महाभारत 6.74 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←भीष्म पर्व→

←अध्याय 74→

[mh-6-74] • 36 श्लोकाः

संजय उवाच। ततो दुर्योधनो राजा मोहात् प्रत्यागतस् तदा। शरवर्षैः पुनर् भीमं प्रत्यवारयद् अच्युतम्।

saṃjaya uvāca. tato duryodhano rājā mohāt pratyāgatas tadā. śaravarṣaiḥ punar bhīmaṃ pratyavārayad acyutam.

एकीभूताः पुनश् चैव तव पुत्रा महारथाः। समेत्य समरे भीमं योधयाम् आसुर् उद्यताः।

ekībhūtāḥ punaś caiva tava putrā mahārathāḥ. sametya samare bhīmaṃ yodhayām āsur udyatāḥ.

भीमसेनो ऽपि समरे संप्राप्य स्वरथं पुनः। समारुह्य महाबाहुर् ययौ येन तवात्मजः।

bhīmaseno 'pi samare saṃprāpya svarathaṃ punaḥ. samāruhya mahābāhur yayau yena tavātmajaḥ.

प्रगृह्य च महावेगं परासुकरणं दृढम्। चित्रं शरासनं संख्ये शरैर् विव्याध ते सुतान्।

pragṛhya ca mahāvegaṃ parāsukaraṇaṃ dṛḍham. citraṃ śarāsanaṃ saṃkhye śarair vivyādha te sutān.

ततो दुर्योधनो राजा भीमसेनं महाबलम्। नाराचेन सुतीक्ष्णेन भृशं मर्मण्य् अताडयत्।

tato duryodhano rājā bhīmasenaṃ mahābalam. nārācena sutīkṣṇena bhṛśaṃ marmaṇy atāḍayat.

सो ऽतिविद्धो महेष्वासस् तव पुत्रेण धन्विना। क्रोधसंरक्तनयनो वेगेनोत्क्षिप्य कार्मुकम्।

so 'tividdho maheṣvāsas tava putreṇa dhanvinā. krodhasaṃraktanayano vegenotkṣipya kārmukam.

दुर्योधनं त्रिभिर् बाणैर् बाह्वोर् उरसि चार्पयत्। स तथाभिहतो राजा नाचलद् गिरिराड् इव।

duryodhanaṃ tribhir bāṇair bāhvor urasi cārpayat. sa tathābhihato rājā nācalad girirāḍ iva.

तौ दृष्ट्वा समरे क्रुद्धौ विनिघ्नन्तौ परस्परम्। दुर्योधनानुजाः सर्वे शूराः संत्यक्तजीविताः।

tau dṛṣṭvā samare kruddhau vinighnantau parasparam. duryodhanānujāḥ sarve śūrāḥ saṃtyaktajīvitāḥ.

संस्मृत्य मन्त्रितं पूर्वं निग्रहे भीमकर्मणः। निश्चयं मनसा कृत्वा निग्रहीतुं प्रचक्रमुः।

saṃsmṛtya mantritaṃ pūrvaṃ nigrahe bhīmakarmaṇaḥ. niścayaṃ manasā kṛtvā nigrahītuṃ pracakramuḥ.

तान् आपतत एवाजौ भीमसेनो महाबलः। प्रत्युद्ययौ महाराज गजः प्रतिगजान् इव।

tān āpatata evājau bhīmaseno mahābalaḥ. pratyudyayau mahārāja gajaḥ pratigajān iva.

भृशं क्रुद्धश् च तेजस्वी नाराचेन समर्पयत्। चित्रसेनं महाराज तव पुत्रं महायशाः।

bhṛśaṃ kruddhaś ca tejasvī nārācena samarpayat. citrasenaṃ mahārāja tava putraṃ mahāyaśāḥ.

तथेतरांस् तव सुतांस् ताडयाम् आस भारत। शरैर् बहुविधैः संख्ये रुक्मपुङ्खैः सुवेगितैः।

tathetarāṃs tava sutāṃs tāḍayām āsa bhārata. śarair bahuvidhaiḥ saṃkhye rukmapuṅkhaiḥ suvegitaiḥ.

ततः संस्थाप्य समरे स्वान्य् अनीकानि सर्वशः। अभिमन्युप्रभृतयस् ते द्वादश महारथाः।

tataḥ saṃsthāpya samare svāny anīkāni sarvaśaḥ. abhimanyuprabhṛtayas te dvādaśa mahārathāḥ.

प्रेषिता धर्मराजेन भीमसेनपदानुगाः। प्रत्युद्ययुर् महाराज तव पुत्रान् महाबलान्।

preṣitā dharmarājena bhīmasenapadānugāḥ. pratyudyayur mahārāja tava putrān mahābalān.

दृष्ट्वा रथस्थांस् ताञ् शूरान् सूर्याग्निसमतेजसः। सर्वान् एव महेष्वासान् भ्राजमानाञ् श्रिया वृतान्।

dṛṣṭvā rathasthāṃs tāñ śūrān sūryāgnisamatejasaḥ. sarvān eva maheṣvāsān bhrājamānāñ śriyā vṛtān.

महाहवे दीप्यमानान् सुवर्णकवचोज्ज्वलान्। तत्यजुः समरे भीमं तव पुत्रा महाबलाः।

mahāhave dīpyamānān suvarṇakavacojjvalān. tatyajuḥ samare bhīmaṃ tava putrā mahābalāḥ.

तान् नामृष्यत कौन्तेयो जीवमाना गता इति। अन्वीय च पुनः सर्वांस् तव पुत्रान् अपीडयत्।

tān nāmṛṣyata kaunteyo jīvamānā gatā iti. anvīya ca punaḥ sarvāṃs tava putrān apīḍayat.

अथाभिमन्युं समरे भीमसेनेन संगतम्। पार्षतेन च संप्रेक्ष्य तव सैन्ये महारथाः। केकया द्रौपदीसुताः। तान् दृष्ट्वा समरे क्रुद्धास्।

athābhimanyuṃ samare bhīmasenena saṃgatam. pārṣatena ca saṃprekṣya tava sainye mahārathāḥ. kekayā draupadīsutāḥ. tān dṛṣṭvā samare kruddhās.

दुर्योधनप्रभृतयः प्रगृहीतशरासनाः। भृशम् अश्वैः प्रजवितैः प्रययुर् यत्र ते रथाः।

duryodhanaprabhṛtayaḥ pragṛhītaśarāsanāḥ. bhṛśam aśvaiḥ prajavitaiḥ prayayur yatra te rathāḥ.

अपराह्णे ततो राजन् प्रावर्तत महान् रणः। तावकानां च बलिनां परेषां चैव भारत।

aparāhṇe tato rājan prāvartata mahān raṇaḥ. tāvakānāṃ ca balināṃ pareṣāṃ caiva bhārata.

अभिमन्युर् विकर्णस्य हयान् हत्वा महाजवान्। अथैनं पञ्चविंशत्या क्षुद्रकाणां समाचिनोत्।

abhimanyur vikarṇasya hayān hatvā mahājavān. athainaṃ pañcaviṃśatyā kṣudrakāṇāṃ samācinot.

हताश्वं रथम् उत्सृज्य विकर्णस् तु महारथः। आरुरोह रथं राजंश् चित्रसेनस्य भास्वरम्।

hatāśvaṃ ratham utsṛjya vikarṇas tu mahārathaḥ. āruroha rathaṃ rājaṃś citrasenasya bhāsvaram.

स्थिताव् एकरथे तौ तु भ्रातरौ कुरुवर्धनौ। आर्जुनिः शरजालेन छादयाम् आस भारत।

sthitāv ekarathe tau tu bhrātarau kuruvardhanau. ārjuniḥ śarajālena chādayām āsa bhārata.

दुर्जयो ऽथ विकर्णश् च कार्ष्णिं पञ्चभिर् आयसैः। विव्यधाते न चाकम्पत् कार्ष्णिर् मेरुर् इवाचलः।

durjayo 'tha vikarṇaś ca kārṣṇiṃ pañcabhir āyasaiḥ. vivyadhāte na cākampat kārṣṇir merur ivācalaḥ.

दुःशासनस् तु समरे केकयान् पञ्च मारिष। योधयाम् आस राजेन्द्र तद् अद्भुतम् इवाभवत्।

duḥśāsanas tu samare kekayān pañca māriṣa. yodhayām āsa rājendra tad adbhutam ivābhavat.

द्रौपदेया रणे क्रुद्धा दुर्योधनम् अवारयन्। एकैकस् त्रिभिर् आनर्छत् पुत्रं तव विशां पते।

draupadeyā raṇe kruddhā duryodhanam avārayan. ekaikas tribhir ānarchat putraṃ tava viśāṃ pate.

पुत्रो ऽपि तव दुर्धर्षो द्रौपद्यास् तनयान् रणे। सायकैर् निशितै राजन्न् आजघान पृथक् पृथक्।

putro 'pi tava durdharṣo draupadyās tanayān raṇe. sāyakair niśitai rājann ājaghāna pṛthak pṛthak.

तैश् चापि विद्धः शुशुभे रुधिरेण समुक्षितः। गिरिप्रस्रवणैर् यद्वद् गिरिर् धातुविमिश्रितैः।

taiś cāpi viddhaḥ śuśubhe rudhireṇa samukṣitaḥ. giriprasravaṇair yadvad girir dhātuvimiśritaiḥ.

भीष्मो ऽपि समरे राजन् पाण्डवानाम् अनीकिनीम्। कालयाम् आस बलवान् पालः पशुगणान् इव।

bhīṣmo 'pi samare rājan pāṇḍavānām anīkinīm. kālayām āsa balavān pālaḥ paśugaṇān iva.

ततो गाण्डीवनिर्घोषः प्रादुरासीद् विशां पते। दक्षिणेन वरूथिन्याः पार्थस्यारीन् विनिघ्नतः।

tato gāṇḍīvanirghoṣaḥ prādurāsīd viśāṃ pate. dakṣiṇena varūthinyāḥ pārthasyārīn vinighnataḥ.

उत्तस्थुः समरे तत्र कबन्धानि समन्ततः। कुरूणां चापि सैन्येषु पाण्डवानां च भारत।

uttasthuḥ samare tatra kabandhāni samantataḥ. kurūṇāṃ cāpi sainyeṣu pāṇḍavānāṃ ca bhārata.

शोणितोदं रथावर्तं गजद्वीपं हयोर्मिणम्। रथनौभिर् नरव्याघ्राः प्रतेरुः सैन्यसागरम्।

śoṇitodaṃ rathāvartaṃ gajadvīpaṃ hayormiṇam. rathanaubhir naravyāghrāḥ prateruḥ sainyasāgaram.

छिन्नहस्ता विकवचा विदेहाश् च नरोत्तमाः। पतितास् तत्र दृश्यन्ते शतशो ऽथ सहस्रशः।

chinnahastā vikavacā videhāś ca narottamāḥ. patitās tatra dṛśyante śataśo 'tha sahasraśaḥ.

निहतैर् मत्तमातङ्गैः शोणितौघपरिप्लुतैः। भूर् भाति भरतश्रेष्ठ पर्वतैर् आचिता यथा।

nihatair mattamātaṅgaiḥ śoṇitaughapariplutaiḥ. bhūr bhāti bharataśreṣṭha parvatair ācitā yathā.

तत्राद्भुतम् अपश्याम तव तेषां च भारत। न तत्रासीत् पुमान् कश् चिद् यो योद्धुं नाभिकाङ्क्षति।

tatrādbhutam apaśyāma tava teṣāṃ ca bhārata. na tatrāsīt pumān kaś cid yo yoddhuṃ nābhikāṅkṣati.

एवं युयुधिरे वीराः प्रार्थयाना महद् यशः। तावकाः पाण्डवैः सार्धं काङ्क्षमाणा जयं युधि।

evaṃ yuyudhire vīrāḥ prārthayānā mahad yaśaḥ. tāvakāḥ pāṇḍavaiḥ sārdhaṃ kāṅkṣamāṇā jayaṃ yudhi.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...