महाभारत 6.68 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←भीष्म पर्व→

←अध्याय 68→

[mh-6-68] • 33 श्लोकाः

संजय उवाच। शिखण्डी सह मत्स्येन विराटेन विशां पते। भीष्मम् आशु महेष्वासम् आससाद सुदुर्जयम्।

saṃjaya uvāca. śikhaṇḍī saha matsyena virāṭena viśāṃ pate. bhīṣmam āśu maheṣvāsam āsasāda sudurjayam.

द्रोणं कृपं विकर्णं च महेष्वासान् महाबलान्। राज्ञश् चान्यान् रणे शूरान् बहून् आर्छद् धनंजयः।

droṇaṃ kṛpaṃ vikarṇaṃ ca maheṣvāsān mahābalān. rājñaś cānyān raṇe śūrān bahūn ārchad dhanaṃjayaḥ.

सैन्धवं च महेष्वासं सामात्यं सह बन्धुभिः। प्राच्यांश् च दाक्षिणात्यांश् च भूमिपान् भूमिपर्षभ।

saindhavaṃ ca maheṣvāsaṃ sāmātyaṃ saha bandhubhiḥ. prācyāṃś ca dākṣiṇātyāṃś ca bhūmipān bhūmiparṣabha.

पुत्रं च ते महेष्वासं दुर्योधनम् अमर्षणम्। दुःसहं चैव समरे भीमसेनो ऽभ्यवर्तत।

putraṃ ca te maheṣvāsaṃ duryodhanam amarṣaṇam. duḥsahaṃ caiva samare bhīmaseno 'bhyavartata.

सहदेवस् तु शकुनिम् उलूकं च महारथम्। पितापुत्रौ महेष्वासाव् अभ्यवर्तत दुर्जयौ।

sahadevas tu śakunim ulūkaṃ ca mahāratham. pitāputrau maheṣvāsāv abhyavartata durjayau.

युधिष्ठिरो महाराज गजानीकं महारथः। समवर्तत संग्रामे पुत्रेण निकृतस् तव।

yudhiṣṭhiro mahārāja gajānīkaṃ mahārathaḥ. samavartata saṃgrāme putreṇa nikṛtas tava.

माद्रीपुत्रस् तु नकुलः शूरः संक्रन्दनो युधि। त्रिगर्तानां रथोदारैः समसज्जत पाण्डवः।

mādrīputras tu nakulaḥ śūraḥ saṃkrandano yudhi. trigartānāṃ rathodāraiḥ samasajjata pāṇḍavaḥ.

अभ्यवर्तन्त दुर्धर्षाः समरे शाल्वकेकयान्। नाकुलिश् च शतानीकः समरे रथपुंगवः। सात्यकिश् चेकितानश् च सौभद्रश् च महारथः।

abhyavartanta durdharṣāḥ samare śālvakekayān. nākuliś ca śatānīkaḥ samare rathapuṃgavaḥ. sātyakiś cekitānaś ca saubhadraś ca mahārathaḥ.

धृष्टकेतुश् च समरे राक्षसश् च घटोत्कचः। पुत्राणां ते रथानीकं प्रत्युद्याताः सुदुर्जयाः।

dhṛṣṭaketuś ca samare rākṣasaś ca ghaṭotkacaḥ. putrāṇāṃ te rathānīkaṃ pratyudyātāḥ sudurjayāḥ.

सेनापतिर् अमेयात्मा धृष्टद्युम्नो महाबलः। द्रोणेन समरे राजन् समियायेन्द्रकर्मणा।

senāpatir ameyātmā dhṛṣṭadyumno mahābalaḥ. droṇena samare rājan samiyāyendrakarmaṇā.

एवम् एते महेष्वासास् तावकाः पाण्डवैः सह। समेत्य समरे शूराः संप्रहारं प्रचक्रिरे।

evam ete maheṣvāsās tāvakāḥ pāṇḍavaiḥ saha. sametya samare śūrāḥ saṃprahāraṃ pracakrire.

मध्यंदिनगते सूर्ये नभस्य् आकुलतां गते। कुरवः पाण्डवेयाश् च निजघ्नुर् इतरेतरम्।

madhyaṃdinagate sūrye nabhasy ākulatāṃ gate. kuravaḥ pāṇḍaveyāś ca nijaghnur itaretaram.

ध्वजिनो हेमचित्राङ्गा विचरन्तो रणाजिरे। सपताका रथा रेजुर् वैयाघ्रपरिवारणाः।

dhvajino hemacitrāṅgā vicaranto raṇājire. sapatākā rathā rejur vaiyāghraparivāraṇāḥ.

समेतानां च समरे जिगीषूणां परस्परम्। बभूव तुमुलः शब्दः सिंहानाम् इव नर्दताम्।

sametānāṃ ca samare jigīṣūṇāṃ parasparam. babhūva tumulaḥ śabdaḥ siṃhānām iva nardatām.

तत्राद्भुतम् अपश्याम संप्रहारं सुदारुणम्। यम् अकुर्वन् रणे वीराः सृञ्जयाः कुरुभिः सह।

tatrādbhutam apaśyāma saṃprahāraṃ sudāruṇam. yam akurvan raṇe vīrāḥ sṛñjayāḥ kurubhiḥ saha.

नैव खं न दिशो राजन् न सूर्यं शत्रुतापन। विदिशो वाप्य् अपश्याम शरैर् मुक्तैः समन्ततः।

naiva khaṃ na diśo rājan na sūryaṃ śatrutāpana. vidiśo vāpy apaśyāma śarair muktaiḥ samantataḥ.

शक्तीनां विमलाग्राणां तोमराणां तथास्यताम्। निस्त्रिंशानां च पीतानां नीलोत्पलनिभाः प्रभाः।

śaktīnāṃ vimalāgrāṇāṃ tomarāṇāṃ tathāsyatām. nistriṃśānāṃ ca pītānāṃ nīlotpalanibhāḥ prabhāḥ.

कवचानां विचित्राणां भूषणानां प्रभास् तथा। खं दिशः प्रदिशश् चैव भासयाम् आसुर् ओजसा। वपुर्भिश् च नरेन्द्राणां चन्द्रसूर्यसमप्रभैः। विरराज तदा राजंस् तत्र तत्र रणाङ्गणम्।

kavacānāṃ vicitrāṇāṃ bhūṣaṇānāṃ prabhās tathā. khaṃ diśaḥ pradiśaś caiva bhāsayām āsur ojasā. vapurbhiś ca narendrāṇāṃ candrasūryasamaprabhaiḥ. virarāja tadā rājaṃs tatra tatra raṇāṅgaṇam.

रथसिंहासनव्याघ्राः समायान्तश् च संयुगे। विरेजुः समरे राजन् ग्रहा इव नभस्तले।

rathasiṃhāsanavyāghrāḥ samāyāntaś ca saṃyuge. virejuḥ samare rājan grahā iva nabhastale.

भीष्मस् तु रथिनां श्रेष्ठो भीमसेनं महाबलम्। अवारयत संक्रुद्धः सर्वसैन्यस्य पश्यतः।

bhīṣmas tu rathināṃ śreṣṭho bhīmasenaṃ mahābalam. avārayata saṃkruddhaḥ sarvasainyasya paśyataḥ.

ततो भीष्मविनिर्मुक्ता रुक्मपुङ्खाः शिलाशिताः। अभ्यघ्नन् समरे भीमं तैलधौताः सुतेजनाः।

tato bhīṣmavinirmuktā rukmapuṅkhāḥ śilāśitāḥ. abhyaghnan samare bhīmaṃ tailadhautāḥ sutejanāḥ.

तस्य शक्तिं महावेगां भीमसेनो महाबलः। क्रुद्धाशीविषसंकाशां प्रेषयाम् आस भारत।

tasya śaktiṃ mahāvegāṃ bhīmaseno mahābalaḥ. kruddhāśīviṣasaṃkāśāṃ preṣayām āsa bhārata.

ताम् आपतन्तीं सहसा रुक्मदण्डां दुरासदाम्। चिच्छेद समरे भीष्मः शरैः संनतपर्वभिः।

tām āpatantīṃ sahasā rukmadaṇḍāṃ durāsadām. ciccheda samare bhīṣmaḥ śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ.

ततो ऽपरेण भल्लेन पीतेन निशितेन च। कार्मुकं भीमसेनस्य द्विधा चिच्छेद भारत। अपास्य तु धनुश् छिन्नं भीमसेनो महाबलः। शरैर् बहुभिर् आनर्छद् भीष्मं शांतनवं युधि।

tato 'pareṇa bhallena pītena niśitena ca. kārmukaṃ bhīmasenasya dvidhā ciccheda bhārata. apāsya tu dhanuś chinnaṃ bhīmaseno mahābalaḥ. śarair bahubhir ānarchad bhīṣmaṃ śāṃtanavaṃ yudhi.

सात्यकिस् तु ततस् तूर्णं भीष्मम् आसाद्य संयुगे। आकर्णप्रहितैस् तीक्ष्णैर् निशितैस् तिग्मतेजनैः। शरैर् बहुभिर् आनर्छत् पितरं ते जनेश्वर।

sātyakis tu tatas tūrṇaṃ bhīṣmam āsādya saṃyuge. ākarṇaprahitais tīkṣṇair niśitais tigmatejanaiḥ. śarair bahubhir ānarchat pitaraṃ te janeśvara.

ततः संधाय वै तीक्ष्णं शरं परमदारुणम्। वार्ष्णेयस्य रथाद् भीष्मः पातयाम् आस सारथिम्।

tataḥ saṃdhāya vai tīkṣṇaṃ śaraṃ paramadāruṇam. vārṣṇeyasya rathād bhīṣmaḥ pātayām āsa sārathim.

तस्याश्वाः प्रद्रुता राजन् निहते रथसारथौ। तेन तेनैव धावन्ति मनोमारुतरंहसः।

tasyāśvāḥ pradrutā rājan nihate rathasārathau. tena tenaiva dhāvanti manomārutaraṃhasaḥ.

ततः सर्वस्य सैन्यस्य निस्वनस् तुमुलो ऽभवत्। हाहाकारश् च संजज्ञे पाण्डवानां महात्मनाम्।

tataḥ sarvasya sainyasya nisvanas tumulo 'bhavat. hāhākāraś ca saṃjajñe pāṇḍavānāṃ mahātmanām.

अभिद्रवत गृह्णीत हयान् यच्छत धावत। इत्य् आसीत् तुमुलः शब्दो युयुधानरथं प्रति।

abhidravata gṛhṇīta hayān yacchata dhāvata. ity āsīt tumulaḥ śabdo yuyudhānarathaṃ prati.

एतस्मिन्न् एव काले तु भीष्मः शांतनवः पुनः। व्यहनत् पाण्डवीं सेनाम् आसुरीम् इव वृत्रहा।

etasminn eva kāle tu bhīṣmaḥ śāṃtanavaḥ punaḥ. vyahanat pāṇḍavīṃ senām āsurīm iva vṛtrahā.

ते वध्यमाना भीष्मेण पाञ्चालाः सोमकैः सह। आर्यां युद्धे मतिं कृत्वा भीष्मम् एवाभिदुद्रुवुः।

te vadhyamānā bhīṣmeṇa pāñcālāḥ somakaiḥ saha. āryāṃ yuddhe matiṃ kṛtvā bhīṣmam evābhidudruvuḥ.

धृष्टद्युम्नमुखाश् चापि पार्थाः शांतनवं रणे। अभ्यधावञ् जिगीषन्तस् तव पुत्रस्य वाहिनीम्।

dhṛṣṭadyumnamukhāś cāpi pārthāḥ śāṃtanavaṃ raṇe. abhyadhāvañ jigīṣantas tava putrasya vāhinīm.

तथैव तावका राजन् भीष्मद्रोणमुखाः परान्। अभ्यधावन्त वेगेन ततो युद्धम् अवर्तत।

tathaiva tāvakā rājan bhīṣmadroṇamukhāḥ parān. abhyadhāvanta vegena tato yuddham avartata.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...