महाभारत 6.64 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

←भीष्म पर्व→

←अध्याय 64→

[mh-6-64] • 18 श्लोकाः

भीष्म उवाच। शृणु चेदं महाराज ब्रह्मभूतस्तवं मम। ब्रह्मर्षिभिश् च देवैश् च यः पुरा कथितो भुवि।

bhīṣma uvāca. śṛṇu cedaṃ mahārāja brahmabhūtastavaṃ mama. brahmarṣibhiś ca devaiś ca yaḥ purā kathito bhuvi.

साध्यानाम् अपि देवानां देवदेवेश्वरः प्रभुः। लोकभावनभावज्ञ इति त्वां नारदो ऽब्रवीत्। भूतं भव्यं भविष्यं च मार्कण्डेयो ऽभ्युवाच ह।

sādhyānām api devānāṃ devadeveśvaraḥ prabhuḥ. lokabhāvanabhāvajña iti tvāṃ nārado 'bravīt. bhūtaṃ bhavyaṃ bhaviṣyaṃ ca mārkaṇḍeyo 'bhyuvāca ha.

यज्ञानां चैव यज्ञं त्वां तपश् च तपसाम् अपि। देवानाम् अपि देवं च त्वाम् आह भगवान् भृगुः। पुराणे भैरवं रूपं विष्णो भूतपतेति वै।

yajñānāṃ caiva yajñaṃ tvāṃ tapaś ca tapasām api. devānām api devaṃ ca tvām āha bhagavān bhṛguḥ. purāṇe bhairavaṃ rūpaṃ viṣṇo bhūtapateti vai.

वासुदेवो वसूनां त्वं शक्रं स्थापयिता तथा। देवदेवो ऽसि देवानाम् इति द्वैपायनो ऽब्रवीत्।

vāsudevo vasūnāṃ tvaṃ śakraṃ sthāpayitā tathā. devadevo 'si devānām iti dvaipāyano 'bravīt.

पूर्वे प्रजानिसर्गेषु दक्षम् आहुः प्रजापतिम्। स्रष्टारं सर्वभूतानाम् अङ्गिरास् त्वां ततो ऽब्रवीत्।

pūrve prajānisargeṣu dakṣam āhuḥ prajāpatim. sraṣṭāraṃ sarvabhūtānām aṅgirās tvāṃ tato 'bravīt.

अव्यक्तं ते शरीरोत्थं व्यक्तं ते मनसि स्थितम्। देवा वाक्संभवाश् चेति देवलस् त्व् असितो ऽब्रवीत्।

avyaktaṃ te śarīrotthaṃ vyaktaṃ te manasi sthitam. devā vāksaṃbhavāś ceti devalas tv asito 'bravīt.

शिरसा ते दिवं व्याप्तं बाहुभ्यां पृथिवी धृता। जठरं ते त्रयो लोकाः पुरुषो ऽसि सनातनः।

śirasā te divaṃ vyāptaṃ bāhubhyāṃ pṛthivī dhṛtā. jaṭharaṃ te trayo lokāḥ puruṣo 'si sanātanaḥ.

एवं त्वाम् अभिजानन्ति तपसा भाविता नराः। आत्मदर्शनतृप्तानाम् ऋषीणां चापि सत्तमः।

evaṃ tvām abhijānanti tapasā bhāvitā narāḥ. ātmadarśanatṛptānām ṛṣīṇāṃ cāpi sattamaḥ.

राजर्षीणाम् उदाराणाम् आहवेष्व् अनिवर्तिनाम्। सर्वधर्मप्रधानानां त्वं गतिर् मधुसूदन। इति नित्यं योगविद्भिर् भगवान् पुरुषोत्तमः। सनत्कुमारप्रमुखैः स्तूयते ऽभ्यर्च्यते हरिः। एतद् द्वैपायनः प्राह स्तुत्वा वै पुरुषोत्तमम्।

rājarṣīṇām udārāṇām āhaveṣv anivartinām. sarvadharmapradhānānāṃ tvaṃ gatir madhusūdana. iti nityaṃ yogavidbhir bhagavān puruṣottamaḥ. sanatkumārapramukhaiḥ stūyate 'bhyarcyate hariḥ. etad dvaipāyanaḥ prāha stutvā vai puruṣottamam.

एष ते विस्तरस् तात संक्षेपश् च प्रकीर्तितः। केशवस्य यथातत्त्वं सुप्रीतो भव केशवे। पुराणपुरुषस्येह यदर्थं नृषु संभवः।

eṣa te vistaras tāta saṃkṣepaś ca prakīrtitaḥ. keśavasya yathātattvaṃ suprīto bhava keśave. purāṇapuruṣasyeha yadarthaṃ nṛṣu saṃbhavaḥ.

संजय उवाच। पुण्यं श्रुत्वैतद् आख्यानं महाराज सुतस् तव। केशवं बहु मेने स पाण्डवांश् च महारथान्।

saṃjaya uvāca. puṇyaṃ śrutvaitad ākhyānaṃ mahārāja sutas tava. keśavaṃ bahu mene sa pāṇḍavāṃś ca mahārathān.

तम् अब्रवीन् महाराज भीष्मः शांतनवः पुनः। माहात्म्यं ते श्रुतं राजन् केशवस्य महात्मनः। अर्जुनस्य माहात्म्यं हि कथितं तत्त्वतो मया। न जेष्यामि महायुद्धे विचरन्तं नरं क्व चित्। नारायणं च संग्रामे अवध्यौ तौ यतः स्मृतौ। धर्मराजश् च भीमश् च माद्रीपुत्रश् च पांडवौ। एते ऽप्य् अवध्याः कथिताः पुराणे परमर्षिणा।

tam abravīn mahārāja bhīṣmaḥ śāṃtanavaḥ punaḥ. māhātmyaṃ te śrutaṃ rājan keśavasya mahātmanaḥ. arjunasya māhātmyaṃ hi kathitaṃ tattvato mayā. na jeṣyāmi mahāyuddhe vicarantaṃ naraṃ kva cit. nārāyaṇaṃ ca saṃgrāme avadhyau tau yataḥ smṛtau. dharmarājaś ca bhīmaś ca mādrīputraś ca pāṃḍavau. ete 'py avadhyāḥ kathitāḥ purāṇe paramarṣiṇā.

नरस्य च यथातत्त्वं यन् मां त्वं परिपृच्छसि। यदर्थं नृषु संभूतौ नरनारायणाव् उभौ।

narasya ca yathātattvaṃ yan māṃ tvaṃ paripṛcchasi. yadarthaṃ nṛṣu saṃbhūtau naranārāyaṇāv ubhau.

अवध्यौ च यथा वीरौ संयुगेष्व् अपराजितौ। यथा च पाण्डवा राजन्न् अगम्या युधि कस्य चित्।

avadhyau ca yathā vīrau saṃyugeṣv aparājitau. yathā ca pāṇḍavā rājann agamyā yudhi kasya cit.

प्रीतिमान् हि दृढं कृष्णः पाण्डवेषु यशस्विषु। तस्माद् ब्रवीमि राजेन्द्र शमो भवतु पाण्डवैः।

prītimān hi dṛḍhaṃ kṛṣṇaḥ pāṇḍaveṣu yaśasviṣu. tasmād bravīmi rājendra śamo bhavatu pāṇḍavaiḥ.

पृथिवीं भुङ्क्ष्व सहितो भ्रातृभिर् बलिभिर् वशी। नरनारायणौ देवाव् अवज्ञाय नशिष्यसि। न चेत् कर्तासि वचनं संदिग्धं न तरिष्यसि।

pṛthivīṃ bhuṅkṣva sahito bhrātṛbhir balibhir vaśī. naranārāyaṇau devāv avajñāya naśiṣyasi. na cet kartāsi vacanaṃ saṃdigdhaṃ na tariṣyasi.

एवम् उक्त्वा तव पिता तूष्णीम् आसीद् विशां पते। व्यसर्जयच् च राजानं शयनं च विवेश ह।

evam uktvā tava pitā tūṣṇīm āsīd viśāṃ pate. vyasarjayac ca rājānaṃ śayanaṃ ca viveśa ha.

राजापि शिबिरं प्रायात् प्रणिपत्य महात्मने। शिश्ये च शयने शुभ्रे तां रात्रिं भरतर्षभ।

rājāpi śibiraṃ prāyāt praṇipatya mahātmane. śiśye ca śayane śubhre tāṃ rātriṃ bharatarṣabha.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents