महाभारत 6.63 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

←भीष्म पर्व→

←अध्याय 63→

[mh-6-63] • 21 श्लोकाः

दुर्योधन उवाच। वासुदेवो महद् भूतं सर्वलोकेषु कथ्यते। तस्यागमं प्रतिष्ठां च ज्ञातुम् इच्छे पितामह।

duryodhana uvāca. vāsudevo mahad bhūtaṃ sarvalokeṣu kathyate. tasyāgamaṃ pratiṣṭhāṃ ca jñātum icche pitāmaha.

भीष्म उवाच। वासुदेवो महद् भूतं संभूतं सह दैवतैः। न परं पुण्डरीकाक्षाद् दृश्यते भरतर्षभ। श्रुतं मे तात रामस्य जामदग्न्यस्य जल्पतः। नारदस्य च देवर्षेः कृष्णद्वैपायनस्य च। असितो देवलश् चापि वालखिल्यास् तपोधनाः। मार्कण्डेयश् च गोविन्दं कथयत्य् अद्भुतं महत्।

bhīṣma uvāca. vāsudevo mahad bhūtaṃ saṃbhūtaṃ saha daivataiḥ. na paraṃ puṇḍarīkākṣād dṛśyate bharatarṣabha. śrutaṃ me tāta rāmasya jāmadagnyasya jalpataḥ. nāradasya ca devarṣeḥ kṛṣṇadvaipāyanasya ca. asito devalaś cāpi vālakhilyās tapodhanāḥ. mārkaṇḍeyaś ca govindaṃ kathayaty adbhutaṃ mahat.

सर्वभूतानि भूतात्मा महात्मा पुरुषोत्तमः। आपो वायुश् च तेजश् च त्रयम् एतद् अकल्पयत्।

sarvabhūtāni bhūtātmā mahātmā puruṣottamaḥ. āpo vāyuś ca tejaś ca trayam etad akalpayat.

स सृष्ट्वा पृथिवीं देवः सर्वलोकेश्वरः प्रभुः। अप्सु वै शयनं चक्रे महात्मा पुरुषोत्तमः। सर्वतोयमयो देवो योगात् सुष्वाप तत्र ह।

sa sṛṣṭvā pṛthivīṃ devaḥ sarvalokeśvaraḥ prabhuḥ. apsu vai śayanaṃ cakre mahātmā puruṣottamaḥ. sarvatoyamayo devo yogāt suṣvāpa tatra ha.

मुखतः सो ऽग्निम् असृजत् प्राणाद् वायुम् अथापि च। सरस्वतीं च वेदांश् च मनसः ससृजे ऽच्युतः।

mukhataḥ so 'gnim asṛjat prāṇād vāyum athāpi ca. sarasvatīṃ ca vedāṃś ca manasaḥ sasṛje 'cyutaḥ.

एष लोकान् ससर्जादौ देवांश् चर्षिगणैः सह। निधनं चैव मृत्युं च प्रजानां प्रभवो ऽव्ययः।

eṣa lokān sasarjādau devāṃś carṣigaṇaiḥ saha. nidhanaṃ caiva mṛtyuṃ ca prajānāṃ prabhavo 'vyayaḥ.

एष धर्मश् च धर्मज्ञो वरदः सर्वकामदः। एष कर्ता च कार्यं च पूर्वदेवः स्वयंप्रभुः।

eṣa dharmaś ca dharmajño varadaḥ sarvakāmadaḥ. eṣa kartā ca kāryaṃ ca pūrvadevaḥ svayaṃprabhuḥ.

भूतं भव्यं भविष्यच् च पूर्वम् एतद् अकल्पयत्। उभे संध्ये दिशः खं च नियमं च जनार्दनः।

bhūtaṃ bhavyaṃ bhaviṣyac ca pūrvam etad akalpayat. ubhe saṃdhye diśaḥ khaṃ ca niyamaṃ ca janārdanaḥ.

ऋषींश् चैव हि गोविन्दस् तपश् चैवानु कल्पयत्। स्रष्टारं जगतश् चापि महात्मा प्रभुर् अव्ययः।

ṛṣīṃś caiva hi govindas tapaś caivānu kalpayat. sraṣṭāraṃ jagataś cāpi mahātmā prabhur avyayaḥ.

अग्रजं सर्वभूतानां संकर्षणम् अकल्पयत्। तस्मान् नारायणो जज्ञे देवदेवः सनातनः। नाभौ पद्मं बभूवास्य सर्वलोकस्य संभवः। तस्मात् पितामहो जातस् तस्माज् जातास् त्व् इमाः प्रजाः। शेषं चाकल्पयद् देवम् अनन्तम् इति यं विदुः।

agrajaṃ sarvabhūtānāṃ saṃkarṣaṇam akalpayat. tasmān nārāyaṇo jajñe devadevaḥ sanātanaḥ. nābhau padmaṃ babhūvāsya sarvalokasya saṃbhavaḥ. tasmāt pitāmaho jātas tasmāj jātās tv imāḥ prajāḥ. śeṣaṃ cākalpayad devam anantam iti yaṃ viduḥ.

यो धारयति भूतानि धरां चेमां सपर्वताम्। ध्यानयोगेन विप्राश् च तं वदन्ति महौजसम्।

yo dhārayati bhūtāni dharāṃ cemāṃ saparvatām. dhyānayogena viprāś ca taṃ vadanti mahaujasam.

कर्णस्रोतोद्भवं चापि मधुं नाम महासुरम्। तम् उग्रम् उग्रकर्माणम् उग्रां बुद्धिं समास्थितम्। हरन्तं ब्रह्मणो वेदाञ् जघान ब्रह्मणः पिता। ब्रह्मणो ऽपचितिं कुर्वञ् जघान पुरुषोत्तमः।

karṇasrotodbhavaṃ cāpi madhuṃ nāma mahāsuram. tam ugram ugrakarmāṇam ugrāṃ buddhiṃ samāsthitam. harantaṃ brahmaṇo vedāñ jaghāna brahmaṇaḥ pitā. brahmaṇo 'pacitiṃ kurvañ jaghāna puruṣottamaḥ.

तस्य तात वधाद् एव देवदानवमानवाः। मधुसूदनम् इत्य् आहुर् ऋषयश् च जनार्दनम्। वराहश् चैव सिंहश् च त्रिविक्रमगतिः प्रभुः।

tasya tāta vadhād eva devadānavamānavāḥ. madhusūdanam ity āhur ṛṣayaś ca janārdanam. varāhaś caiva siṃhaś ca trivikramagatiḥ prabhuḥ.

एष माता पिता चैव सर्वेषां प्राणिनां हरिः। परं हि पुण्डरीकाक्षान् न भूतं न भविष्यति।

eṣa mātā pitā caiva sarveṣāṃ prāṇināṃ hariḥ. paraṃ hi puṇḍarīkākṣān na bhūtaṃ na bhaviṣyati.

मुखतो ऽसृजद् ब्राह्मणान् बाहुभ्यां क्षत्रियांस् तथा। वैश्यांश् चाप्य् ऊरुतो राजञ् शूद्रान् पद्भ्यां तथैव च। तपसा नियतो देवो निधानं सर्वदेहिनाम्।

mukhato 'sṛjad brāhmaṇān bāhubhyāṃ kṣatriyāṃs tathā. vaiśyāṃś cāpy ūruto rājañ śūdrān padbhyāṃ tathaiva ca. tapasā niyato devo nidhānaṃ sarvadehinām.

ब्रह्मभूतम् अमावास्यां पौर्णमास्यां तथैव च। योगभूतं परिचरन् केशवं महद् आप्नुयात्।

brahmabhūtam amāvāsyāṃ paurṇamāsyāṃ tathaiva ca. yogabhūtaṃ paricaran keśavaṃ mahad āpnuyāt.

केशवः परमं तेजः सर्वलोकपितामहः। एवम् आहुर् हृषीकेशं मुनयो वै नराधिप।

keśavaḥ paramaṃ tejaḥ sarvalokapitāmahaḥ. evam āhur hṛṣīkeśaṃ munayo vai narādhipa.

एवम् एनं विजानीहि आचार्यं पितरं गुरुम्। कृष्णो यस्य प्रसीदेत लोकास् तेनाक्षया जिताः।

evam enaṃ vijānīhi ācāryaṃ pitaraṃ gurum. kṛṣṇo yasya prasīdeta lokās tenākṣayā jitāḥ.

यश् चैवैनं भयस्थाने केशवं शरणं व्रजेत्। सदा नरः पठंश् चेदं स्वस्तिमान् स सुखी भवेत्।

yaś caivainaṃ bhayasthāne keśavaṃ śaraṇaṃ vrajet. sadā naraḥ paṭhaṃś cedaṃ svastimān sa sukhī bhavet.

ये च कृष्णं प्रपद्यन्ते ते न मुह्यन्ति मानवाः। भये महति ये मग्नाः पाति नित्यं जनार्दनः।

ye ca kṛṣṇaṃ prapadyante te na muhyanti mānavāḥ. bhaye mahati ye magnāḥ pāti nityaṃ janārdanaḥ.

एतद् युधिष्ठिरो ज्ञात्वा याथातथ्येन भारत। सर्वात्मना महात्मानं केशवं जगदीश्वरम्। प्रपन्नः शरणं राजन् योगानाम् ईश्वरं प्रभुम्।

etad yudhiṣṭhiro jñātvā yāthātathyena bhārata. sarvātmanā mahātmānaṃ keśavaṃ jagadīśvaram. prapannaḥ śaraṇaṃ rājan yogānām īśvaraṃ prabhum.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents