महाभारत 6.43 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←भीष्म पर्व→

←अध्याय 43→

[mh-6-43] • 83 श्लोकाः

संजय उवाच। पूर्वाह्णे तस्य रौद्रस्य युद्धम् अह्नो विशां पते। प्रावर्तत महाघोरं राज्ञां देहावकर्तनम्।

saṃjaya uvāca. pūrvāhṇe tasya raudrasya yuddham ahno viśāṃ pate. prāvartata mahāghoraṃ rājñāṃ dehāvakartanam.

कुरूणां पाण्डवानां च संग्रामे विजिगीषताम्। सिंहानाम् इव संह्रादो दिवम् उर्वीं च नादयन्।

kurūṇāṃ pāṇḍavānāṃ ca saṃgrāme vijigīṣatām. siṃhānām iva saṃhrādo divam urvīṃ ca nādayan.

आसीत् किलकिलाशब्दस् तलशङ्खरवैः सह। जज्ञिरे सिंहनादाश् च शूराणां प्रतिगर्जताम्।

āsīt kilakilāśabdas talaśaṅkharavaiḥ saha. jajñire siṃhanādāś ca śūrāṇāṃ pratigarjatām.

तलत्राभिहताश् चैव ज्याशब्दा भरतर्षभ। पत्तीनां पादशब्दाश् च वाजिनां च महास्वनाः।

talatrābhihatāś caiva jyāśabdā bharatarṣabha. pattīnāṃ pādaśabdāś ca vājināṃ ca mahāsvanāḥ.

तोत्त्राङ्कुशनिपाताश् च आयुधानां च निस्वनाः। घण्टाशब्दाश् च नागानाम् अन्योन्यम् अभिधावताम्।

tottrāṅkuśanipātāś ca āyudhānāṃ ca nisvanāḥ. ghaṇṭāśabdāś ca nāgānām anyonyam abhidhāvatām.

तस्मिन् समुदिते शब्दे तुमुले लोमहर्षणे। बभूव रथनिर्घोषः पर्जन्यनिनदोपमः।

tasmin samudite śabde tumule lomaharṣaṇe. babhūva rathanirghoṣaḥ parjanyaninadopamaḥ.

ते मनः क्रूरम् आधाय समभित्यक्तजीविताः। पाण्डवान् अभ्यवर्तन्त सर्व एवोच्छ्रितध्वजाः।

te manaḥ krūram ādhāya samabhityaktajīvitāḥ. pāṇḍavān abhyavartanta sarva evocchritadhvajāḥ.

स्वयं शांतनवो राजन्न् अभ्यधावद् धनंजयम्। प्रगृह्य कार्मुकं घोरं कालदण्डोपमं रणे।

svayaṃ śāṃtanavo rājann abhyadhāvad dhanaṃjayam. pragṛhya kārmukaṃ ghoraṃ kāladaṇḍopamaṃ raṇe.

अर्जुनो ऽपि धनुर् गृह्य गाण्डीवं लोकविश्रुतम्। अभ्यधावत तेजस्वी गाङ्गेयं रणमूर्धनि।

arjuno 'pi dhanur gṛhya gāṇḍīvaṃ lokaviśrutam. abhyadhāvata tejasvī gāṅgeyaṃ raṇamūrdhani.

ताव् उभौ कुरुशार्दूलौ परस्परवधैषिणौ। गाङ्गेयस् तु रणे पार्थं विद्ध्वा नाकम्पयद् बली। तथैव पाण्डवो राजन् भीष्मं नाकम्पयद् युधि।

tāv ubhau kuruśārdūlau parasparavadhaiṣiṇau. gāṅgeyas tu raṇe pārthaṃ viddhvā nākampayad balī. tathaiva pāṇḍavo rājan bhīṣmaṃ nākampayad yudhi.

सात्यकिश् च महेष्वासः कृतवर्माणम् अभ्ययात्। तयोः समभवद् युद्धं तुमुलं लोमहर्षणम्।

sātyakiś ca maheṣvāsaḥ kṛtavarmāṇam abhyayāt. tayoḥ samabhavad yuddhaṃ tumulaṃ lomaharṣaṇam.

सात्यकिः कृतवर्माणं कृतवर्मा च सात्यकिम्। आनर्छतुः शरैर् घोरैस् तक्षमाणौ परस्परम्।

sātyakiḥ kṛtavarmāṇaṃ kṛtavarmā ca sātyakim. ānarchatuḥ śarair ghorais takṣamāṇau parasparam.

तौ शराचितसर्वाङ्गौ शुशुभाते महाबलौ। वसन्ते पुष्पशबलौ पुष्पिताव् इव किंशुकौ।

tau śarācitasarvāṅgau śuśubhāte mahābalau. vasante puṣpaśabalau puṣpitāv iva kiṃśukau.

अभिमन्युर् महेष्वासो बृहद्बलम् अयोधयत्। ततः कोसलको राजा सौभद्रस्य विशां पते। ध्वजं चिच्छेद समरे सारथिं च न्यपातयत्।

abhimanyur maheṣvāso bṛhadbalam ayodhayat. tataḥ kosalako rājā saubhadrasya viśāṃ pate. dhvajaṃ ciccheda samare sārathiṃ ca nyapātayat.

सौभद्रस् तु ततः क्रुद्धः पातिते रथसारथौ। बृहद्बलं महाराज विव्याध नवभिः शरैः।

saubhadras tu tataḥ kruddhaḥ pātite rathasārathau. bṛhadbalaṃ mahārāja vivyādha navabhiḥ śaraiḥ.

अथापराभ्यां भल्लाभ्यां पीताभ्याम् अरिमर्दनः। ध्वजम् एकेन चिच्छेद पार्ष्णिम् एकेन सारथिम्। अन्योन्यं च शरैस् तीक्ष्णैः क्रुद्धौ राजंस् ततक्षतुः।

athāparābhyāṃ bhallābhyāṃ pītābhyām arimardanaḥ. dhvajam ekena ciccheda pārṣṇim ekena sārathim. anyonyaṃ ca śarais tīkṣṇaiḥ kruddhau rājaṃs tatakṣatuḥ.

मानिनं समरे दृप्तं कृतवैरं महारथम्। भीमसेनस् तव सुतं दुर्योधनम् अयोधयत्।

māninaṃ samare dṛptaṃ kṛtavairaṃ mahāratham. bhīmasenas tava sutaṃ duryodhanam ayodhayat.

ताव् उभौ नरशार्दूलौ कुरुमुख्यौ महाबलौ। अन्योन्यं शरवर्षाभ्यां ववृषाते रणाजिरे। तौ वीराव् अतिसंरब्धौ कृतिनौ विषमे स्थितौ।

tāv ubhau naraśārdūlau kurumukhyau mahābalau. anyonyaṃ śaravarṣābhyāṃ vavṛṣāte raṇājire. tau vīrāv atisaṃrabdhau kṛtinau viṣame sthitau.

तौ तु वीक्ष्य महात्मानौ कृतिनौ चित्रयोधिनौ। विस्मयः सर्वभूतानां समपद्यत भारत।

tau tu vīkṣya mahātmānau kṛtinau citrayodhinau. vismayaḥ sarvabhūtānāṃ samapadyata bhārata.

दुःशासनस् तु नकुलं प्रत्युद्याय महारथम्। अविध्यन् निशितैर् बाणैर् बहुभिर् मर्मभेदिभिः।

duḥśāsanas tu nakulaṃ pratyudyāya mahāratham. avidhyan niśitair bāṇair bahubhir marmabhedibhiḥ.

तस्य माद्रीसुतः केतुं सशरं च शरासनम्। चिच्छेद निशितैर् बाणैः प्रहसन्न् इव भारत। अथैनं पञ्चविंशत्या क्षुद्रकाणां समार्दयत्।

tasya mādrīsutaḥ ketuṃ saśaraṃ ca śarāsanam. ciccheda niśitair bāṇaiḥ prahasann iva bhārata. athainaṃ pañcaviṃśatyā kṣudrakāṇāṃ samārdayat.

पुत्रस् तु तव दुर्धर्षो नकुलस्य महाहवे। युगेषां चिच्छिदे बाणैर् ध्वजं चैव न्यपातयत्।

putras tu tava durdharṣo nakulasya mahāhave. yugeṣāṃ cicchide bāṇair dhvajaṃ caiva nyapātayat.

दुर्मुखः सहदेवं तु प्रत्युद्याय महाबलम्। विव्याध शरवर्षेण यतमानं महाहवे।

durmukhaḥ sahadevaṃ tu pratyudyāya mahābalam. vivyādha śaravarṣeṇa yatamānaṃ mahāhave.

सहदेवस् ततो वीरो दुर्मुखस्य महाहवे। शरेण भृशतीक्ष्णेन पातयाम् आस सारथिम्।

sahadevas tato vīro durmukhasya mahāhave. śareṇa bhṛśatīkṣṇena pātayām āsa sārathim.

ताव् अन्योन्यं समासाद्य समरे युद्धदुर्मदौ। त्रासयेतां शरैर् घोरैः कृतप्रतिकृतैषिणौ।

tāv anyonyaṃ samāsādya samare yuddhadurmadau. trāsayetāṃ śarair ghoraiḥ kṛtapratikṛtaiṣiṇau.

युधिष्ठिरः स्वयं राजा मद्रराजानम् अभ्ययात्। शल्यम् अभ्यर्दयाम् आस महाबलपराक्रमम्। तस्य मद्राधिपश् चापं द्विधा चिच्छेद मारिष।

yudhiṣṭhiraḥ svayaṃ rājā madrarājānam abhyayāt. śalyam abhyardayām āsa mahābalaparākramam. tasya madrādhipaś cāpaṃ dvidhā ciccheda māriṣa.

तद् अपास्य धनुश् छिन्नं कुन्तीपुत्रो युधिष्ठिरः। अन्यत् कार्मुकम् आदाय वेगवद् बलवत्तरम्।

tad apāsya dhanuś chinnaṃ kuntīputro yudhiṣṭhiraḥ. anyat kārmukam ādāya vegavad balavattaram.

ततो मद्रेश्वरं राजा शरैः संनतपर्वभिः। छादयाम् आस संक्रुद्धस् तिष्ठ तिष्ठेति चाब्रवीत्।

tato madreśvaraṃ rājā śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ. chādayām āsa saṃkruddhas tiṣṭha tiṣṭheti cābravīt.

धृष्टद्युम्नस् ततो द्रोणम् अभ्यद्रवत भारत। तस्य द्रोणः सुसंक्रुद्धः परासुकरणं दृढम्। त्रिधा चिच्छेद समरे यतमानस्य कार्मुकम्।

dhṛṣṭadyumnas tato droṇam abhyadravata bhārata. tasya droṇaḥ susaṃkruddhaḥ parāsukaraṇaṃ dṛḍham. tridhā ciccheda samare yatamānasya kārmukam.

शरं चैव महाघोरं कालदण्डम् इवापरम्। प्रेषयाम् आस समरे सो ऽस्य काये न्यमज्जत।

śaraṃ caiva mahāghoraṃ kāladaṇḍam ivāparam. preṣayām āsa samare so 'sya kāye nyamajjata.

अथान्यद् धनुर् आदाय सायकांश् च चतुर्दश। द्रोणं द्रुपदपुत्रस् तु प्रतिविव्याध संयुगे। ताव् अन्योन्यं सुसंक्रुद्धौ चक्रतुः सुभृशं रणम्।

athānyad dhanur ādāya sāyakāṃś ca caturdaśa. droṇaṃ drupadaputras tu prativivyādha saṃyuge. tāv anyonyaṃ susaṃkruddhau cakratuḥ subhṛśaṃ raṇam.

सौमदत्तिं रणे शङ्खो रभसं रभसो युधि। प्रत्युद्ययौ महाराज तिष्ठ तिष्ठेति चाब्रवीत्।

saumadattiṃ raṇe śaṅkho rabhasaṃ rabhaso yudhi. pratyudyayau mahārāja tiṣṭha tiṣṭheti cābravīt.

तस्य वै दक्षिणं वीरो निर्बिभेद रणे भुजम्। सौमदत्तिस् तथा शङ्खं जत्रुदेशे समाहनत्।

tasya vai dakṣiṇaṃ vīro nirbibheda raṇe bhujam. saumadattis tathā śaṅkhaṃ jatrudeśe samāhanat.

तयोः समभवद् युद्धं घोररूपं विशां पते। दृप्तयोः समरे तूर्णं वृत्रवासवयोर् इव।

tayoḥ samabhavad yuddhaṃ ghorarūpaṃ viśāṃ pate. dṛptayoḥ samare tūrṇaṃ vṛtravāsavayor iva.

बाह्लीकं तु रणे क्रुद्धं क्रुद्धरूपो विशां पते। अभ्यद्रवद् अमेयात्मा धृष्टकेतुर् महारथः।

bāhlīkaṃ tu raṇe kruddhaṃ kruddharūpo viśāṃ pate. abhyadravad ameyātmā dhṛṣṭaketur mahārathaḥ.

बाह्लीकस् तु ततो राजन् धृष्टकेतुम् अमर्षणम्। शरैर् बहुभिर् आनर्छत् सिंहनादम् अथानदत्।

bāhlīkas tu tato rājan dhṛṣṭaketum amarṣaṇam. śarair bahubhir ānarchat siṃhanādam athānadat.

चेदिराजस् तु संक्रुद्धो बाह्लीकं नवभिः शरैः। विव्याध समरे तूर्णं मत्तो मत्तम् इव द्विपम्।

cedirājas tu saṃkruddho bāhlīkaṃ navabhiḥ śaraiḥ. vivyādha samare tūrṇaṃ matto mattam iva dvipam.

तौ तत्र समरे क्रुद्धौ नर्दन्तौ च मुहुर् मुहुः। समीयतुः सुसंक्रुद्धाव् अङ्गारकबुधाव् इव।

tau tatra samare kruddhau nardantau ca muhur muhuḥ. samīyatuḥ susaṃkruddhāv aṅgārakabudhāv iva.

राक्षसं क्रूरकर्माणं क्रूरकर्मा घटोत्कचः। अलम्बुसं प्रत्युदियाद् बलं शक्र इवाहवे।

rākṣasaṃ krūrakarmāṇaṃ krūrakarmā ghaṭotkacaḥ. alambusaṃ pratyudiyād balaṃ śakra ivāhave.

घटोत्कचस् तु संक्रुद्धो राक्षसं तं महाबलम्। नवत्या सायकैस् तीक्ष्णैर् दारयाम् आस भारत।

ghaṭotkacas tu saṃkruddho rākṣasaṃ taṃ mahābalam. navatyā sāyakais tīkṣṇair dārayām āsa bhārata.

अलम्बुसस् तु समरे भैमसेनिं महाबलम्। बहुधा वारयाम् आस शरैः संनतपर्वभिः।

alambusas tu samare bhaimaseniṃ mahābalam. bahudhā vārayām āsa śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ.

व्यभ्राजेतां ततस् तौ तु संयुगे शरविक्षतौ। यथा देवासुरे युद्धे बलशक्रौ महाबलौ।

vyabhrājetāṃ tatas tau tu saṃyuge śaravikṣatau. yathā devāsure yuddhe balaśakrau mahābalau.

शिखण्डी समरे राजन् द्रौणिम् अभ्युद्ययौ बली। अश्वत्थामा ततः क्रुद्धः शिखण्डिनम् अवस्थितम्।

śikhaṇḍī samare rājan drauṇim abhyudyayau balī. aśvatthāmā tataḥ kruddhaḥ śikhaṇḍinam avasthitam.

नाराचेन सुतीक्ष्णेन भृशं विद्ध्वा व्यकम्पयत्। शिखण्ड्य् अपि ततो राजन् द्रोणपुत्रम् अताडयत्।

nārācena sutīkṣṇena bhṛśaṃ viddhvā vyakampayat. śikhaṇḍy api tato rājan droṇaputram atāḍayat.

सायकेन सुपीतेन तीक्ष्णेन निशितेन च। तौ जघ्नतुस् तदान्योन्यं शरैर् बहुविधैर् मृधे।

sāyakena supītena tīkṣṇena niśitena ca. tau jaghnatus tadānyonyaṃ śarair bahuvidhair mṛdhe.

भगदत्तं रणे शूरं विराटो वाहिनीपतिः। अभ्ययात् त्वरितो राजंस् ततो युद्धम् अवर्तत।

bhagadattaṃ raṇe śūraṃ virāṭo vāhinīpatiḥ. abhyayāt tvarito rājaṃs tato yuddham avartata.

विराटो भगदत्तेन शरवर्षेण ताडितः। अभ्यवर्षत् सुसंक्रुद्धो मेघो वृष्ट्या इवाचलम्।

virāṭo bhagadattena śaravarṣeṇa tāḍitaḥ. abhyavarṣat susaṃkruddho megho vṛṣṭyā ivācalam.

भगदत्तस् ततस् तूर्णं विराटं पृथिवीपतिम्। छादयाम् आस समरे मेघः सूर्यम् इवोदितम्।

bhagadattas tatas tūrṇaṃ virāṭaṃ pṛthivīpatim. chādayām āsa samare meghaḥ sūryam ivoditam.

बृहत्क्षत्रं तु कैकेयं कृपः शारद्वतो ययौ। तं कृपः शरवर्षेण छादयाम् आस भारत।

bṛhatkṣatraṃ tu kaikeyaṃ kṛpaḥ śāradvato yayau. taṃ kṛpaḥ śaravarṣeṇa chādayām āsa bhārata.

गौतमं केकयः क्रुद्धः शरवृष्ट्याभ्यपूरयत्। ताव् अन्योन्यं हयान् हत्वा धनुषी विनिकृत्य वै।

gautamaṃ kekayaḥ kruddhaḥ śaravṛṣṭyābhyapūrayat. tāv anyonyaṃ hayān hatvā dhanuṣī vinikṛtya vai.

विरथाव् असियुद्धाय समीयतुर् अमर्षणौ। तयोस् तद् अभवद् युद्धं घोररूपं सुदारुणम्।

virathāv asiyuddhāya samīyatur amarṣaṇau. tayos tad abhavad yuddhaṃ ghorarūpaṃ sudāruṇam.

द्रुपदस् तु ततो राजा सैन्धवं वै जयद्रथम्। अभ्युद्ययौ संप्रहृष्टो हृष्टरूपं परंतप।

drupadas tu tato rājā saindhavaṃ vai jayadratham. abhyudyayau saṃprahṛṣṭo hṛṣṭarūpaṃ paraṃtapa.

ततः सैन्धवको राजा द्रुपदं विशिखैस् त्रिभिः। ताडयाम् आस समरे स च तं प्रत्यविध्यत।

tataḥ saindhavako rājā drupadaṃ viśikhais tribhiḥ. tāḍayām āsa samare sa ca taṃ pratyavidhyata.

तयोः समभवद् युद्धं घोररूपं सुदारुणम्। ईक्षितृप्रीतिजननं शुक्राङ्गारकयोर् इव।

tayoḥ samabhavad yuddhaṃ ghorarūpaṃ sudāruṇam. īkṣitṛprītijananaṃ śukrāṅgārakayor iva.

विकर्णस् तु सुतस् तुभ्यं सुतसोमं महाबलम्। अभ्ययाज् जवनैर् अश्वैस् ततो युद्धम् अवर्तत।

vikarṇas tu sutas tubhyaṃ sutasomaṃ mahābalam. abhyayāj javanair aśvais tato yuddham avartata.

विकर्णः सुतसोमं तु विद्ध्वा नाकम्पयच् छरैः। सुतसोमो विकर्णं च तद् अद्भुतम् इवाभवत्।

vikarṇaḥ sutasomaṃ tu viddhvā nākampayac charaiḥ. sutasomo vikarṇaṃ ca tad adbhutam ivābhavat.

सुशर्माणं नरव्याघ्रं चेकितानो महारथः। अभ्यद्रवत् सुसंक्रुद्धः पाण्डवार्थे पराक्रमी।

suśarmāṇaṃ naravyāghraṃ cekitāno mahārathaḥ. abhyadravat susaṃkruddhaḥ pāṇḍavārthe parākramī.

सुशर्मा तु महाराज चेकितानं महारथम्। महता शरवर्षेण वारयाम् आस संयुगे।

suśarmā tu mahārāja cekitānaṃ mahāratham. mahatā śaravarṣeṇa vārayām āsa saṃyuge.

चेकितानो ऽपि संरब्धः सुशर्माणं महाहवे। प्राच्छादयत् तम् इषुभिर् महामेघ इवाचलम्।

cekitāno 'pi saṃrabdhaḥ suśarmāṇaṃ mahāhave. prācchādayat tam iṣubhir mahāmegha ivācalam.

शकुनिः प्रतिविन्ध्यं तु पराक्रान्तं पराक्रमी। अभ्यद्रवत राजेन्द्र मत्तो मत्तम् इव द्विपम्।

śakuniḥ prativindhyaṃ tu parākrāntaṃ parākramī. abhyadravata rājendra matto mattam iva dvipam.

यौधिष्ठिरस् तु संक्रुद्धः सौबलं निशितैः शरैः। व्यदारयत संग्रामे मघवान् इव दानवम्।

yaudhiṣṭhiras tu saṃkruddhaḥ saubalaṃ niśitaiḥ śaraiḥ. vyadārayata saṃgrāme maghavān iva dānavam.

शकुनिः प्रतिविन्ध्यं तु प्रतिविध्यन्तम् आहवे। व्यदारयन् महाप्राज्ञः शरैः संनतपर्वभिः।

śakuniḥ prativindhyaṃ tu pratividhyantam āhave. vyadārayan mahāprājñaḥ śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ.

सुदक्षिणं तु राजेन्द्र काम्बोजानां महारथम्। श्रुतकर्मा पराक्रान्तम् अभ्यद्रवत संयुगे।

sudakṣiṇaṃ tu rājendra kāmbojānāṃ mahāratham. śrutakarmā parākrāntam abhyadravata saṃyuge.

सुदक्षिणस् तु समरे साहदेविं महारथम्। विद्ध्वा नाकम्पयत वै मैनाकम् इव पर्वतम्।

sudakṣiṇas tu samare sāhadeviṃ mahāratham. viddhvā nākampayata vai mainākam iva parvatam.

श्रुतकर्मा ततः क्रुद्धः काम्बोजानां महारथम्। शरैर् बहुभिर् आनर्छद् दारयन्न् इव सर्वशः।

śrutakarmā tataḥ kruddhaḥ kāmbojānāṃ mahāratham. śarair bahubhir ānarchad dārayann iva sarvaśaḥ.

इरावान् अथ संक्रुद्धः श्रुतायुषम् अमर्षणम्। प्रत्युद्ययौ रणे यत्तो यत्तरूपतरं ततः।

irāvān atha saṃkruddhaḥ śrutāyuṣam amarṣaṇam. pratyudyayau raṇe yatto yattarūpataraṃ tataḥ.

आर्जुनिस् तस्य समरे हयान् हत्वा महारथः। ननाद सुमहन् नादं तत् सैन्यं प्रत्यपूरयत्।

ārjunis tasya samare hayān hatvā mahārathaḥ. nanāda sumahan nādaṃ tat sainyaṃ pratyapūrayat.

श्रुतायुस् त्व् अथ संक्रुद्धः फाल्गुनेः समरे हयान्। निजघान गदाग्रेण ततो युद्धम् अवर्तत।

śrutāyus tv atha saṃkruddhaḥ phālguneḥ samare hayān. nijaghāna gadāgreṇa tato yuddham avartata.

विन्दानुविन्दाव् आवन्त्यौ कुन्तिभोजं महारथम्। ससेनं ससुतं वीरं संससज्जतुर् आहवे।

vindānuvindāv āvantyau kuntibhojaṃ mahāratham. sasenaṃ sasutaṃ vīraṃ saṃsasajjatur āhave.

तत्राद्भुतम् अपश्याम आवन्त्यानां पराक्रमम्। यद् अयुध्यन् स्थिरा भूत्वा महत्या सेनया सह।

tatrādbhutam apaśyāma āvantyānāṃ parākramam. yad ayudhyan sthirā bhūtvā mahatyā senayā saha.

अनुविन्दस् तु गदया कुन्तिभोजम् अताडयत्। कुन्तिभोजस् ततस् तूर्णं शरव्रातैर् अवाकिरत्।

anuvindas tu gadayā kuntibhojam atāḍayat. kuntibhojas tatas tūrṇaṃ śaravrātair avākirat.

कुन्तिभोजसुतश् चापि विन्दं विव्याध सायकैः। स च तं प्रतिविव्याध तद् अद्भुतम् इवाभवत्।

kuntibhojasutaś cāpi vindaṃ vivyādha sāyakaiḥ. sa ca taṃ prativivyādha tad adbhutam ivābhavat.

केकया भ्रातरः पञ्च गान्धारान् पञ्च मारिष। ससैन्यास् ते ससैन्यांश् च योधयाम् आसुर् आहवे।

kekayā bhrātaraḥ pañca gāndhārān pañca māriṣa. sasainyās te sasainyāṃś ca yodhayām āsur āhave.

वीरबाहुश् च ते पुत्रो वैराटिं रथसत्तमम्। उत्तरं योधयाम् आस विव्याध निशितैः शरैः। उलूकं तु शतानीकः शरैर् बहुभिर् आवृणोत्। उत्तरश् चापि तं धीरं विव्याध निशितैः शरैः।

vīrabāhuś ca te putro vairāṭiṃ rathasattamam. uttaraṃ yodhayām āsa vivyādha niśitaiḥ śaraiḥ. ulūkaṃ tu śatānīkaḥ śarair bahubhir āvṛṇot. uttaraś cāpi taṃ dhīraṃ vivyādha niśitaiḥ śaraiḥ.

चेदिराट् समरे राजन्न् उलूकं समभिद्रवत्। तथैव शरवर्षेण उलूकं समविध्यत। उलूकश् चापि तं बाणैर् निशितैर् लोमवाहिभिः।

cedirāṭ samare rājann ulūkaṃ samabhidravat. tathaiva śaravarṣeṇa ulūkaṃ samavidhyata. ulūkaś cāpi taṃ bāṇair niśitair lomavāhibhiḥ.

तयोर् युद्धं समभवद् घोररूपं विशां पते। दारयेतां सुसंक्रुद्धाव् अन्योन्यम् अपराजितौ। तथैव चेदिराजो ऽपि उलूकं प्रत्यविध्यत।

tayor yuddhaṃ samabhavad ghorarūpaṃ viśāṃ pate. dārayetāṃ susaṃkruddhāv anyonyam aparājitau. tathaiva cedirājo 'pi ulūkaṃ pratyavidhyata.

एवं द्वंद्वसहस्राणि रथवारणवाजिनाम्। पदातीनां च समरे तव तेषां च संकुलम्।

evaṃ dvaṃdvasahasrāṇi rathavāraṇavājinām. padātīnāṃ ca samare tava teṣāṃ ca saṃkulam.

मुहूर्तम् इव तद् युद्धम् आसीन् मधुरदर्शनम्। तत उन्मत्तवद् राजन् न प्राज्ञायत किं चन।

muhūrtam iva tad yuddham āsīn madhuradarśanam. tata unmattavad rājan na prājñāyata kiṃ cana.

गजो गजेन समरे रथी च रथिनं ययौ। अश्वो ऽश्वं समभिप्रेत्य पदातिश् च पदातिनम्।

gajo gajena samare rathī ca rathinaṃ yayau. aśvo 'śvaṃ samabhipretya padātiś ca padātinam.

ततो युद्धं सुदुर्धर्षं व्याकुलं समपद्यत। शूराणां समरे तत्र समासाद्य परस्परम्।

tato yuddhaṃ sudurdharṣaṃ vyākulaṃ samapadyata. śūrāṇāṃ samare tatra samāsādya parasparam.

तत्र देवर्षयः सिद्धाश् चारणाश् च समागताः। प्रैक्षन्त तद् रणं घोरं देवासुररणोपमम्।

tatra devarṣayaḥ siddhāś cāraṇāś ca samāgatāḥ. praikṣanta tad raṇaṃ ghoraṃ devāsuraraṇopamam.

ततो दन्तिसहस्राणि रथानां चापि मारिष। अश्वौघाः पुरुषौघाश् च विपरीतं समाययुः।

tato dantisahasrāṇi rathānāṃ cāpi māriṣa. aśvaughāḥ puruṣaughāś ca viparītaṃ samāyayuḥ.

तत्र तत्रैव दृश्यन्ते रथवारणपत्तयः। सादिनश् च नरव्याघ्र युध्यमाना मुहुर् मुहुः।

tatra tatraiva dṛśyante rathavāraṇapattayaḥ. sādinaś ca naravyāghra yudhyamānā muhur muhuḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...