महाभारत 6.46 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←भीष्म पर्व→

←अध्याय 46→

[mh-6-46] • 56 श्लोकाः

संजय उवाच। कृते ऽवहारे सैन्यानां प्रथमे भरतर्षभ। भीष्मे च युधि संरब्धे हृष्टे दुर्योधने तथा।

saṃjaya uvāca. kṛte 'vahāre sainyānāṃ prathame bharatarṣabha. bhīṣme ca yudhi saṃrabdhe hṛṣṭe duryodhane tathā.

धर्मराजस् ततस् तूर्णम् अभिगम्य जनार्दनम्। भ्रातृभिः सहितः सर्वैः सर्वैश् चैव जनेश्वरैः।

dharmarājas tatas tūrṇam abhigamya janārdanam. bhrātṛbhiḥ sahitaḥ sarvaiḥ sarvaiś caiva janeśvaraiḥ.

शुचा परमया युक्तश् चिन्तयानः पराजयम्। वार्ष्णेयम् अब्रवीद् राजन् दृष्ट्वा भीष्मस्य विक्रमम्।

śucā paramayā yuktaś cintayānaḥ parājayam. vārṣṇeyam abravīd rājan dṛṣṭvā bhīṣmasya vikramam.

कृष्ण पश्य महेष्वासं भीष्मं भीमपराक्रमम्। शरैर् दहन्तं सैन्यं मे ग्रीष्मे कक्षम् इवानलम्। युधिष्ठिरो महाराज दृष्ट्वा कृष्णम् अथाब्रवीत्।

kṛṣṇa paśya maheṣvāsaṃ bhīṣmaṃ bhīmaparākramam. śarair dahantaṃ sainyaṃ me grīṣme kakṣam ivānalam. yudhiṣṭhiro mahārāja dṛṣṭvā kṛṣṇam athābravīt.

कथम् एनं महात्मानं शक्ष्यामः प्रतिवीक्षितुम्। लेलिह्यमानं सैन्यं मे हविष्मन्तम् इवानलम्।

katham enaṃ mahātmānaṃ śakṣyāmaḥ prativīkṣitum. lelihyamānaṃ sainyaṃ me haviṣmantam ivānalam.

एतं हि पुरुषव्याघ्रं धनुष्मन्तं महाबलम्। दृष्ट्वा विप्रद्रुतं सैन्यं मदीयं मार्गणाहतम्।

etaṃ hi puruṣavyāghraṃ dhanuṣmantaṃ mahābalam. dṛṣṭvā vipradrutaṃ sainyaṃ madīyaṃ mārgaṇāhatam.

शक्यो जेतुं यमः क्रुद्धो वज्रपाणिश् च संयुगे। वरुणः पाशभृच् चापि कुबेरो वा गदाधरः।

śakyo jetuṃ yamaḥ kruddho vajrapāṇiś ca saṃyuge. varuṇaḥ pāśabhṛc cāpi kubero vā gadādharaḥ.

न तु भीष्मो महातेजाः शक्यो जेतुं महाबलः। सो ऽहम् एवं गते मग्नो भीष्मागाधजले ऽप्लवः।

na tu bhīṣmo mahātejāḥ śakyo jetuṃ mahābalaḥ. so 'ham evaṃ gate magno bhīṣmāgādhajale 'plavaḥ.

आत्मनो बुद्धिदौर्बल्याद् भीष्मम् आसाद्य केशव। वनं यास्यामि गोविन्द श्रेयो मे तत्र जीवितुम्।

ātmano buddhidaurbalyād bhīṣmam āsādya keśava. vanaṃ yāsyāmi govinda śreyo me tatra jīvitum.

न त्व् इमान् पृथिवीपालान् दातुं भीष्माय मृत्यवे। क्षपयिष्यति सेनां मे कृष्ण भीष्मो महास्त्रवित्।

na tv imān pṛthivīpālān dātuṃ bhīṣmāya mṛtyave. kṣapayiṣyati senāṃ me kṛṣṇa bhīṣmo mahāstravit.

यथानलं प्रज्वलितं पतंगाः समभिद्रुताः। विनाशायैव गच्छन्ति तथा मे सैनिको जनः।

yathānalaṃ prajvalitaṃ pataṃgāḥ samabhidrutāḥ. vināśāyaiva gacchanti tathā me sainiko janaḥ.

क्षयं नीतो ऽस्मि वार्ष्णेय राज्यहेतोः पराक्रमी। भ्रातरश् चैव मे वीराः कर्शिताः शरपीडिताः।

kṣayaṃ nīto 'smi vārṣṇeya rājyahetoḥ parākramī. bhrātaraś caiva me vīrāḥ karśitāḥ śarapīḍitāḥ.

मत्कृते भ्रातृसौहार्दाद् राज्याद् भ्रष्टास् तथा सुखात्। जीवितं बहु मन्ये ऽहं जीवितं ह्य् अद्य दुर्लभम्।

matkṛte bhrātṛsauhārdād rājyād bhraṣṭās tathā sukhāt. jīvitaṃ bahu manye 'haṃ jīvitaṃ hy adya durlabham.

जीवितस्य हि शेषेण तपस् तप्स्यामि दुश्चरम्। न घातयिष्यामि रणे मित्राणीमानि केशव।

jīvitasya hi śeṣeṇa tapas tapsyāmi duścaram. na ghātayiṣyāmi raṇe mitrāṇīmāni keśava.

रथान् मे बहुसाहस्रान् दिव्यैर् अस्त्रैर् महाबलः। घातयत्य् अनिशं भीष्मः प्रवराणां प्रहारिणाम्।

rathān me bahusāhasrān divyair astrair mahābalaḥ. ghātayaty aniśaṃ bhīṣmaḥ pravarāṇāṃ prahāriṇām.

किं नु कृत्वा कृतं मे स्याद् ब्रूहि माधव माचिरम्। मध्यस्थम् इव पश्यामि समरे सव्यसाचिनम्।

kiṃ nu kṛtvā kṛtaṃ me syād brūhi mādhava māciram. madhyastham iva paśyāmi samare savyasācinam.

एको भीमः परं शक्त्या युध्यत्य् एष महाभुजः। केवलं बाहुवीर्येण क्षत्रधर्मम् अनुस्मरन्।

eko bhīmaḥ paraṃ śaktyā yudhyaty eṣa mahābhujaḥ. kevalaṃ bāhuvīryeṇa kṣatradharmam anusmaran.

गदया वीरघातिन्या यथोत्साहं महामनाः। करोत्य् असुकरं कर्म गजाश्वरथपत्तिषु।

gadayā vīraghātinyā yathotsāhaṃ mahāmanāḥ. karoty asukaraṃ karma gajāśvarathapattiṣu.

नालम् एष क्षयं कर्तुं परसैन्यस्य मारिष। आर्जवेनैव युद्धेन वीर वर्षशतैर् अपि।

nālam eṣa kṣayaṃ kartuṃ parasainyasya māriṣa. ārjavenaiva yuddhena vīra varṣaśatair api.

एको ऽस्त्रवित् सखा ते ऽयं सो ऽप्य् अस्मान् समुपेक्षते। निर्दह्यमानान् भीष्मेण द्रोणेन च महात्मना।

eko 'stravit sakhā te 'yaṃ so 'py asmān samupekṣate. nirdahyamānān bhīṣmeṇa droṇena ca mahātmanā.

दिव्यान्य् अस्त्राणि भीष्मस्य द्रोणस्य च महात्मनः। धक्ष्यन्ति क्षत्रियान् सर्वान् प्रयुक्तानि पुनः पुनः।

divyāny astrāṇi bhīṣmasya droṇasya ca mahātmanaḥ. dhakṣyanti kṣatriyān sarvān prayuktāni punaḥ punaḥ.

कृष्ण भीष्मः सुसंरब्धः सहितः सर्वपार्थिवैः। क्षपयिष्यति नो नूनं यादृशो ऽस्य पराक्रमः।

kṛṣṇa bhīṣmaḥ susaṃrabdhaḥ sahitaḥ sarvapārthivaiḥ. kṣapayiṣyati no nūnaṃ yādṛśo 'sya parākramaḥ.

स त्वं पश्य महेष्वासं योगीष्वर महारथम्। यो भीष्मं शमयेत् संख्ये दावाग्निं जलदो यथा।

sa tvaṃ paśya maheṣvāsaṃ yogīṣvara mahāratham. yo bhīṣmaṃ śamayet saṃkhye dāvāgniṃ jalado yathā.

तव प्रसादाद् गोविन्द पाण्डवा निहतद्विषः। स्वराज्यम् अनुसंप्राप्ता मोदिष्यन्ति सबान्धवाः।

tava prasādād govinda pāṇḍavā nihatadviṣaḥ. svarājyam anusaṃprāptā modiṣyanti sabāndhavāḥ.

एवम् उक्त्वा ततः पार्थो ध्यायन्न् आस्ते महामनाः। चिरम् अन्तर्मना भूत्वा शोकोपहतचेतनः।

evam uktvā tataḥ pārtho dhyāyann āste mahāmanāḥ. ciram antarmanā bhūtvā śokopahatacetanaḥ.

शोकार्तं पाण्डवं ज्ञात्वा दुःखेन हतचेतसम्। अब्रवीत् तत्र गोविन्दो हर्षयन् सर्वपाण्डवान्।

śokārtaṃ pāṇḍavaṃ jñātvā duḥkhena hatacetasam. abravīt tatra govindo harṣayan sarvapāṇḍavān.

मा शुचो भरतश्रेष्ठ न त्वं शोचितुम् अर्हसि। यस्य ते भ्रातरः शूराः सर्वलोकस्य धन्विनः।

mā śuco bharataśreṣṭha na tvaṃ śocitum arhasi. yasya te bhrātaraḥ śūrāḥ sarvalokasya dhanvinaḥ.

अहं च प्रियकृद् राजन् सात्यकिश् च महारथः। विराटद्रुपदौ वृद्धौ धृष्टद्युम्नश् च पार्षतः।

ahaṃ ca priyakṛd rājan sātyakiś ca mahārathaḥ. virāṭadrupadau vṛddhau dhṛṣṭadyumnaś ca pārṣataḥ.

तथैव सबलाः सर्वे राजानो राजसत्तम। त्वत्प्रसादं प्रतीक्षन्ते त्वद्भक्ताश् च विशां पते।

tathaiva sabalāḥ sarve rājāno rājasattama. tvatprasādaṃ pratīkṣante tvadbhaktāś ca viśāṃ pate.

एष ते पार्षतो नित्यं हितकामः प्रिये रतः। सेनापत्यम् अनुप्राप्तो धृष्टद्युम्नो महाबलः। शिखण्डी च महाबाहो भीष्मस्य निधनं किल। स त्वं पुरुषशार्दूल शार्दूलसमविक्रम। सेनापत्येन राजेन्द्र धृष्टद्युम्नं नियोजय।

eṣa te pārṣato nityaṃ hitakāmaḥ priye rataḥ. senāpatyam anuprāpto dhṛṣṭadyumno mahābalaḥ. śikhaṇḍī ca mahābāho bhīṣmasya nidhanaṃ kila. sa tvaṃ puruṣaśārdūla śārdūlasamavikrama. senāpatyena rājendra dhṛṣṭadyumnaṃ niyojaya.

एतच् छ्रुत्वा ततो राजा धृष्टद्युम्नं महारथम्। अब्रवीत् समितौ तस्यां वासुदेवस्य शृण्वतः।

etac chrutvā tato rājā dhṛṣṭadyumnaṃ mahāratham. abravīt samitau tasyāṃ vāsudevasya śṛṇvataḥ.

धृष्टद्युम्न निबोधेदं यत् त्वा वक्ष्यामि मारिष। नातिक्रम्यं भवेत् तच् च वचनं मम भाषितम्।

dhṛṣṭadyumna nibodhedaṃ yat tvā vakṣyāmi māriṣa. nātikramyaṃ bhavet tac ca vacanaṃ mama bhāṣitam.

भवान् सेनापतिर् मह्यं वासुदेवेन संमतः। कार्त्तिकेयो यथा नित्यं देवानाम् अभवत् पुरा। तथा त्वम् अपि पाण्डूनां सेनानीः पुरुषर्षभ।

bhavān senāpatir mahyaṃ vāsudevena saṃmataḥ. kārttikeyo yathā nityaṃ devānām abhavat purā. tathā tvam api pāṇḍūnāṃ senānīḥ puruṣarṣabha.

स त्वं पुरुषशार्दूल विक्रम्य जहि कौरवान्। अहं च त्वानुयास्यामि भीमः कृष्णश् च मारिष।

sa tvaṃ puruṣaśārdūla vikramya jahi kauravān. ahaṃ ca tvānuyāsyāmi bhīmaḥ kṛṣṇaś ca māriṣa.

माद्रीपुत्रौ च सहितौ द्रौपदेयाश् च दंशिताः। ये चान्ये पृथिवीपालाः प्रधानाः पुरुषर्षभ। एतावद् उक्त्वा नृपतिः सहदेवम् अभाषत। अभिषेकस्य संभारान् क्षिप्रम् आनय वै जवात्। प्रादुरासीत् ततो धौम्यः संभारान् गृह्य भारत। सहदेवेन सहितः पाण्डवाय न्यवेदयत्। ततस् तं पुरुषव्याघ्रं द्रुपदस्यात्मजं युधि। भद्रपीठे सुखं न्यस्य अभिषेचयद् अच्युतः। अशोभताभिषिक्तो हि द्रुपदस्यात्मजो बली। यथा देवासुरे युद्धे कार्त्तिकेयो ह्य् अशोभत।

mādrīputrau ca sahitau draupadeyāś ca daṃśitāḥ. ye cānye pṛthivīpālāḥ pradhānāḥ puruṣarṣabha. etāvad uktvā nṛpatiḥ sahadevam abhāṣata. abhiṣekasya saṃbhārān kṣipram ānaya vai javāt. prādurāsīt tato dhaumyaḥ saṃbhārān gṛhya bhārata. sahadevena sahitaḥ pāṇḍavāya nyavedayat. tatas taṃ puruṣavyāghraṃ drupadasyātmajaṃ yudhi. bhadrapīṭhe sukhaṃ nyasya abhiṣecayad acyutaḥ. aśobhatābhiṣikto hi drupadasyātmajo balī. yathā devāsure yuddhe kārttikeyo hy aśobhata.

तत उद्धर्षयन् सर्वान् धृष्टद्युम्नो ऽभ्यभाषत। अहं द्रोणान्तकः पार्थ विहितः शंभुना पुरा।

tata uddharṣayan sarvān dhṛṣṭadyumno 'bhyabhāṣata. ahaṃ droṇāntakaḥ pārtha vihitaḥ śaṃbhunā purā.

रणे भीष्मं तथा द्रोणं कृपं शल्यं जयद्रथम्। सर्वान् अद्य रणे दृप्तान् प्रतियोत्स्यामि पार्थिव।

raṇe bhīṣmaṃ tathā droṇaṃ kṛpaṃ śalyaṃ jayadratham. sarvān adya raṇe dṛptān pratiyotsyāmi pārthiva.

अथोत्क्रुष्टं महेष्वासैः पाण्डवैर् युद्धदुर्मदैः। तच् छ्रुत्वा जहृषुः पार्थाः पार्थिवाश् च महारथाः। समुद्यते पार्थिवेन्द्रे पार्षते शत्रुसूदने।

athotkruṣṭaṃ maheṣvāsaiḥ pāṇḍavair yuddhadurmadaiḥ. tac chrutvā jahṛṣuḥ pārthāḥ pārthivāś ca mahārathāḥ. samudyate pārthivendre pārṣate śatrusūdane.

तम् अब्रवीत् ततः पार्थः पार्षतं पृतनापतिम्। व्यूहः क्रौञ्चारुणो नाम सर्वशत्रुनिबर्हणः।

tam abravīt tataḥ pārthaḥ pārṣataṃ pṛtanāpatim. vyūhaḥ krauñcāruṇo nāma sarvaśatrunibarhaṇaḥ.

यं बृहस्पतिर् इन्द्राय तदा देवासुरे ऽब्रवीत्। तं यथावत् प्रतिव्यूह परानीकविनाशनम्। अदृष्टपूर्वं राजानः पश्यन्तु कुरुभिः सह।

yaṃ bṛhaspatir indrāya tadā devāsure 'bravīt. taṃ yathāvat prativyūha parānīkavināśanam. adṛṣṭapūrvaṃ rājānaḥ paśyantu kurubhiḥ saha.

तथोक्तः स नृदेवेन विष्णुर् वज्रभृता इव। प्रभाते सर्वसैन्यानाम् अग्रे चक्रे धनंजयम्।

tathoktaḥ sa nṛdevena viṣṇur vajrabhṛtā iva. prabhāte sarvasainyānām agre cakre dhanaṃjayam.

आदित्यपथगः केतुस् तस्याद्भुतमनोरमः। शासनात् पुरुहूतस्य निर्मितो विश्वकर्मणा।

ādityapathagaḥ ketus tasyādbhutamanoramaḥ. śāsanāt puruhūtasya nirmito viśvakarmaṇā.

इन्द्रायुधसवर्णाभिः पताकाभिर् अलंकृतः। आकाशग इवाकाशे गन्धर्वनगरोपमः। नृत्यमान इवाभाति रथचर्यासु मारिष।

indrāyudhasavarṇābhiḥ patākābhir alaṃkṛtaḥ. ākāśaga ivākāśe gandharvanagaropamaḥ. nṛtyamāna ivābhāti rathacaryāsu māriṣa.

तेन रत्नवता पार्थः स च गाण्डीवधन्वना। बभूव परमोपेतः स्वयंभूर् इव भानुना।

tena ratnavatā pārthaḥ sa ca gāṇḍīvadhanvanā. babhūva paramopetaḥ svayaṃbhūr iva bhānunā.

शिरो ऽभूद् द्रुपदो राजा महत्या सेनया वृतः। कुन्तिभोजश् च चैद्यश् च चक्षुष्य् आस्तां जनेश्वर।

śiro 'bhūd drupado rājā mahatyā senayā vṛtaḥ. kuntibhojaś ca caidyaś ca cakṣuṣy āstāṃ janeśvara.

दाशार्णकाः प्रयागाश् च दाशेरकगणैः सह। अनूपगाः किराताश् च ग्रीवायां भरतर्षभ।

dāśārṇakāḥ prayāgāś ca dāśerakagaṇaiḥ saha. anūpagāḥ kirātāś ca grīvāyāṃ bharatarṣabha.

पटच्चरैश् च हुण्डैश् च राजन् पौरवकैस् तथा। निषादैः सहितश् चापि पृष्ठम् आसीद् युधिष्ठिरः।

paṭaccaraiś ca huṇḍaiś ca rājan pauravakais tathā. niṣādaiḥ sahitaś cāpi pṛṣṭham āsīd yudhiṣṭhiraḥ.

पक्षौ तु भीमसेनश् च धृष्टद्युम्नश् च पार्षतः। द्रौपदेयाभिमन्युश् च सात्यकिश् च महारथः।

pakṣau tu bhīmasenaś ca dhṛṣṭadyumnaś ca pārṣataḥ. draupadeyābhimanyuś ca sātyakiś ca mahārathaḥ.

पिशाचा दरदाश् चैव पुण्ड्राः कुण्डीविषैः सह। मडका लडकाश् चैव तङ्गणाः परतङ्गणाः।

piśācā daradāś caiva puṇḍrāḥ kuṇḍīviṣaiḥ saha. maḍakā laḍakāś caiva taṅgaṇāḥ parataṅgaṇāḥ.

बाह्लिकास् तित्तिराश् चैव चोलाः पाण्ड्याश् च भारत। एते जनपदा राजन् दक्षिणं पक्षम् आश्रिताः।

bāhlikās tittirāś caiva colāḥ pāṇḍyāś ca bhārata. ete janapadā rājan dakṣiṇaṃ pakṣam āśritāḥ.

अग्निवेष्या जगत्तुण्डाः पलदाशाश् च भारत। शबरास् तुम्बुपाश् चैव वत्साश् च सह नाकुलैः। नकुलः सहदेवश् च वामं पार्श्वं समाश्रिताः।

agniveṣyā jagattuṇḍāḥ paladāśāś ca bhārata. śabarās tumbupāś caiva vatsāś ca saha nākulaiḥ. nakulaḥ sahadevaś ca vāmaṃ pārśvaṃ samāśritāḥ.

रथानाम् अयुतं पक्षौ शिरश् च नियुतं तथा। पृष्ठम् अर्बुदम् एवासीत् सहस्राणि च विंशतिः। ग्रीवायां नियुतं चापि सहस्राणि च सप्ततिः।

rathānām ayutaṃ pakṣau śiraś ca niyutaṃ tathā. pṛṣṭham arbudam evāsīt sahasrāṇi ca viṃśatiḥ. grīvāyāṃ niyutaṃ cāpi sahasrāṇi ca saptatiḥ.

पक्षकोटिप्रपक्षेषु पक्षान्तेषु च वारणाः। जग्मुः परिवृता राजंश् चलन्त इव पर्वताः।

pakṣakoṭiprapakṣeṣu pakṣānteṣu ca vāraṇāḥ. jagmuḥ parivṛtā rājaṃś calanta iva parvatāḥ.

जघनं पालयाम् आस विराटः सह केकयैः। काशिराजश् च शैब्यश् च रथानाम् अयुतैस् त्रिभिः।

jaghanaṃ pālayām āsa virāṭaḥ saha kekayaiḥ. kāśirājaś ca śaibyaś ca rathānām ayutais tribhiḥ.

एवम् एतं महाव्यूहं व्यूह्य भारत पाण्डवाः। सूर्योदयनम् इच्छन्तः स्थिता युद्धाय दंशिताः। शब्दश् च सुमहांस् तत्र दिवस्पृग् भरतोत्तम। एवं ते पुरुषव्याघ्राः पाण्डवा युद्धदुर्मदाः। व्यवस्थिताः प्रतिव्यूह्य तव पुत्रस्य वाहिनीम्। त्रसन्तीव हि चेतांसि योधानां भरतर्षभ। धृतराष्ट्र उवाच। दृष्ट्वाग्रतो भीमसेनं गदापाणिम् अवस्थितम्। सूर्योदये संजय के तु पूर्वं। युयुत्सवो हृष्टरूपास् तथासन्। किं मामका भीष्मनेत्राः समीयुः। किं पाण्डवा भीमनेत्रास् तदानीम्। केषां जघन्यौ सोमसूर्यौ सुवायुः। केषां सेनां श्वापदा व्याहरेयुः। केषां यूनां मुखवर्णाः प्रसन्नाः। संजय उवाच। सर्वं ह्य् एतद् ब्रूहि तत्त्वं यथावत्। उभे सेने तुल्यम् एवोपपन्ने। उभे सेने हर्षरूपे तथैव। उभे चित्रे वनराजीप्रकाशे। उभे सेने नागरथाश्वपूर्णे। उभे सेने भीमरूपे नरेन्द्र। तथा चोभे भारत दुर्विषह्ये। तथा चोभे स्वर्गजयाय तुष्टे। तथा चोभे सत्पुरुषोपजुष्टे। पश्चान्मुखाः कौरवा धार्तराष्ट्रास्। तथा पाण्डवाः प्राङ्मुखा योत्स्यमानाः। दैत्येन्द्रसेनेव च कौरवाणां। सुरेन्द्रसेनेव च पाण्डवानाम्। ववौ वायुः पृष्ठतः पाण्डवानां। तथा वायुः सन्मुखस् तावकानाम्। गजेन्द्राणां मदगन्धा। न्न सेहिरे तव पुत्रस्य नागाः। दुर्योधनो दन्तिवरं पद्मवर्णं। सुवर्णकक्षं जातबलं प्रभिन्नम्। समास्थितो मध्यगतः कुरूणां। संस्तूयमानो रथिभिर् मागधैश् च। चन्द्रप्रभं श्वेतम् अस्यातपत्रं। तथा सौवर्णा स्रग् भ्राजते चोत्तमाङ्गे। तं सर्वतः शकुनिः पार्वतीयः। सार्धं गान्धारैः पाति गान्धारराजः। भीष्मो ऽग्रतः सर्वसैन्यस्य वृद्धः। श्वेतच्छत्रः श्वेतकचः सशङ्खः। श्वेतोष्णीषः पाण्डुरेण ध्वजेन। श्वेतो रथः शैलसमप्रकाशः। तद्वत् सैन्यं धार्तराष्ट्रस्य सर्वे। बाह्लिकानां चातिरथो महात्मा। महेष्वासा महाभागाः स्थिता युद्धाय दंशिताः।

evam etaṃ mahāvyūhaṃ vyūhya bhārata pāṇḍavāḥ. sūryodayanam icchantaḥ sthitā yuddhāya daṃśitāḥ. śabdaś ca sumahāṃs tatra divaspṛg bharatottama. evaṃ te puruṣavyāghrāḥ pāṇḍavā yuddhadurmadāḥ. vyavasthitāḥ prativyūhya tava putrasya vāhinīm. trasantīva hi cetāṃsi yodhānāṃ bharatarṣabha. dhṛtarāṣṭra uvāca. dṛṣṭvāgrato bhīmasenaṃ gadāpāṇim avasthitam. sūryodaye saṃjaya ke tu pūrvaṃ. yuyutsavo hṛṣṭarūpās tathāsan. kiṃ māmakā bhīṣmanetrāḥ samīyuḥ. kiṃ pāṇḍavā bhīmanetrās tadānīm. keṣāṃ jaghanyau somasūryau suvāyuḥ. keṣāṃ senāṃ śvāpadā vyāhareyuḥ. keṣāṃ yūnāṃ mukhavarṇāḥ prasannāḥ. saṃjaya uvāca. sarvaṃ hy etad brūhi tattvaṃ yathāvat. ubhe sene tulyam evopapanne. ubhe sene harṣarūpe tathaiva. ubhe citre vanarājīprakāśe. ubhe sene nāgarathāśvapūrṇe. ubhe sene bhīmarūpe narendra. tathā cobhe bhārata durviṣahye. tathā cobhe svargajayāya tuṣṭe. tathā cobhe satpuruṣopajuṣṭe. paścānmukhāḥ kauravā dhārtarāṣṭrās. tathā pāṇḍavāḥ prāṅmukhā yotsyamānāḥ. daityendraseneva ca kauravāṇāṃ. surendraseneva ca pāṇḍavānām. vavau vāyuḥ pṛṣṭhataḥ pāṇḍavānāṃ. tathā vāyuḥ sanmukhas tāvakānām. gajendrāṇāṃ madagandhā. nna sehire tava putrasya nāgāḥ. duryodhano dantivaraṃ padmavarṇaṃ. suvarṇakakṣaṃ jātabalaṃ prabhinnam. samāsthito madhyagataḥ kurūṇāṃ. saṃstūyamāno rathibhir māgadhaiś ca. candraprabhaṃ śvetam asyātapatraṃ. tathā sauvarṇā srag bhrājate cottamāṅge. taṃ sarvataḥ śakuniḥ pārvatīyaḥ. sārdhaṃ gāndhāraiḥ pāti gāndhārarājaḥ. bhīṣmo 'grataḥ sarvasainyasya vṛddhaḥ. śvetacchatraḥ śvetakacaḥ saśaṅkhaḥ. śvetoṣṇīṣaḥ pāṇḍureṇa dhvajena. śveto rathaḥ śailasamaprakāśaḥ. tadvat sainyaṃ dhārtarāṣṭrasya sarve. bāhlikānāṃ cātiratho mahātmā. maheṣvāsā mahābhāgāḥ sthitā yuddhāya daṃśitāḥ.

तेषाम् आदित्यवर्णानि विमलानि महान्ति च। श्वेतच्छत्राण्य् अशोभन्त वारणेषु रथेषु च।

teṣām ādityavarṇāni vimalāni mahānti ca. śvetacchatrāṇy aśobhanta vāraṇeṣu ratheṣu ca.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...