महाभारत 6.52 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←भीष्म पर्व→

←अध्याय 52→

[mh-6-52] • 22 श्लोकाः

संजय उवाच। प्रभातायां तु शर्वर्यां भीष्मः शांतनवस् ततः। अनीकान्य् अनुसंयाने व्यादिदेशाथ भारत।

saṃjaya uvāca. prabhātāyāṃ tu śarvaryāṃ bhīṣmaḥ śāṃtanavas tataḥ. anīkāny anusaṃyāne vyādideśātha bhārata.

गारुडं च महाव्यूहं चक्रे शांतनवस् तदा। पुत्राणां ते जयाकाङ्क्षी भीष्मः कुरुपितामहः।

gāruḍaṃ ca mahāvyūhaṃ cakre śāṃtanavas tadā. putrāṇāṃ te jayākāṅkṣī bhīṣmaḥ kurupitāmahaḥ.

गरुडस्य स्वयं तुण्डे पिता देवव्रतस् तव। चक्षुषी च भरद्वाजः कृतवर्मा च सात्वतः।

garuḍasya svayaṃ tuṇḍe pitā devavratas tava. cakṣuṣī ca bharadvājaḥ kṛtavarmā ca sātvataḥ.

अश्वत्थामा कृपश् चैव शीर्षम् आस्तां यशस्विनौ। त्रिगर्तैर् मत्स्यकैकेयैर् वाटधानैश् च संयुतौ।

aśvatthāmā kṛpaś caiva śīrṣam āstāṃ yaśasvinau. trigartair matsyakaikeyair vāṭadhānaiś ca saṃyutau.

भूरिश्रवाः शलः शल्यो भगदत्तश् च मारिष। मद्रकाः सिन्धुसौवीरास् तथा पञ्चनदाश् च ये।

bhūriśravāḥ śalaḥ śalyo bhagadattaś ca māriṣa. madrakāḥ sindhusauvīrās tathā pañcanadāś ca ye.

जयद्रथेन सहिता ग्रीवायां संनिवेशिताः। पृष्ठे दुर्योधनो राजा सोदरैः सानुगैर् वृतः।

jayadrathena sahitā grīvāyāṃ saṃniveśitāḥ. pṛṣṭhe duryodhano rājā sodaraiḥ sānugair vṛtaḥ.

विन्दानुविन्दाव् आवन्त्यौ काम्बोजश् च शकैः सह। पुच्छम् आसन् महाराज शूरसेनाश् च सर्वशः।

vindānuvindāv āvantyau kāmbojaś ca śakaiḥ saha. puccham āsan mahārāja śūrasenāś ca sarvaśaḥ.

मागधाश् च कलिङ्गाश् च दाशेरकगणैः सह। दक्षिणं पक्षम् आसाद्य स्थिता व्यूहस्य दंशिताः।

māgadhāś ca kaliṅgāś ca dāśerakagaṇaiḥ saha. dakṣiṇaṃ pakṣam āsādya sthitā vyūhasya daṃśitāḥ.

काननाश् च विकुञ्जाश् च मुक्ताः पुण्ड्राविषस् तथा। बृहद्बलेन सहिता वामं पक्षम् उपाश्रिताः।

kānanāś ca vikuñjāś ca muktāḥ puṇḍrāviṣas tathā. bṛhadbalena sahitā vāmaṃ pakṣam upāśritāḥ.

व्यूढं दृष्ट्वा तु तत् सैन्यं सव्यसाची परंतपः। धृष्टद्युम्नेन सहितः प्रत्यव्यूहत संयुगे। तावकानां तु तं व्यूहं प्रत्यव्यूहन्त पाण्डवाः। अर्धचन्द्रेण व्यूहेन व्यूहं तम् अतिदारुणम्।

vyūḍhaṃ dṛṣṭvā tu tat sainyaṃ savyasācī paraṃtapaḥ. dhṛṣṭadyumnena sahitaḥ pratyavyūhata saṃyuge. tāvakānāṃ tu taṃ vyūhaṃ pratyavyūhanta pāṇḍavāḥ. ardhacandreṇa vyūhena vyūhaṃ tam atidāruṇam.

दक्षिणं शृङ्गम् आस्थाय भीमसेनो व्यरोचत। नानाशस्त्रौघसंपन्नैर् नानादेश्यैर् नृपैर् वृतः।

dakṣiṇaṃ śṛṅgam āsthāya bhīmaseno vyarocata. nānāśastraughasaṃpannair nānādeśyair nṛpair vṛtaḥ.

तद् अन्व् एव विराटश् च द्रुपदश् च महारथः। तदनन्तरम् एवासीन् नीलो नीलायुधैः सह।

tad anv eva virāṭaś ca drupadaś ca mahārathaḥ. tadanantaram evāsīn nīlo nīlāyudhaiḥ saha.

नीलाद् अनन्तरं चैव धृष्टकेतुर् महारथः। चेदिकाशिकरूषैश् च पौरवैश् चाभिसंवृतः।

nīlād anantaraṃ caiva dhṛṣṭaketur mahārathaḥ. cedikāśikarūṣaiś ca pauravaiś cābhisaṃvṛtaḥ.

धृष्टद्युम्नः शिखण्डी च पाञ्चालाश् च प्रभद्रकाः। मध्ये सैन्यस्य महतः स्थिता युद्धाय भारत।

dhṛṣṭadyumnaḥ śikhaṇḍī ca pāñcālāś ca prabhadrakāḥ. madhye sainyasya mahataḥ sthitā yuddhāya bhārata.

तथैव धर्मराजो ऽपि गजानीकेन संवृतः। ततस् तु सात्यकी राजन् द्रौपद्याः पञ्च चात्मजाः।

tathaiva dharmarājo 'pi gajānīkena saṃvṛtaḥ. tatas tu sātyakī rājan draupadyāḥ pañca cātmajāḥ.

अभिमन्युस् ततस् तूर्णम् इरावांश् च ततः परम्। भैमसेनिस् ततो राजन् केकयाश् च महारथाः।

abhimanyus tatas tūrṇam irāvāṃś ca tataḥ param. bhaimasenis tato rājan kekayāś ca mahārathāḥ.

ततो ऽभूद् द्विपदां श्रेष्ठो वामं पार्श्वम् उपाश्रितः। सर्वस्य जगतो गोप्ता गोप्ता यस्य जनार्दनः। तत्रानु रथिनां श्रेष्ठो वामशृङ्गे व्यवस्थितः।

tato 'bhūd dvipadāṃ śreṣṭho vāmaṃ pārśvam upāśritaḥ. sarvasya jagato goptā goptā yasya janārdanaḥ. tatrānu rathināṃ śreṣṭho vāmaśṛṅge vyavasthitaḥ.

एवम् एतन् महाव्यूहं प्रत्यव्यूहन्त पाण्डवाः। वधार्थं तव पुत्राणां तत्पक्षं ये च संगताः।

evam etan mahāvyūhaṃ pratyavyūhanta pāṇḍavāḥ. vadhārthaṃ tava putrāṇāṃ tatpakṣaṃ ye ca saṃgatāḥ.

ततः प्रववृते युद्धं व्यतिषक्तरथद्विपम्। तावकानां परेषां च निघ्नताम् इतरेतरम्।

tataḥ pravavṛte yuddhaṃ vyatiṣaktarathadvipam. tāvakānāṃ pareṣāṃ ca nighnatām itaretaram.

हयौघाश् च रथौघाश् च तत्र तत्र विशां पते। संपतन्तः स्म दृश्यन्ते निघ्नमानाः परस्परम्।

hayaughāś ca rathaughāś ca tatra tatra viśāṃ pate. saṃpatantaḥ sma dṛśyante nighnamānāḥ parasparam.

धावतां च रथौघानां निघ्नतां च पृथक् पृथक्। बभूव तुमुलः शब्दो विमिश्रो दुन्दुभिस्वनैः।

dhāvatāṃ ca rathaughānāṃ nighnatāṃ ca pṛthak pṛthak. babhūva tumulaḥ śabdo vimiśro dundubhisvanaiḥ.

दिवस्पृङ् नरवीराणां निघ्नताम् इतरेतरम्। संप्रहारे सुतुमुले तव तेषां च भारत। प्रावर्तत नदी घोरा परलोकाय भारत।

divaspṛṅ naravīrāṇāṃ nighnatām itaretaram. saṃprahāre sutumule tava teṣāṃ ca bhārata. prāvartata nadī ghorā paralokāya bhārata.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...