महाभारत 6.59 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←भीष्म पर्व→

←अध्याय 59→

[mh-6-59] • 29 श्लोकाः

संजय उवाच। तस्मिन् हते गजानीके पुत्रो दुर्योधनस् तव। भीमसेनं घ्नतेत्य् एवं सर्वसैन्यान्य् अचोदयत्।

saṃjaya uvāca. tasmin hate gajānīke putro duryodhanas tava. bhīmasenaṃ ghnatety evaṃ sarvasainyāny acodayat.

ततः सर्वाण्य् अनीकानि तव पुत्रस्य शासनात्। अभ्यद्रवन् भीमसेनं नदन्तं भैरवान् रवान्।

tataḥ sarvāṇy anīkāni tava putrasya śāsanāt. abhyadravan bhīmasenaṃ nadantaṃ bhairavān ravān.

तं बलौघम् अपर्यन्तं देवैर् अपि दुरुत्सहम्। आपतन्तं सुदुष्पारं समुद्रम् इव पर्वणि।

taṃ balaugham aparyantaṃ devair api durutsaham. āpatantaṃ suduṣpāraṃ samudram iva parvaṇi.

रथनागाश्वकलिलं शङ्खदुन्दुभिनादितम्। अथानन्तम् अपारं च नरेन्द्रस्तिमितह्रदम्।

rathanāgāśvakalilaṃ śaṅkhadundubhināditam. athānantam apāraṃ ca narendrastimitahradam.

तं भीमसेनः समरे महोदधिम् इवापरम्। सेनासागरम् अक्षोभ्यं वेलेव समवारयत्।

taṃ bhīmasenaḥ samare mahodadhim ivāparam. senāsāgaram akṣobhyaṃ veleva samavārayat.

तद् आश्चर्यम् अपश्याम श्रद्धेयम् अपि चाद्भुतम्। भीमसेनस्य समरे राजन् कर्मातिमानुषम्।

tad āścaryam apaśyāma śraddheyam api cādbhutam. bhīmasenasya samare rājan karmātimānuṣam.

उदीर्णां पृथिवीं सर्वां साश्वां सरथकुञ्जराम्। असंभ्रमं भीमसेनो गदया समताडयत्।

udīrṇāṃ pṛthivīṃ sarvāṃ sāśvāṃ sarathakuñjarām. asaṃbhramaṃ bhīmaseno gadayā samatāḍayat.

स संवार्य बलौघांस् तान् गदया रथिनां वरः। अतिष्ठत् तुमुले भीमो गिरिर् मेरुर् इवाचलः।

sa saṃvārya balaughāṃs tān gadayā rathināṃ varaḥ. atiṣṭhat tumule bhīmo girir merur ivācalaḥ.

तस्मिन् सुतुमुले घोरे काले परमदारुणे। भ्रातरश् चैव पुत्राश् च धृष्टद्युम्नश् च पार्षतः।

tasmin sutumule ghore kāle paramadāruṇe. bhrātaraś caiva putrāś ca dhṛṣṭadyumnaś ca pārṣataḥ.

द्रौपदेयाभिमन्युश् च शिखण्डी च महारथः। न प्राजहन् भीमसेनं भये जाते महाबलम्।

draupadeyābhimanyuś ca śikhaṇḍī ca mahārathaḥ. na prājahan bhīmasenaṃ bhaye jāte mahābalam.

ततः शैक्यायसीं गुर्वीं प्रगृह्य महतीं गदाम्। अवधीत् तावकान् योधान् दण्डपाणिर् इवान्तकः। पोथयन् रथवृन्दानि वाजिवृन्दानि चाभिभूः।

tataḥ śaikyāyasīṃ gurvīṃ pragṛhya mahatīṃ gadām. avadhīt tāvakān yodhān daṇḍapāṇir ivāntakaḥ. pothayan rathavṛndāni vājivṛndāni cābhibhūḥ.

व्यचरत् समरे भीमो युगान्ते पावको यथा। विनिघ्नन् समरे सर्वान् युगान्ते कालवद् विभुः।

vyacarat samare bhīmo yugānte pāvako yathā. vinighnan samare sarvān yugānte kālavad vibhuḥ.

ऊरुवेगेन संकर्षन् रथजालानि पाण्डवः। प्रमर्दयन् गजान् सर्वान् नड्वलानीव कुञ्जरः।

ūruvegena saṃkarṣan rathajālāni pāṇḍavaḥ. pramardayan gajān sarvān naḍvalānīva kuñjaraḥ.

मृद्नन् रथेभ्यो रथिनो गजेभ्यो गजयोधिनः। सादिनश् चाश्वपृष्ठेभ्यो भूमौ चैव पदातिनः। गदया व्यधमत् सर्वान् वातो वृक्षान् इवौजसा। भीमसेनो महाबाहुस् तव पुत्रस्य वै बले। सा वै मज्जावसामांसैः प्रदिग्धा रुधिरेण च। अदृश्यत महारौद्रा गदा नागाश्वघातिनी।

mṛdnan rathebhyo rathino gajebhyo gajayodhinaḥ. sādinaś cāśvapṛṣṭhebhyo bhūmau caiva padātinaḥ. gadayā vyadhamat sarvān vāto vṛkṣān ivaujasā. bhīmaseno mahābāhus tava putrasya vai bale. sā vai majjāvasāmāṃsaiḥ pradigdhā rudhireṇa ca. adṛśyata mahāraudrā gadā nāgāśvaghātinī.

तत्र तत्र हतैश् चापि मनुष्यगजवाजिभिः। रणाङ्गणं तद् अभवन् मृत्योर् आघातसंनिभम्।

tatra tatra hataiś cāpi manuṣyagajavājibhiḥ. raṇāṅgaṇaṃ tad abhavan mṛtyor āghātasaṃnibham.

पिनाकम् इव रुद्रस्य क्रुद्धस्याभिघ्नतः पशून्। यमदण्डोपमाम् उग्राम् इन्द्राशनिसमस्वनाम्। ददृशुर् भीमसेनस्य रौद्रां विशसनीं गदाम्।

pinākam iva rudrasya kruddhasyābhighnataḥ paśūn. yamadaṇḍopamām ugrām indrāśanisamasvanām. dadṛśur bhīmasenasya raudrāṃ viśasanīṃ gadām.

आविध्यतो गदां तस्य कौन्तेयस्य महात्मनः। गदामारुतवेगो ऽभूद् विष्फूर्जितम् इवाशनेः। बभौ रूपं महाघोरं कालस्येव युगक्षये।

āvidhyato gadāṃ tasya kaunteyasya mahātmanaḥ. gadāmārutavego 'bhūd viṣphūrjitam ivāśaneḥ. babhau rūpaṃ mahāghoraṃ kālasyeva yugakṣaye.

तं तथा महतीं सेनां द्रावयन्तं पुनः पुनः। दृष्ट्वा मृत्युम् इवायान्तं सर्वे विमनसो ऽभवन्।

taṃ tathā mahatīṃ senāṃ drāvayantaṃ punaḥ punaḥ. dṛṣṭvā mṛtyum ivāyāntaṃ sarve vimanaso 'bhavan.

यतो यतः प्रेक्षते स्म गदाम् उद्यम्य पाण्डवः। तेन तेन स्म दीर्यन्ते सर्वसैन्यानि भारत।

yato yataḥ prekṣate sma gadām udyamya pāṇḍavaḥ. tena tena sma dīryante sarvasainyāni bhārata.

प्रदारयन्तं सैन्यानि बलौघेनापराजितम्। ग्रसमानम् अनीकानि व्यादितास्यम् इवान्तकम्।

pradārayantaṃ sainyāni balaughenāparājitam. grasamānam anīkāni vyāditāsyam ivāntakam.

तं तथा भीमकर्माणं प्रगृहीतमहागदम्। दृष्ट्वा वृकोदरं भीष्मः सहसैव समभ्ययात्।

taṃ tathā bhīmakarmāṇaṃ pragṛhītamahāgadam. dṛṣṭvā vṛkodaraṃ bhīṣmaḥ sahasaiva samabhyayāt.

महता मेघघोषेण रथेनादित्यवर्चसा। छादयञ् शरवर्षेण पर्जन्य इव वृष्टिमान्।

mahatā meghaghoṣeṇa rathenādityavarcasā. chādayañ śaravarṣeṇa parjanya iva vṛṣṭimān.

तम् आयान्तं तथा दृष्ट्वा व्यात्ताननम् इवान्तकम्। भीष्मं भीमो महाबाहुः प्रत्युदीयाद् अमर्षणः।

tam āyāntaṃ tathā dṛṣṭvā vyāttānanam ivāntakam. bhīṣmaṃ bhīmo mahābāhuḥ pratyudīyād amarṣaṇaḥ.

तस्मिन् क्षणे सात्यकिः सत्यसंधः; शिनिप्रवीरो ऽभ्यपतत् पितामहम्। निघ्नन्न् अमित्रान् धनुषा दृढेन; स कम्पयंस् तव पुत्रस्य सेनाम्।

tasmin kṣaṇe sātyakiḥ satyasaṃdhaḥ; śinipravīro 'bhyapatat pitāmaham. nighnann amitrān dhanuṣā dṛḍhena; sa kampayaṃs tava putrasya senām.

तं यान्तम् अश्वै रजतप्रकाशैः; शरान् धमन्तं धनुषा दृढेन। नाशक्नुवन् वारयितुं तदानीं; सर्वे गणा भारत ये त्वदीयाः।

taṃ yāntam aśvai rajataprakāśaiḥ; śarān dhamantaṃ dhanuṣā dṛḍhena. nāśaknuvan vārayituṃ tadānīṃ; sarve gaṇā bhārata ye tvadīyāḥ.

अविध्यद् एनं निशितैः शराग्रैर्; अलम्बुसो राजवरार्श्यशृङ्गिः। तं वै चतुर्भिः प्रतिविध्य वीरो; नप्ता शिनेर् अभ्यपतद् रथेन।

avidhyad enaṃ niśitaiḥ śarāgrair; alambuso rājavarārśyaśṛṅgiḥ. taṃ vai caturbhiḥ pratividhya vīro; naptā śiner abhyapatad rathena.

अन्वागतं वृष्णिवरं निशम्य; मध्ये रिपूणां परिवर्तमानम्। प्रावर्तयन्तं कुरुपुंगवांश् च; पुनः पुनश् च प्रणदन्तम् आजौ। योधास् त्वदीयाः शरवर्षैर् अवर्षन्। मेघा यथा भूधरम् अम्बुवेगैः।

anvāgataṃ vṛṣṇivaraṃ niśamya; madhye ripūṇāṃ parivartamānam. prāvartayantaṃ kurupuṃgavāṃś ca; punaḥ punaś ca praṇadantam ājau. yodhās tvadīyāḥ śaravarṣair avarṣan. meghā yathā bhūdharam ambuvegaiḥ.

नाशक्नुवन् वारयितुं वरिष्ठं; मध्यंदिने सूर्यम् इवातपन्तम्। न तत्र कश् चिन्न् अविषण्ण आसीद्; ऋते राजन् सोमदत्तस्य पुत्रात्।

nāśaknuvan vārayituṃ variṣṭhaṃ; madhyaṃdine sūryam ivātapantam. na tatra kaś cinn aviṣaṇṇa āsīd; ṛte rājan somadattasya putrāt.

स ह्य् आददानो धनुर् उग्रवेगं; भूरिश्रवा भारत सौमदत्तिः। ततो भूरिश्रवा राजन् सोमदत्तस्य पुत्रकम्। दृष्ट्वा रथान् स्वान् व्यपनीयमानान्; प्रत्युद्ययौ सात्यकिं योद्धुम् इच्छन्।

sa hy ādadāno dhanur ugravegaṃ; bhūriśravā bhārata saumadattiḥ. tato bhūriśravā rājan somadattasya putrakam. dṛṣṭvā rathān svān vyapanīyamānān; pratyudyayau sātyakiṃ yoddhum icchan.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...