महाभारत 6.57 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←भीष्म पर्व→

←अध्याय 57→

[mh-6-57] • 36 श्लोकाः

संजय उवाच। द्रौणिर् भूरिश्रवाः शल्यश् चित्रसेनश् च मारिष। पुत्रः सांयमनेश् चैव सौभद्रं समयोधयन्।

saṃjaya uvāca. drauṇir bhūriśravāḥ śalyaś citrasenaś ca māriṣa. putraḥ sāṃyamaneś caiva saubhadraṃ samayodhayan.

संसक्तम् अतितेजोभिस् तम् एकं ददृशुर् जनाः। पञ्चभिर् मनुजव्याघ्रैर् गजैः सिंहशिशुं यथा।

saṃsaktam atitejobhis tam ekaṃ dadṛśur janāḥ. pañcabhir manujavyāghrair gajaiḥ siṃhaśiśuṃ yathā.

नाभिलक्ष्यतया कश् चिन् न शौर्ये न पराक्रमे। बभूव सदृशः कार्ष्णेर् नास्त्रे नापि च लाघवे।

nābhilakṣyatayā kaś cin na śaurye na parākrame. babhūva sadṛśaḥ kārṣṇer nāstre nāpi ca lāghave.

तथा तम् आत्मजं युद्धे विक्रमन्तम् अरिंदमम्। दृष्ट्वा पार्थो रणे यत्तः सिंहनादम् अथो ऽनदत्।

tathā tam ātmajaṃ yuddhe vikramantam ariṃdamam. dṛṣṭvā pārtho raṇe yattaḥ siṃhanādam atho 'nadat.

पीडयानं च तत् सैन्यं पौत्रं तव विशां पते। दृष्ट्वा त्वदीया राजेन्द्र समन्तात् पर्यवारयन्। ददर्श राजन् पाञ्चाल्यः सेनापतिर् अरिंदमः।

pīḍayānaṃ ca tat sainyaṃ pautraṃ tava viśāṃ pate. dṛṣṭvā tvadīyā rājendra samantāt paryavārayan. dadarśa rājan pāñcālyaḥ senāpatir ariṃdamaḥ.

ध्वजिनीं धार्तराष्ट्राणां दीनशत्रुर् अदीनवत्। प्रत्युद्ययौ स सौभद्रस् तेजसा च बलेन च।

dhvajinīṃ dhārtarāṣṭrāṇāṃ dīnaśatrur adīnavat. pratyudyayau sa saubhadras tejasā ca balena ca.

तस्य लाघवमार्गस्थम् आदित्यसदृशप्रभम्। व्यदृश्यत महच् चापं समरे युध्यतः परैः।

tasya lāghavamārgastham ādityasadṛśaprabham. vyadṛśyata mahac cāpaṃ samare yudhyataḥ paraiḥ.

स द्रौणिम् इषुणैकेन विद्ध्वा शल्यं च पञ्चभिः। ध्वजं सांयमनेश् चापि सो ऽष्टाभिर् अपवर्जयत्।

sa drauṇim iṣuṇaikena viddhvā śalyaṃ ca pañcabhiḥ. dhvajaṃ sāṃyamaneś cāpi so 'ṣṭābhir apavarjayat.

रुक्मदण्डां महाशक्तिं प्रेषितां सौमदत्तिना। शितेनोरगसंकाशां पत्रिणा विजहार ताम्।

rukmadaṇḍāṃ mahāśaktiṃ preṣitāṃ saumadattinā. śitenoragasaṃkāśāṃ patriṇā vijahāra tām.

शल्यस्य च महाघोरान् अस्यतः शतशः शरान्। धनुश् चिच्छेद भल्लेन तीव्रवेगेन फाल्गुनिः। निवार्यार्जुनदायादो जघान समरे हयान्।

śalyasya ca mahāghorān asyataḥ śataśaḥ śarān. dhanuś ciccheda bhallena tīvravegena phālguniḥ. nivāryārjunadāyādo jaghāna samare hayān.

भूरिश्रवाश् च शल्यश् च द्रौणिः सांयमनिः शलः। नाभ्यवर्तन्त संरब्धाः कार्ष्णेर् बाहुबलाश्रयात्।

bhūriśravāś ca śalyaś ca drauṇiḥ sāṃyamaniḥ śalaḥ. nābhyavartanta saṃrabdhāḥ kārṣṇer bāhubalāśrayāt.

ततस् त्रिगर्ता राजेन्द्र मद्राश् च सह केकयैः। पञ्चत्रिंशतिसाहस्रास् तव पुत्रेण चोदिताः।

tatas trigartā rājendra madrāś ca saha kekayaiḥ. pañcatriṃśatisāhasrās tava putreṇa coditāḥ.

धनुर्वेदविदो मुख्या अजेयाः शत्रुभिर् युधि। सहपुत्रं जिघांसन्तं परिवव्रुः किरीटिनम्।

dhanurvedavido mukhyā ajeyāḥ śatrubhir yudhi. sahaputraṃ jighāṃsantaṃ parivavruḥ kirīṭinam.

तौ तु तत्र पितापुत्रौ परिक्षिप्तौ रथर्षभौ। ददर्श राजन् पाञ्चाल्यः सेनापतिर् अमित्रजित्।

tau tu tatra pitāputrau parikṣiptau ratharṣabhau. dadarśa rājan pāñcālyaḥ senāpatir amitrajit.

स वारणरथौघानां सहस्रैर् बहुभिर् वृतः। वाजिभिः पत्तिभिश् चैव वृतः शतसहस्रशः। पारावताश्वं स रथम् आस्थाय परवीरहा।

sa vāraṇarathaughānāṃ sahasrair bahubhir vṛtaḥ. vājibhiḥ pattibhiś caiva vṛtaḥ śatasahasraśaḥ. pārāvatāśvaṃ sa ratham āsthāya paravīrahā.

धनुर् विस्फार्य संक्रुद्धश् चोदयित्वा वरूथिनीम्। ययौ तन् मद्रकानीकं केकयांश् च परंतपः।

dhanur visphārya saṃkruddhaś codayitvā varūthinīm. yayau tan madrakānīkaṃ kekayāṃś ca paraṃtapaḥ.

तेन कीर्तिमता गुप्तम् अनीकं दृढधन्वना। प्रयुक्तरथनागाश्वं योत्स्यमानम् अशोभत।

tena kīrtimatā guptam anīkaṃ dṛḍhadhanvanā. prayuktarathanāgāśvaṃ yotsyamānam aśobhata.

सो ऽर्जुनं प्रमुखे यान्तं पाञ्चाल्यः कुरुनन्दन। त्रिभिः शारद्वतं बाणैर् जत्रुदेशे समर्पयत्।

so 'rjunaṃ pramukhe yāntaṃ pāñcālyaḥ kurunandana. tribhiḥ śāradvataṃ bāṇair jatrudeśe samarpayat.

ततः स मद्रकान् हत्वा दशभिर् दशभिः शरैः। हृष्ट एको जघानाश्वं भल्लेन कृतवर्मणः।

tataḥ sa madrakān hatvā daśabhir daśabhiḥ śaraiḥ. hṛṣṭa eko jaghānāśvaṃ bhallena kṛtavarmaṇaḥ.

दमनं चापि दायादं पौरवस्य महात्मनः। जघान विपुलाग्रेण नाराचेन परंतपः।

damanaṃ cāpi dāyādaṃ pauravasya mahātmanaḥ. jaghāna vipulāgreṇa nārācena paraṃtapaḥ.

ततः सांयमनेः पुत्रः पाञ्चाल्यं युद्धदुर्मदम्। अविध्यत् त्रिंशता बाणैर् दशभिश् चास्य सारथिम्।

tataḥ sāṃyamaneḥ putraḥ pāñcālyaṃ yuddhadurmadam. avidhyat triṃśatā bāṇair daśabhiś cāsya sārathim.

सो ऽतिविद्धो महेष्वासः सृक्किणी परिसंलिहन्। भल्लेन भृशतीक्ष्णेन निचकर्तास्य कार्मुकम्।

so 'tividdho maheṣvāsaḥ sṛkkiṇī parisaṃlihan. bhallena bhṛśatīkṣṇena nicakartāsya kārmukam.

अथैनं पञ्चविंशत्या क्षिप्रम् एव समर्पयत्। अश्वांश् चास्यावधीद् राजन्न् उभौ तौ पार्ष्णिसारथी।

athainaṃ pañcaviṃśatyā kṣipram eva samarpayat. aśvāṃś cāsyāvadhīd rājann ubhau tau pārṣṇisārathī.

स हताश्वे रथे तिष्ठन् ददर्श भरतर्षभ। पुत्रः सांयमनेः पुत्रं पाञ्चाल्यस्य महात्मनः।

sa hatāśve rathe tiṣṭhan dadarśa bharatarṣabha. putraḥ sāṃyamaneḥ putraṃ pāñcālyasya mahātmanaḥ.

स संगृह्य महाघोरं निस्त्रिंशवरम् आयसम्। पदातिस् तूर्णम् अभ्यर्छद् रथस्थं द्रुपदात्मजम्।

sa saṃgṛhya mahāghoraṃ nistriṃśavaram āyasam. padātis tūrṇam abhyarchad rathasthaṃ drupadātmajam.

तं महौघम् इवायान्तं खात् पतन्तम् इवोरगम्। भ्रान्तावरणनिस्त्रिंशं कालोत्सृष्टम् इवान्तकम्।

taṃ mahaugham ivāyāntaṃ khāt patantam ivoragam. bhrāntāvaraṇanistriṃśaṃ kālotsṛṣṭam ivāntakam.

दीप्यन्तम् इव शस्त्रार्च्या मत्तवारणविक्रमम्। अपश्यन् पाण्डवास् तत्र धृष्टद्युम्नश् च पार्षतः।

dīpyantam iva śastrārcyā mattavāraṇavikramam. apaśyan pāṇḍavās tatra dhṛṣṭadyumnaś ca pārṣataḥ.

तस्य पाञ्चालपुत्रस् तु प्रतीपम् अभिधावतः। शितनिस्त्रिंशहस्तस्य शरावरणधारिणः।

tasya pāñcālaputras tu pratīpam abhidhāvataḥ. śitanistriṃśahastasya śarāvaraṇadhāriṇaḥ.

बाणवेगम् अतीतस्य रथाभ्याशम् उपेयुषः। त्वरन् सेनापतिः क्रुद्धो बिभेद गदया शिरः।

bāṇavegam atītasya rathābhyāśam upeyuṣaḥ. tvaran senāpatiḥ kruddho bibheda gadayā śiraḥ.

तस्य राजन् सनिस्त्रिंशं सुप्रभं च शरावरम्। हतस्य पततो हस्ताद् वेगेन न्यपतद् भुवि।

tasya rājan sanistriṃśaṃ suprabhaṃ ca śarāvaram. hatasya patato hastād vegena nyapatad bhuvi.

तं निहत्य गदाग्रेण लेभे स परमं यशः। पुत्रः पाञ्चालराजस्य महात्मा भीमविक्रमः।

taṃ nihatya gadāgreṇa lebhe sa paramaṃ yaśaḥ. putraḥ pāñcālarājasya mahātmā bhīmavikramaḥ.

तस्मिन् हते महेष्वासे राजपुत्रे महारथे। हाहाकारो महान् आसीत् तव सैन्यस्य मारिष।

tasmin hate maheṣvāse rājaputre mahārathe. hāhākāro mahān āsīt tava sainyasya māriṣa.

ततः सांयमनिः क्रुद्धो दृष्ट्वा निहतम् आत्मजम्। अभिदुद्राव वेगेन पाञ्चाल्यं युद्धदुर्मदम्।

tataḥ sāṃyamaniḥ kruddho dṛṣṭvā nihatam ātmajam. abhidudrāva vegena pāñcālyaṃ yuddhadurmadam.

तौ तत्र समरे वीरौ समेतौ रथिनां वरौ। ददृशुः सर्वराजानः कुरवः पाण्डवास् तथा।

tau tatra samare vīrau sametau rathināṃ varau. dadṛśuḥ sarvarājānaḥ kuravaḥ pāṇḍavās tathā.

ततः सांयमनिः क्रुद्धः पार्षतं परवीरहा। आजघान त्रिभिर् बाणैस् तोत्त्रैर् इव महाद्विपम्।

tataḥ sāṃyamaniḥ kruddhaḥ pārṣataṃ paravīrahā. ājaghāna tribhir bāṇais tottrair iva mahādvipam.

तथैव पार्षतं शूरं शल्यः समितिशोभनः। आजघानोरसि क्रुद्धस् ततो युद्धम् अवर्तत।

tathaiva pārṣataṃ śūraṃ śalyaḥ samitiśobhanaḥ. ājaghānorasi kruddhas tato yuddham avartata.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...