महाभारत 6.70 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

←भीष्म पर्व→

←अध्याय 70→

[mh-6-70] • 37 श्लोकाः

संजय उवाच। अथ राजन् महाबाहुः सात्यकिर् युद्धदुर्मदः। विकृष्य चापं समरे भारसाधनम् उत्तमम्। यत् तत् सख्युस् तु पूर्वेण अर्जुनाद् उपशिक्षितम्।

saṃjaya uvāca. atha rājan mahābāhuḥ sātyakir yuddhadurmadaḥ. vikṛṣya cāpaṃ samare bhārasādhanam uttamam. yat tat sakhyus tu pūrveṇa arjunād upaśikṣitam.

प्रामुञ्चत् पुङ्खसंयुक्ताञ् शरान् आशीविषोपमान्। प्रकाशं लघु चित्रं च दर्शयन्न् अस्त्रलाघवम्।

prāmuñcat puṅkhasaṃyuktāñ śarān āśīviṣopamān. prakāśaṃ laghu citraṃ ca darśayann astralāghavam.

तस्य विक्षिपतश् चापं शरान् अन्यांश् च मुञ्चतः। आददानस्य भूयश् च संदधानस्य चापरान्।

tasya vikṣipataś cāpaṃ śarān anyāṃś ca muñcataḥ. ādadānasya bhūyaś ca saṃdadhānasya cāparān.

क्षिपतश् च शरान् अस्य रणे शत्रून् विनिघ्नतः। ददृशे रूपम् अत्यर्थं मेघस्येव प्रवर्षतः।

kṣipataś ca śarān asya raṇe śatrūn vinighnataḥ. dadṛśe rūpam atyarthaṃ meghasyeva pravarṣataḥ.

तम् उदीर्यन्तम् आलोक्य राजा दुर्योधनस् ततः। रथानाम् अयुतं तस्य प्रेषयाम् आस भारत।

tam udīryantam ālokya rājā duryodhanas tataḥ. rathānām ayutaṃ tasya preṣayām āsa bhārata.

तांस् तु सर्वान् महेष्वासान् सात्यकिः सत्यविक्रमः। जघान परमेष्वासो दिव्येनास्त्रेण वीर्यवान्।

tāṃs tu sarvān maheṣvāsān sātyakiḥ satyavikramaḥ. jaghāna parameṣvāso divyenāstreṇa vīryavān.

स कृत्वा दारुणं कर्म प्रगृहीतशरासनः। आससाद ततो वीरो भूरिश्रवसम् आहवे।

sa kṛtvā dāruṇaṃ karma pragṛhītaśarāsanaḥ. āsasāda tato vīro bhūriśravasam āhave.

स हि संदृश्य सेनां तां युयुधानेन पातिताम्। अभ्यधावत संक्रुद्धः कुरूणां कीर्तिवर्धनः।

sa hi saṃdṛśya senāṃ tāṃ yuyudhānena pātitām. abhyadhāvata saṃkruddhaḥ kurūṇāṃ kīrtivardhanaḥ.

इन्द्रायुधसवर्णं तत् स विस्फार्य महद् धनुः। व्यसृजद् वज्रसंकाशाञ् शरान् आशीविषोपमान्। सहस्रशो महाराज दर्शयन् पाणिलाघवम्।

indrāyudhasavarṇaṃ tat sa visphārya mahad dhanuḥ. vyasṛjad vajrasaṃkāśāñ śarān āśīviṣopamān. sahasraśo mahārāja darśayan pāṇilāghavam.

शरांस् तान् मृत्युसंस्पर्शान् सात्यकेस् तु पदानुगाः। न विषेहुस् तदा राजन् दुद्रुवुस् ते समन्ततः। विहाय समरे राजन् सात्यकिं युद्धदुर्मदम्।

śarāṃs tān mṛtyusaṃsparśān sātyakes tu padānugāḥ. na viṣehus tadā rājan dudruvus te samantataḥ. vihāya samare rājan sātyakiṃ yuddhadurmadam.

तं दृष्ट्वा युयुधानस्य सुता दश महाबलाः। महारथाः समाख्याताश् चित्रवर्मायुधध्वजाः।

taṃ dṛṣṭvā yuyudhānasya sutā daśa mahābalāḥ. mahārathāḥ samākhyātāś citravarmāyudhadhvajāḥ.

समासाद्य महेष्वासं भूरिश्रवसम् आहवे। ऊचुः सर्वे सुसंरब्धा यूपकेतुं महारणे। युध्यस्व समरे चाद्य पश्यामस् तव पौरुषम्।

samāsādya maheṣvāsaṃ bhūriśravasam āhave. ūcuḥ sarve susaṃrabdhā yūpaketuṃ mahāraṇe. yudhyasva samare cādya paśyāmas tava pauruṣam.

भो भो कौरवदायाद सहास्माभिर् महाबल। एहि युध्यस्व संग्रामे समस्तैः पृथग् एव वा।

bho bho kauravadāyāda sahāsmābhir mahābala. ehi yudhyasva saṃgrāme samastaiḥ pṛthag eva vā.

अस्मान् वा त्वं पराजित्य यशः प्राप्नुहि संयुगे। वयं वा त्वां पराजित्य प्रीतिं दास्यामहे पितुः।

asmān vā tvaṃ parājitya yaśaḥ prāpnuhi saṃyuge. vayaṃ vā tvāṃ parājitya prītiṃ dāsyāmahe pituḥ.

एवम् उक्तस् तदा शूरैस् तान् उवाच महाबलः। वीर्यश्लाघी नरश्रेष्ठस् तान् दृष्ट्वा समुपस्थितान्।

evam uktas tadā śūrais tān uvāca mahābalaḥ. vīryaślāghī naraśreṣṭhas tān dṛṣṭvā samupasthitān.

साध्व् इदं कथ्यते वीरा यद् एवं मतिर् अद्य वः। युध्यध्वं सहिता यत्ता निहनिष्यामि वो रणे।

sādhv idaṃ kathyate vīrā yad evaṃ matir adya vaḥ. yudhyadhvaṃ sahitā yattā nihaniṣyāmi vo raṇe.

एवम् उक्ता महेष्वासास् ते वीराः क्षिप्रकारिणः। महता शरवर्षेण अभ्यवर्षन्न् अरिंदमम्।

evam uktā maheṣvāsās te vīrāḥ kṣiprakāriṇaḥ. mahatā śaravarṣeṇa abhyavarṣann ariṃdamam.

अपराह्णे महाराज संग्रामस् तुमुलो ऽभवत्। एकस्य च बहूनां च समेतानां रणाजिरे।

aparāhṇe mahārāja saṃgrāmas tumulo 'bhavat. ekasya ca bahūnāṃ ca sametānāṃ raṇājire.

तम् एकं रथिनां श्रेष्ठं शरवर्षैर् अवाकिरन्। प्रावृषीव महाशैलं सिषिचुर् जलदा नृप।

tam ekaṃ rathināṃ śreṣṭhaṃ śaravarṣair avākiran. prāvṛṣīva mahāśailaṃ siṣicur jaladā nṛpa.

तैस् तु मुक्ताञ् शरौघांस् तान् यमदण्डाशनिप्रभान्। असंप्राप्तान् असंप्राप्तांश् चिच्छेदाशु महारथः।

tais tu muktāñ śaraughāṃs tān yamadaṇḍāśaniprabhān. asaṃprāptān asaṃprāptāṃś cicchedāśu mahārathaḥ.

तत्राद्भुतम् अपश्याम सौमदत्तेः पराक्रमम्। यद् एको बहुभिर् युद्धे समसज्जद् अभीतवत्।

tatrādbhutam apaśyāma saumadatteḥ parākramam. yad eko bahubhir yuddhe samasajjad abhītavat.

विसृज्य शरवृष्टिं तां दश राजन् महारथाः। परिवार्य महाबाहुं निहन्तुम् उपचक्रमुः।

visṛjya śaravṛṣṭiṃ tāṃ daśa rājan mahārathāḥ. parivārya mahābāhuṃ nihantum upacakramuḥ.

सौमदत्तिस् ततः क्रुद्धस् तेषां चापानि भारत। चिच्छेद दशभिर् बाणैर् निमेषेण महारथः।

saumadattis tataḥ kruddhas teṣāṃ cāpāni bhārata. ciccheda daśabhir bāṇair nimeṣeṇa mahārathaḥ.

अथैषां छिन्नधनुषां भल्लैः संनतपर्वभिः। चिच्छेद समरे राजञ् शिरांसि निशितैः शरैः। ते हता न्यपतन् भूमौ वज्रभग्ना इव द्रुमाः।

athaiṣāṃ chinnadhanuṣāṃ bhallaiḥ saṃnataparvabhiḥ. ciccheda samare rājañ śirāṃsi niśitaiḥ śaraiḥ. te hatā nyapatan bhūmau vajrabhagnā iva drumāḥ.

तान् दृष्ट्वा निहतान् वीरान् रणे पुत्रान् महाबलान्। वार्ष्णेयो विनदन् राजन् भूरिश्रवसम् अभ्ययात्।

tān dṛṣṭvā nihatān vīrān raṇe putrān mahābalān. vārṣṇeyo vinadan rājan bhūriśravasam abhyayāt.

रथं रथेन समरे पीडयित्वा महाबलौ। ताव् अन्योन्यस्य समरे निहत्य रथवाजिनः। विरथाव् अभिवल्गन्तौ समेयातां महारथौ।

rathaṃ rathena samare pīḍayitvā mahābalau. tāv anyonyasya samare nihatya rathavājinaḥ. virathāv abhivalgantau sameyātāṃ mahārathau.

प्रगृहीतमहाखड्गौ तौ चर्मवरधारिणौ। शुशुभाते नरव्याघ्रौ युद्धाय समवस्थितौ। असह्यम् असियुद्धाय भूरिश्रवसम् आहवे। मत्वा वृकोदरस् तूर्णम् अभिप्लुत्य महारथः।

pragṛhītamahākhaḍgau tau carmavaradhāriṇau. śuśubhāte naravyāghrau yuddhāya samavasthitau. asahyam asiyuddhāya bhūriśravasam āhave. matvā vṛkodaras tūrṇam abhiplutya mahārathaḥ.

ततः सात्यकिम् अभ्येत्य निस्त्रिंशवरधारिणम्। भीमसेनस् त्वरन् राजन् रथम् आरोपयत् तदा।

tataḥ sātyakim abhyetya nistriṃśavaradhāriṇam. bhīmasenas tvaran rājan ratham āropayat tadā.

तवापि तनयो राजन् भूरिश्रवसम् आहवे। आरोपयद् रथं तूर्णं पश्यतां सर्वधन्विनाम्।

tavāpi tanayo rājan bhūriśravasam āhave. āropayad rathaṃ tūrṇaṃ paśyatāṃ sarvadhanvinām.

तस्मिंस् तथा वर्तमाने रणे भीष्मं महारथम्। अयोधयन्त संरब्धाः पाण्डवा भरतर्षभ।

tasmiṃs tathā vartamāne raṇe bhīṣmaṃ mahāratham. ayodhayanta saṃrabdhāḥ pāṇḍavā bharatarṣabha.

लोहितायति चादित्ये त्वरमाणो धनंजयः। पञ्चविंशतिसाहस्रान् निजघान महारथान्।

lohitāyati cāditye tvaramāṇo dhanaṃjayaḥ. pañcaviṃśatisāhasrān nijaghāna mahārathān.

ते हि दुर्योधनादिष्टास् तदा पार्थनिबर्हणे। संप्राप्यैव गता नाशं शलभा इव पावकम्।

te hi duryodhanādiṣṭās tadā pārthanibarhaṇe. saṃprāpyaiva gatā nāśaṃ śalabhā iva pāvakam.

ततो मत्स्याः केकयाश् च धनुर्वेदविशारदाः। परिवव्रुस् तदा पार्थं सहपुत्रं महारथम्।

tato matsyāḥ kekayāś ca dhanurvedaviśāradāḥ. parivavrus tadā pārthaṃ sahaputraṃ mahāratham.

एतस्मिन्न् एव काले तु सूर्ये ऽस्तम् उपगच्छति। सर्वेषाम् एव सैन्यानां प्रमोहः समजायत।

etasminn eva kāle tu sūrye 'stam upagacchati. sarveṣām eva sainyānāṃ pramohaḥ samajāyata.

अवहारं ततश् चक्रे पिता देवव्रतस् तव। संध्याकाले महाराज सैन्यानां श्रान्तवाहनः।

avahāraṃ tataś cakre pitā devavratas tava. saṃdhyākāle mahārāja sainyānāṃ śrāntavāhanaḥ.

पाण्डवानां कुरूणां च परस्परसमागमे। ते सेने भृशसंविग्ने ययतुः स्वं निवेशनम्।

pāṇḍavānāṃ kurūṇāṃ ca parasparasamāgame. te sene bhṛśasaṃvigne yayatuḥ svaṃ niveśanam.

ततः स्वशिबिरं गत्वा न्यविशंस् तत्र भारत। पाण्डवाः सृञ्जयैः सार्धं कुरवश् च यथाविधि।

tataḥ svaśibiraṃ gatvā nyaviśaṃs tatra bhārata. pāṇḍavāḥ sṛñjayaiḥ sārdhaṃ kuravaś ca yathāvidhi.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents