महाभारत 6.67 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

←भीष्म पर्व→

←अध्याय 67→

[mh-6-67] • 41 श्लोकाः

संजय उवाच। दृष्ट्वा भीष्मेण संसक्तान् भ्रातॄन् अन्यांश् च पार्थिवान्। तम् अभ्यधावद् गाङ्गेयम् उद्यतास्त्रो धनंजयः।

saṃjaya uvāca. dṛṣṭvā bhīṣmeṇa saṃsaktān bhrātṝn anyāṃś ca pārthivān. tam abhyadhāvad gāṅgeyam udyatāstro dhanaṃjayaḥ.

पाञ्चजन्यस्य निर्घोषं धनुषो गाण्डिवस्य च। ध्वजं च दृष्ट्वा पार्थस्य सर्वान् नो भयम् आविशत्। सिंहलाङ्गूलम् आकाशे ज्वलन्तम् इव पर्वतम्।

pāñcajanyasya nirghoṣaṃ dhanuṣo gāṇḍivasya ca. dhvajaṃ ca dṛṣṭvā pārthasya sarvān no bhayam āviśat. siṃhalāṅgūlam ākāśe jvalantam iva parvatam.

असज्जमानं वृक्षेषु धूमकेतुम् इवोत्थितम्। बहुवर्णं च चित्रं च दिव्यं वानरलक्षणम्। अपश्याम महाराज ध्वजं गाण्डिवधन्वनः।

asajjamānaṃ vṛkṣeṣu dhūmaketum ivotthitam. bahuvarṇaṃ ca citraṃ ca divyaṃ vānaralakṣaṇam. apaśyāma mahārāja dhvajaṃ gāṇḍivadhanvanaḥ.

विद्युतं मेघमध्यस्थां भ्राजमानाम् इवाम्बरे। ददृशुर् गाण्डिवं योधा रुक्मपृष्ठं महारथे।

vidyutaṃ meghamadhyasthāṃ bhrājamānām ivāmbare. dadṛśur gāṇḍivaṃ yodhā rukmapṛṣṭhaṃ mahārathe.

अशुश्रुम भृशं चास्य शक्रस्येवाभिगर्जतः। सुघोरं तलयोः शब्दं निघ्नतस् तव वाहिनीम्।

aśuśruma bhṛśaṃ cāsya śakrasyevābhigarjataḥ. sughoraṃ talayoḥ śabdaṃ nighnatas tava vāhinīm.

चण्डवातो यथा मेघः सविद्युत्स्तनयित्नुमान्। दिशः संप्लावयन् सर्वाः शरवर्षैः समन्ततः।

caṇḍavāto yathā meghaḥ savidyutstanayitnumān. diśaḥ saṃplāvayan sarvāḥ śaravarṣaiḥ samantataḥ.

अभ्यधावत गाङ्गेयं भैरवास्त्रो धनंजयः। दिशं प्राचीं प्रतीचीं च न जानीमो ऽस्त्रमोहिताः।

abhyadhāvata gāṅgeyaṃ bhairavāstro dhanaṃjayaḥ. diśaṃ prācīṃ pratīcīṃ ca na jānīmo 'stramohitāḥ.

कांदिग्भूताः श्रान्तपत्रा हतास्त्रा हतचेतसः। अन्योन्यम् अभिसंश्लिष्य योधास् ते भरतर्षभ।

kāṃdigbhūtāḥ śrāntapatrā hatāstrā hatacetasaḥ. anyonyam abhisaṃśliṣya yodhās te bharatarṣabha.

भीष्मम् एवाभिलीयन्त सह सर्वैस् तवात्मजैः। तेषाम् आर्तायनम् अभूद् भीष्मः शंतनवो रणे।

bhīṣmam evābhilīyanta saha sarvais tavātmajaiḥ. teṣām ārtāyanam abhūd bhīṣmaḥ śaṃtanavo raṇe.

समुत्पतन्त वित्रस्ता रथेभ्यो रथिनस् तदा। सादिनश् चाश्वपृष्ठेभ्यो भूमौ चापि पदातयः। गजेभ्यो गजयोधाश् च वित्रस्ता भयमोहिताः। विह्वलाः प्रत्यदृश्यन्त न जानन्ति दिशो नृप।

samutpatanta vitrastā rathebhyo rathinas tadā. sādinaś cāśvapṛṣṭhebhyo bhūmau cāpi padātayaḥ. gajebhyo gajayodhāś ca vitrastā bhayamohitāḥ. vihvalāḥ pratyadṛśyanta na jānanti diśo nṛpa.

श्रुत्वा गाण्डीवनिर्घोषं विस्फूर्जितम् इवाशनेः। सर्वसैन्यानि भीतानि व्यवलीयन्त भारत।

śrutvā gāṇḍīvanirghoṣaṃ visphūrjitam ivāśaneḥ. sarvasainyāni bhītāni vyavalīyanta bhārata.

अथ काम्बोजमुख्यैस् तु बृहद्भिः शीघ्रगामिभिः। गोपानां बहुसाहस्रैर् बलैर् गोवासनो वृतः। ततः काम्बोजमुख्याश् च ते हंसपथकर्णिकाः। गोपासनबलौघाश् च गोपासनपतिस् तथा।

atha kāmbojamukhyais tu bṛhadbhiḥ śīghragāmibhiḥ. gopānāṃ bahusāhasrair balair govāsano vṛtaḥ. tataḥ kāmbojamukhyāś ca te haṃsapathakarṇikāḥ. gopāsanabalaughāś ca gopāsanapatis tathā.

मद्रसौवीरगान्धारैस् त्रिगर्तैश् च विशां पते। सर्वकालिङ्गमुख्यैश् च कलिङ्गाधिपतिर् वृतः।

madrasauvīragāndhārais trigartaiś ca viśāṃ pate. sarvakāliṅgamukhyaiś ca kaliṅgādhipatir vṛtaḥ.

नागा नरगणौघाश् च दुःशासनपुरःसराः। जयद्रथश् च नृपतिः सहितः सर्वराजभिः।

nāgā naragaṇaughāś ca duḥśāsanapuraḥsarāḥ. jayadrathaś ca nṛpatiḥ sahitaḥ sarvarājabhiḥ.

हयारोहवराश् चैव तव पुत्रेण चोदिताः। चतुर्दश सहस्राणि सौबलं पर्यवारयन्।

hayārohavarāś caiva tava putreṇa coditāḥ. caturdaśa sahasrāṇi saubalaṃ paryavārayan.

ततस् ते सहिताः सर्वे विभक्तरथवाहनाः। पाण्डवान् समरे जग्मुस् तावका भरतर्षभ। चेदिकाशिपदातैश् च रथैः पाञ्चालसृञ्जयैः। पाण्डवाः सहिताः सर्वे धृष्टद्युम्नपुरोगमाः। तावकान् समरे जग्मुर् धर्मपुत्रेण चोदिताः।

tatas te sahitāḥ sarve vibhaktarathavāhanāḥ. pāṇḍavān samare jagmus tāvakā bharatarṣabha. cedikāśipadātaiś ca rathaiḥ pāñcālasṛñjayaiḥ. pāṇḍavāḥ sahitāḥ sarve dhṛṣṭadyumnapurogamāḥ. tāvakān samare jagmur dharmaputreṇa coditāḥ.

रथिभिर् वारणैर् अश्वैः पदातैश् च समीरितम्। घोरम् आयोधनं जज्ञे महाभ्रसदृशं रजः।

rathibhir vāraṇair aśvaiḥ padātaiś ca samīritam. ghoram āyodhanaṃ jajñe mahābhrasadṛśaṃ rajaḥ.

तोमरप्रासनाराचगजाश्वरथयोधिनाम्। बलेन महता भीष्मः समसज्जत् किरीटिना।

tomaraprāsanārācagajāśvarathayodhinām. balena mahatā bhīṣmaḥ samasajjat kirīṭinā.

आवन्त्यः काशिराजेन भीमसेनेन सैन्धवः। अजातशत्रुर् मद्राणाम् ऋषभेण यशस्विना। सहपुत्रः सहामात्यः शल्येन समसज्जत।

āvantyaḥ kāśirājena bhīmasenena saindhavaḥ. ajātaśatrur madrāṇām ṛṣabheṇa yaśasvinā. sahaputraḥ sahāmātyaḥ śalyena samasajjata.

विकर्णः सहदेवेन चित्रसेनः शिखण्डिना। मत्स्या दुर्योधनं जग्मुः शकुनिं च विशां पते।

vikarṇaḥ sahadevena citrasenaḥ śikhaṇḍinā. matsyā duryodhanaṃ jagmuḥ śakuniṃ ca viśāṃ pate.

द्रुपदश् चेकितानश् च सात्यकिश् च महारथः। द्रोणेन समसज्जन्त सपुत्रेण महात्मना। कृपश् च कृतवर्मा च धृष्टकेतुम् अभिद्रुतौ।

drupadaś cekitānaś ca sātyakiś ca mahārathaḥ. droṇena samasajjanta saputreṇa mahātmanā. kṛpaś ca kṛtavarmā ca dhṛṣṭaketum abhidrutau.

एवं प्रजविताश्वानि भ्रान्तनागरथानि च। सैन्यानि समसज्जन्त प्रयुद्धानि समन्ततः।

evaṃ prajavitāśvāni bhrāntanāgarathāni ca. sainyāni samasajjanta prayuddhāni samantataḥ.

निरभ्रे विद्युतस् तीव्रा दिशश् च रजसावृताः। प्रादुरासन् महोल्काश् च सनिर्घाता विशां पते।

nirabhre vidyutas tīvrā diśaś ca rajasāvṛtāḥ. prādurāsan maholkāś ca sanirghātā viśāṃ pate.

प्रववौ च महावातः पांसुवर्षं पपात च। नभस्य् अन्तर्दधे सूर्यः सैन्येन रजसावृतः।

pravavau ca mahāvātaḥ pāṃsuvarṣaṃ papāta ca. nabhasy antardadhe sūryaḥ sainyena rajasāvṛtaḥ.

प्रमोहः सर्वसत्त्वानाम् अतीव समपद्यत। प्रकाशं चक्रुर् आकाश उद्यतासिभिर् उत्तमैः। रजसा चाभिभूतानाम् अस्त्रजालैश् च तुद्यताम्।

pramohaḥ sarvasattvānām atīva samapadyata. prakāśaṃ cakrur ākāśa udyatāsibhir uttamaiḥ. rajasā cābhibhūtānām astrajālaiś ca tudyatām.

वीरबाहुविसृष्टानां सर्वावरणभेदिनाम्। संघातः शरजालानां तुमुलः समपद्यत।

vīrabāhuvisṛṣṭānāṃ sarvāvaraṇabhedinām. saṃghātaḥ śarajālānāṃ tumulaḥ samapadyata.

प्रकाशं चक्रुर् आकाशम् उद्यतानि भुजोत्तमैः। नक्षत्रविमलाभानि शस्त्राणि भरतर्षभ।

prakāśaṃ cakrur ākāśam udyatāni bhujottamaiḥ. nakṣatravimalābhāni śastrāṇi bharatarṣabha.

आर्षभाणि विचित्राणि रुक्मजालावृतानि च। संपेतुर् दिक्षु सर्वासु चर्माणि भरतर्षभ।

ārṣabhāṇi vicitrāṇi rukmajālāvṛtāni ca. saṃpetur dikṣu sarvāsu carmāṇi bharatarṣabha.

सूर्यवर्णैश् च निस्त्रिंशैः पात्यमानानि सर्वशः। दिक्षु सर्वास्व् अदृश्यन्त शरीराणि शिरांसि च।

sūryavarṇaiś ca nistriṃśaiḥ pātyamānāni sarvaśaḥ. dikṣu sarvāsv adṛśyanta śarīrāṇi śirāṃsi ca.

भग्नचक्राक्षनीडाश् च निपातितमहाध्वजाः। हताश्वाः पृथिवीं जग्मुस् तत्र तत्र महारथाः।

bhagnacakrākṣanīḍāś ca nipātitamahādhvajāḥ. hatāśvāḥ pṛthivīṃ jagmus tatra tatra mahārathāḥ.

परिपेतुर् हयाश् चात्र के चिच् छस्त्रकृतव्रणाः। रथान् विपरिकर्षन्तो हतेषु रथयोधिषु।

paripetur hayāś cātra ke cic chastrakṛtavraṇāḥ. rathān viparikarṣanto hateṣu rathayodhiṣu.

शराहता भिन्नदेहा बद्धयोक्त्रा हयोत्तमाः। युगानि पर्यकर्षन्त तत्र तत्र स्म भारत।

śarāhatā bhinnadehā baddhayoktrā hayottamāḥ. yugāni paryakarṣanta tatra tatra sma bhārata.

अदृश्यन्त ससूताश् च साश्वाः सरथयोधिनः। एकेन बलिना राजन् वारणेन हता रथाः।

adṛśyanta sasūtāś ca sāśvāḥ sarathayodhinaḥ. ekena balinā rājan vāraṇena hatā rathāḥ.

गन्धहस्तिमदस्रावम् आघ्राय बहवो रणे। संनिपाते बलौघानां वीतम् आददिरे गजाः।

gandhahastimadasrāvam āghrāya bahavo raṇe. saṃnipāte balaughānāṃ vītam ādadire gajāḥ.

सतोमरमहामात्रैर् निपतद्भिर् गतासुभिः। बभूवायोधनं छन्नं नाराचाभिहतैर् गजैः।

satomaramahāmātrair nipatadbhir gatāsubhiḥ. babhūvāyodhanaṃ channaṃ nārācābhihatair gajaiḥ.

संनिपाते बलौघानां प्रेषितैर् वरवारणैः। निपेतुर् युधि संभग्नाः सयोधाः सध्वजा रथाः।

saṃnipāte balaughānāṃ preṣitair varavāraṇaiḥ. nipetur yudhi saṃbhagnāḥ sayodhāḥ sadhvajā rathāḥ.

नागराजोपमैर् हस्तैर् नागैर् आक्षिप्य संयुगे। व्यदृश्यन्त महाराज संभग्ना रथकूबराः।

nāgarājopamair hastair nāgair ākṣipya saṃyuge. vyadṛśyanta mahārāja saṃbhagnā rathakūbarāḥ.

विशीर्णरथजालाश् च केशेष्व् आक्षिप्य दन्तिभिः। द्रुमशाखा इवाविध्य निष्पिष्टा रथिनो रणे।

viśīrṇarathajālāś ca keśeṣv ākṣipya dantibhiḥ. drumaśākhā ivāvidhya niṣpiṣṭā rathino raṇe.

रथेषु च रथान् युद्धे संसक्तान् वरवारणाः। विकर्षन्तो दिशः सर्वाः संपेतुः सर्वशब्दगाः।

ratheṣu ca rathān yuddhe saṃsaktān varavāraṇāḥ. vikarṣanto diśaḥ sarvāḥ saṃpetuḥ sarvaśabdagāḥ.

तेषां तथा कर्षतां च गजानां रूपम् आबभौ। सरःसु नलिनीजालं विषक्तम् इव कर्षताम्।

teṣāṃ tathā karṣatāṃ ca gajānāṃ rūpam ābabhau. saraḥsu nalinījālaṃ viṣaktam iva karṣatām.

एवं संछादितं तत्र बभूवायोधनं महत्। सादिभिश् च पदातैश् च सध्वजैश् च महारथैः।

evaṃ saṃchāditaṃ tatra babhūvāyodhanaṃ mahat. sādibhiś ca padātaiś ca sadhvajaiś ca mahārathaiḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents