महाभारत 6.53 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

←भीष्म पर्व→

←अध्याय 53→

[mh-6-53] • 34 श्लोकाः

संजय उवाच। ततो व्यूढेष्व् अनीकेषु तावकेष्व् इतरेषु च। धनंजयो रथानीकम् अवधीत् तव भारत। शरैर् अतिरथो युद्धे पातयन् रथयूथपान्।

saṃjaya uvāca. tato vyūḍheṣv anīkeṣu tāvakeṣv itareṣu ca. dhanaṃjayo rathānīkam avadhīt tava bhārata. śarair atiratho yuddhe pātayan rathayūthapān.

ते वध्यमानाः पार्थेन कालेनेव युगक्षये। धार्तराष्ट्रा रणे यत्ताः पाण्डवान् प्रत्ययोधयन्। प्रार्थयाना यशो दीप्तं मृत्युं कृत्वा निवर्तनम्।

te vadhyamānāḥ pārthena kāleneva yugakṣaye. dhārtarāṣṭrā raṇe yattāḥ pāṇḍavān pratyayodhayan. prārthayānā yaśo dīptaṃ mṛtyuṃ kṛtvā nivartanam.

एकाग्रमनसो भूत्वा पाण्डवानां वरूथिनीम्। बभञ्जुर् बहुशो राजंस् ते चाभज्यन्त संयुगे।

ekāgramanaso bhūtvā pāṇḍavānāṃ varūthinīm. babhañjur bahuśo rājaṃs te cābhajyanta saṃyuge.

द्रवद्भिर् अथ भग्नैश् च परिवर्तद्भिर् एव च। पाण्डवैः कौरवैश् चैव न प्रज्ञायत किं चन।

dravadbhir atha bhagnaiś ca parivartadbhir eva ca. pāṇḍavaiḥ kauravaiś caiva na prajñāyata kiṃ cana.

उदतिष्ठद् रजो भौमं छादयानं दिवाकरम्। दिशः प्रतिदिशो वापि तत्र जज्ञुः कथं चन।

udatiṣṭhad rajo bhaumaṃ chādayānaṃ divākaram. diśaḥ pratidiśo vāpi tatra jajñuḥ kathaṃ cana.

अनुमानेन संज्ञाभिर् नामगोत्रैश् च संयुगे। वर्तते स्म तदा युद्धं तत्र तत्र विशां पते।

anumānena saṃjñābhir nāmagotraiś ca saṃyuge. vartate sma tadā yuddhaṃ tatra tatra viśāṃ pate.

न व्यूहो भिद्यते तत्र कौरवाणां कथं चन। रक्षितः सत्यसंधेन भारद्वाजेन धीमता।

na vyūho bhidyate tatra kauravāṇāṃ kathaṃ cana. rakṣitaḥ satyasaṃdhena bhāradvājena dhīmatā.

तथैव पाण्डवेयानां रक्षितः सव्यसाचिना। नाभिध्यत महाव्यूहो भीमेन च सुरक्षितः।

tathaiva pāṇḍaveyānāṃ rakṣitaḥ savyasācinā. nābhidhyata mahāvyūho bhīmena ca surakṣitaḥ.

सेनाग्राद् अभिनिष्पत्य प्रायुध्यंस् तत्र मानवाः। उभयोः सेनयो राजन् व्यतिषक्तरथद्विपाः।

senāgrād abhiniṣpatya prāyudhyaṃs tatra mānavāḥ. ubhayoḥ senayo rājan vyatiṣaktarathadvipāḥ.

हयारोहैर् हयारोहाः पात्यन्ते स्म महाहवे। ऋष्टिभिर् विमलाग्राभिः प्रासैर् अपि च संयुगे।

hayārohair hayārohāḥ pātyante sma mahāhave. ṛṣṭibhir vimalāgrābhiḥ prāsair api ca saṃyuge.

रथी रथिनम् आसाद्य शरैः कनकभूषणैः। पातयाम् आस समरे तस्मिन्न् अतिभयंकरे।

rathī rathinam āsādya śaraiḥ kanakabhūṣaṇaiḥ. pātayām āsa samare tasminn atibhayaṃkare.

गजारोहा गजारोहान् नाराचशरतोमरैः। संसक्ताः पातयाम् आसुस् तव तेषां च संघशः। कश् चिद् उत्पत्य समरे वरवारणम् आस्थितः। केशपक्षे परामृश्य जहार समरे शिरः। अन्ये द्विरददन्ताग्रनिर्भिन्नहृदया रणे। वेमुश् च रुधिरं वीरा निःश्वसन्तः समन्ततः। कश् चित् करिविषाणस्थो वीरो रणविशारदः। प्रावेपच् छक्तिनिर्भिन्नो गजशिक्षास्त्रवेदिना।

gajārohā gajārohān nārācaśaratomaraiḥ. saṃsaktāḥ pātayām āsus tava teṣāṃ ca saṃghaśaḥ. kaś cid utpatya samare varavāraṇam āsthitaḥ. keśapakṣe parāmṛśya jahāra samare śiraḥ. anye dviradadantāgranirbhinnahṛdayā raṇe. vemuś ca rudhiraṃ vīrā niḥśvasantaḥ samantataḥ. kaś cit kariviṣāṇastho vīro raṇaviśāradaḥ. prāvepac chaktinirbhinno gajaśikṣāstravedinā.

पत्तिसंघा रणे पत्तीन् भिण्डिपालपरश्वधैः। न्यपातयन्त संहृष्टाः परस्परकृतागसः। रथी च समरे राजन्न् आसाद्य गजयोधिनम्। सगजं पातयाम् आस गजी च रथिनं रथात्। रथिनं च हयारोहः प्रासेन भरतर्षभ। पातयाम् आस समरे रथी च हयसादिनम्।

pattisaṃghā raṇe pattīn bhiṇḍipālaparaśvadhaiḥ. nyapātayanta saṃhṛṣṭāḥ parasparakṛtāgasaḥ. rathī ca samare rājann āsādya gajayodhinam. sagajaṃ pātayām āsa gajī ca rathinaṃ rathāt. rathinaṃ ca hayārohaḥ prāsena bharatarṣabha. pātayām āsa samare rathī ca hayasādinam.

पदाती रथिनं संख्ये रथी चापि पदातिनम्। न्यपातयच् छितैः शस्त्रैः सेनयोर् उभयोर् अपि।

padātī rathinaṃ saṃkhye rathī cāpi padātinam. nyapātayac chitaiḥ śastraiḥ senayor ubhayor api.

गजारोहा हयारोहान् पातयां चक्रिरे तदा। हयारोहा गजस्थांश् च तद् अद्भुतम् इवाभवत्। आप्लुत्याप्लुत्य संयुगे। निस्त्रिंशैर् निशितैस् तीक्ष्णैः।

gajārohā hayārohān pātayāṃ cakrire tadā. hayārohā gajasthāṃś ca tad adbhutam ivābhavat. āplutyāplutya saṃyuge. nistriṃśair niśitais tīkṣṇaiḥ.

गजारोहवरैश् चापि तत्र तत्र पदातयः। पातिताः समदृश्यन्त तैश् चापि गजयोधिनः।

gajārohavaraiś cāpi tatra tatra padātayaḥ. pātitāḥ samadṛśyanta taiś cāpi gajayodhinaḥ.

पत्तिसंघा हयारोहैः सादिसंघाश् च पत्तिभिः। पात्यमाना व्यदृश्यन्त शतशो ऽथ सहस्रशः।

pattisaṃghā hayārohaiḥ sādisaṃghāś ca pattibhiḥ. pātyamānā vyadṛśyanta śataśo 'tha sahasraśaḥ.

ध्वजैस् तत्रापविद्धैश् च कार्मुकैस् तोमरैस् तथा। प्रासैस् तथा गदाभिश् च परिघैः कम्पनैस् तथा।

dhvajais tatrāpaviddhaiś ca kārmukais tomarais tathā. prāsais tathā gadābhiś ca parighaiḥ kampanais tathā.

शक्तिभिः कवचैश् चित्रैः कणपैर् अङ्कुशैर् अपि। निस्त्रिंशैर् विमलैश् चापि स्वर्णपुङ्खैः शरैस् तथा।

śaktibhiḥ kavacaiś citraiḥ kaṇapair aṅkuśair api. nistriṃśair vimalaiś cāpi svarṇapuṅkhaiḥ śarais tathā.

परिस्तोमैः कुथाभिश् च कम्बलैश् च महाधनैः। भूर् भाति भरतश्रेष्ठ स्रग्दामैर् इव चित्रिता।

paristomaiḥ kuthābhiś ca kambalaiś ca mahādhanaiḥ. bhūr bhāti bharataśreṣṭha sragdāmair iva citritā.

नराश्वकायैः पतितैर् दन्तिभिश् च महाहवे। अगम्यरूपा पृथिवी मांसशोणितकर्दमा।

narāśvakāyaiḥ patitair dantibhiś ca mahāhave. agamyarūpā pṛthivī māṃsaśoṇitakardamā.

प्रशशाम रजो भौमं व्युक्षितं रणशोणितैः। दिशश् च विमलाः सर्वाः संबभूवुर् जनेश्वर।

praśaśāma rajo bhaumaṃ vyukṣitaṃ raṇaśoṇitaiḥ. diśaś ca vimalāḥ sarvāḥ saṃbabhūvur janeśvara.

उत्थितान्य् अगणेयानि कबन्धानि समन्ततः। चिह्नभूतानि जगतो विनाशार्थाय भारत।

utthitāny agaṇeyāni kabandhāni samantataḥ. cihnabhūtāni jagato vināśārthāya bhārata.

तस्मिन् युद्धे महारौद्रे वर्तमाने सुदारुणे। प्रत्यदृश्यन्त रथिनो धावमानाः समन्ततः।

tasmin yuddhe mahāraudre vartamāne sudāruṇe. pratyadṛśyanta rathino dhāvamānāḥ samantataḥ.

ततो द्रोणश् च भीष्मश् च सैन्धवश् च जयद्रथः। पुरुमित्रो विकर्णश् च शकुनिश् चापि सौबलः।

tato droṇaś ca bhīṣmaś ca saindhavaś ca jayadrathaḥ. purumitro vikarṇaś ca śakuniś cāpi saubalaḥ.

एते समरदुर्धर्षाः सिंहतुल्यपराक्रमाः। पाण्डवानाम् अनीकानि बभञ्जुः स्म पुनः पुनः।

ete samaradurdharṣāḥ siṃhatulyaparākramāḥ. pāṇḍavānām anīkāni babhañjuḥ sma punaḥ punaḥ.

तथैव भीमसेनो ऽपि राक्षसश् च घटोत्कचः। सात्यकिश् चेकितानश् च द्रौपदेयाश् च भारत।

tathaiva bhīmaseno 'pi rākṣasaś ca ghaṭotkacaḥ. sātyakiś cekitānaś ca draupadeyāś ca bhārata.

तावकांस् तव पुत्रांश् च सहितान् सर्वराजभिः। द्रावयाम् आसुर् आजौ ते त्रिदशा दानवान् इव।

tāvakāṃs tava putrāṃś ca sahitān sarvarājabhiḥ. drāvayām āsur ājau te tridaśā dānavān iva.

तथा ते समरे ऽन्योन्यं निघ्नन्तः क्षत्रियर्षभाः। रक्तोक्षिता घोररूपा विरेजुर् दानवा इव।

tathā te samare 'nyonyaṃ nighnantaḥ kṣatriyarṣabhāḥ. raktokṣitā ghorarūpā virejur dānavā iva.

विनिर्जित्य रिपून् वीराः सेनयोर् उभयोर् अपि। व्यदृश्यन्त महामात्रा ग्रहा इव नभस्तले।

vinirjitya ripūn vīrāḥ senayor ubhayor api. vyadṛśyanta mahāmātrā grahā iva nabhastale.

ततो रथसहस्रेण पुत्रो दुर्योधनस् तव। अभ्ययात् पाण्डवान् युद्धे राक्षसं च घटोत्कचम्।

tato rathasahasreṇa putro duryodhanas tava. abhyayāt pāṇḍavān yuddhe rākṣasaṃ ca ghaṭotkacam.

तथैव पाण्डवाः सर्वे महत्या सेनया सह। द्रोणभीष्मौ रणे शूरौ प्रत्युद्ययुर् अरिंदमौ।

tathaiva pāṇḍavāḥ sarve mahatyā senayā saha. droṇabhīṣmau raṇe śūrau pratyudyayur ariṃdamau.

किरीटी तु ययौ क्रुद्धः समर्थान् पार्थिवोत्तमान्। आर्जुनिः सात्यकिश् चैव ययतुः सौबलं बलम्।

kirīṭī tu yayau kruddhaḥ samarthān pārthivottamān. ārjuniḥ sātyakiś caiva yayatuḥ saubalaṃ balam.

ततः प्रववृते भूयः संग्रामो लोमहर्षणः। तावकानां परेषां च समरे विजिगीषताम्।

tataḥ pravavṛte bhūyaḥ saṃgrāmo lomaharṣaṇaḥ. tāvakānāṃ pareṣāṃ ca samare vijigīṣatām.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents