

hayā gajāḥ padātāś ca vimiśrā dantibhir hatāḥ. rathāś ca dantinaś caiva pattibhis tatra sūditāḥ.

तथा पत्तिरथौघाश् च हयाश् च बहवो रणे। रथिभिर् निहता राजंस् तव तेषां च संकुले।

tathā pattirathaughāś ca hayāś ca bahavo raṇe. rathibhir nihatā rājaṃs tava teṣāṃ ca saṃkule.

अजानन्न् अर्जुनश् चापि निहतं पुत्रम् औरसम्। जघान समरे शूरान् राज्ञस् तान् भीष्मरक्षिणः।

ajānann arjunaś cāpi nihataṃ putram aurasam. jaghāna samare śūrān rājñas tān bhīṣmarakṣiṇaḥ.

तथैव तावका राजन् सृञ्जयाश् च महाबलाः। जुह्वतः समरे प्राणान् निजघ्नुर् इतरेतरम्।

tathaiva tāvakā rājan sṛñjayāś ca mahābalāḥ. juhvataḥ samare prāṇān nijaghnur itaretaram.

मुक्तकेशा विकवचा विरथाश् छिन्नकार्मुकाः। बाहुभिः समयुध्यन्त समवेताः परस्परम्।

muktakeśā vikavacā virathāś chinnakārmukāḥ. bāhubhiḥ samayudhyanta samavetāḥ parasparam.

तथा मर्मातिगैर् भीष्मो निजघान महारथान्। कम्पयन् समरे सेनां पाण्डवानां महाबलः।

tathā marmātigair bhīṣmo nijaghāna mahārathān. kampayan samare senāṃ pāṇḍavānāṃ mahābalaḥ.

तेन यौधिष्ठिरे सैन्ये बहवो मानवा हताः। दन्तिनः सादिनश् चैव रथिनो ऽथ हयास् तथा।

tena yaudhiṣṭhire sainye bahavo mānavā hatāḥ. dantinaḥ sādinaś caiva rathino 'tha hayās tathā.

तत्र भारत भीष्मस्य रणे दृष्ट्वा पराक्रमम्। अत्यद्भुतम् अपश्याम शक्रस्येव पराक्रमम्।

tatra bhārata bhīṣmasya raṇe dṛṣṭvā parākramam. atyadbhutam apaśyāma śakrasyeva parākramam.

तथैव भीमसेनस्य पार्षतस्य च भारत। रौद्रम् आसीत् तदा युद्धं सात्वतस्य च धन्विनः।

tathaiva bhīmasenasya pārṣatasya ca bhārata. raudram āsīt tadā yuddhaṃ sātvatasya ca dhanvinaḥ.

दृष्ट्वा द्रोणस्य विक्रान्तं पाण्डवान् भयम् आविशत्। एक एव रणे शक्तो हन्तुम् अस्मान् ससैनिकान्।

dṛṣṭvā droṇasya vikrāntaṃ pāṇḍavān bhayam āviśat. eka eva raṇe śakto hantum asmān sasainikān.

किं पुनः पृथिवीशूरैर् योधव्रातैः समावृतः। इत्य् अब्रुवन् महाराज रणे द्रोणेन पीडिताः।

kiṃ punaḥ pṛthivīśūrair yodhavrātaiḥ samāvṛtaḥ. ity abruvan mahārāja raṇe droṇena pīḍitāḥ.

वर्तमाने तथा रौद्रे संग्रामे भरतर्षभ। उभयोः सेनयोः शूरा नामृष्यन्त परस्परम्।

vartamāne tathā raudre saṃgrāme bharatarṣabha. ubhayoḥ senayoḥ śūrā nāmṛṣyanta parasparam.

आविष्टा इव युध्यन्ते रक्षोभूता महाबलाः। तावकाः पाण्डवेयाश् च संरब्धास् तात धन्विनः।

āviṣṭā iva yudhyante rakṣobhūtā mahābalāḥ. tāvakāḥ pāṇḍaveyāś ca saṃrabdhās tāta dhanvinaḥ.

न स्म पश्यामहे कं चिद् यः प्राणान् परिरक्षति। संग्रामे दैत्यसंकाशे तस्मिन् योद्धा नराधिप।

na sma paśyāmahe kaṃ cid yaḥ prāṇān parirakṣati. saṃgrāme daityasaṃkāśe tasmin yoddhā narādhipa.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...