महाभारत 6.2 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←भीष्म पर्व→

←अध्याय 2→

[mh-6-2] • 33 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। ततः पूर्वापरे संध्ये समीक्ष्य भगवान् ऋषिः। सर्ववेदविदां श्रेष्ठो व्यासः सत्यवतीसुतः।

vaiśaṃpāyana uvāca. tataḥ pūrvāpare saṃdhye samīkṣya bhagavān ṛṣiḥ. sarvavedavidāṃ śreṣṭho vyāsaḥ satyavatīsutaḥ.

भविष्यति रणे घोरे भरतानां पितामहः। प्रत्यक्षदर्शी भगवान् भूतभव्यभविष्यवित्।

bhaviṣyati raṇe ghore bharatānāṃ pitāmahaḥ. pratyakṣadarśī bhagavān bhūtabhavyabhaviṣyavit.

वैचित्रवीर्यं राजानं स रहस्यं ब्रवीद् इदम्। शोचन्तम् आर्तं ध्यायन्तं पुत्राणाम् अनयं तदा।

vaicitravīryaṃ rājānaṃ sa rahasyaṃ bravīd idam. śocantam ārtaṃ dhyāyantaṃ putrāṇām anayaṃ tadā.

व्यास उवाच। राजन् परीतकालास् ते पुत्राश् चान्ये च भूमिपाः। ते हनिष्यन्ति संग्रामे समासाद्येतरेतरम्।

vyāsa uvāca. rājan parītakālās te putrāś cānye ca bhūmipāḥ. te haniṣyanti saṃgrāme samāsādyetaretaram.

तेषु कालपरीतेषु विनश्यत्सु च भारत। कालपर्यायम् आज्ञाय मा स्म शोके मनः कृथाः।

teṣu kālaparīteṣu vinaśyatsu ca bhārata. kālaparyāyam ājñāya mā sma śoke manaḥ kṛthāḥ.

यदि त्व् इच्छसि संग्रामे द्रष्टुम् एनं विशां पते। चक्षुर् ददानि ते हन्त युद्धम् एतन् निशामय।

yadi tv icchasi saṃgrāme draṣṭum enaṃ viśāṃ pate. cakṣur dadāni te hanta yuddham etan niśāmaya.

धृतराष्ट्र उवाच। न रोचये ज्ञातिवधं द्रष्टुं ब्रह्मर्षिसत्तम। युद्धम् एतत् त्व् अशेषेण शृणुयां तव तेजसा।

dhṛtarāṣṭra uvāca. na rocaye jñātivadhaṃ draṣṭuṃ brahmarṣisattama. yuddham etat tv aśeṣeṇa śṛṇuyāṃ tava tejasā.

वैशंपायन उवाच। तस्मिन्न् अनिच्छति द्रष्टुं संग्रामं श्रोतुम् इच्छति। वराणाम् ईश्वरो दाता संजयाय वरं ददौ।

vaiśaṃpāyana uvāca. tasminn anicchati draṣṭuṃ saṃgrāmaṃ śrotum icchati. varāṇām īśvaro dātā saṃjayāya varaṃ dadau.

व्यास उवाच। एष ते संजयो राजन् युद्धम् एतद् वदिष्यति। एतस्य सर्वं संग्रामे नपरोक्षं भविष्यति।

vyāsa uvāca. eṣa te saṃjayo rājan yuddham etad vadiṣyati. etasya sarvaṃ saṃgrāme naparokṣaṃ bhaviṣyati.

चक्षुषा संजयो राजन् दिव्येनैष समन्वितः। कथयिष्यति ते युद्धं सर्वज्ञश् च भविष्यति।

cakṣuṣā saṃjayo rājan divyenaiṣa samanvitaḥ. kathayiṣyati te yuddhaṃ sarvajñaś ca bhaviṣyati.

प्रकाशं वा रहस्यं वा रात्रौ वा यदि वा दिवा। मनसा चिन्तितम् अपि सर्वं वेत्स्यति संजयः।

prakāśaṃ vā rahasyaṃ vā rātrau vā yadi vā divā. manasā cintitam api sarvaṃ vetsyati saṃjayaḥ.

नैनं शस्त्राणि भेत्स्यन्ति नैनं बाधिष्यते श्रमः। गावल्गणिर् अयं जीवन् युद्धाद् अस्माद् विमोक्ष्यते।

nainaṃ śastrāṇi bhetsyanti nainaṃ bādhiṣyate śramaḥ. gāvalgaṇir ayaṃ jīvan yuddhād asmād vimokṣyate.

अहं च कीर्तिम् एतेषां कुरूणां भरतर्षभ। पाण्डवानां च सर्वेषां प्रथयिष्यामि मा शुचः।

ahaṃ ca kīrtim eteṣāṃ kurūṇāṃ bharatarṣabha. pāṇḍavānāṃ ca sarveṣāṃ prathayiṣyāmi mā śucaḥ.

दिष्टम् एतत् पुरा चैव नात्र शोचितुम् अर्हसि। न चैव शक्यं संयन्तुं यतो धर्मस् ततो जयः।

diṣṭam etat purā caiva nātra śocitum arhasi. na caiva śakyaṃ saṃyantuṃ yato dharmas tato jayaḥ.

वैशंपायन उवाच। एवम् उक्त्वा स भगवान् कुरूणां प्रपितामहः। पुनर् एव महाबाहुं धृतराष्ट्रम् उवाच ह।

vaiśaṃpāyana uvāca. evam uktvā sa bhagavān kurūṇāṃ prapitāmahaḥ. punar eva mahābāhuṃ dhṛtarāṣṭram uvāca ha.

इह युद्धे महाराज भविष्यति महान् क्षयः। यथेमानि निमित्तानि भयायाद्योपलक्षये।

iha yuddhe mahārāja bhaviṣyati mahān kṣayaḥ. yathemāni nimittāni bhayāyādyopalakṣaye.

श्येना गृध्राश् च काकाश् च कङ्काश् च सहिता बलैः। संपतन्ति वनान्तेषु समवायांश् च कुर्वते।

śyenā gṛdhrāś ca kākāś ca kaṅkāś ca sahitā balaiḥ. saṃpatanti vanānteṣu samavāyāṃś ca kurvate.

अत्युग्रं च प्रपश्यन्ति युद्धम् आनन्दिनो द्विजाः। क्रव्यादा भक्षयिष्यन्ति मांसानि गजवाजिनाम्।

atyugraṃ ca prapaśyanti yuddham ānandino dvijāḥ. kravyādā bhakṣayiṣyanti māṃsāni gajavājinām.

खटाखटेति वाशन्तो भैरवं भयवेदिनः। कह्वाः प्रयान्ति मध्येन दक्षिणाम् अभितो दिशम्।

khaṭākhaṭeti vāśanto bhairavaṃ bhayavedinaḥ. kahvāḥ prayānti madhyena dakṣiṇām abhito diśam.

उभे पूर्वापरे संध्ये नित्यं पश्यामि भारत। रजोयुक्ते च भारत। दुर्निमित्तानि सर्वाणि। उदयास्तमने सूर्यं कबन्धैः परिवारितम्।

ubhe pūrvāpare saṃdhye nityaṃ paśyāmi bhārata. rajoyukte ca bhārata. durnimittāni sarvāṇi. udayāstamane sūryaṃ kabandhaiḥ parivāritam.

श्वेतलोहितपर्यन्ताः कृष्णग्रीवाः सविद्युतः। त्रिवर्णाः परिघाः संधौ भानुम् आवारयन्त्य् उत।

śvetalohitaparyantāḥ kṛṣṇagrīvāḥ savidyutaḥ. trivarṇāḥ parighāḥ saṃdhau bhānum āvārayanty uta.

ज्वलितार्केन्दुनक्षत्रं निर्विशेषदिनक्षपम्। अहोरात्रं मया दृष्टं तत्क्षयाय भविष्यति।

jvalitārkendunakṣatraṃ nirviśeṣadinakṣapam. ahorātraṃ mayā dṛṣṭaṃ tatkṣayāya bhaviṣyati.

अलक्ष्यः प्रभया हीनः पौर्णमासीं च कार्त्तिकीम्। चन्द्रो ऽभूद् अग्निवर्णश् च समवर्णे नभस्तले।

alakṣyaḥ prabhayā hīnaḥ paurṇamāsīṃ ca kārttikīm. candro 'bhūd agnivarṇaś ca samavarṇe nabhastale.

स्वप्स्यन्ति निहता वीरा भूमिम् आवृत्य पार्थिवाः। राजानो राजपुत्राश् च शूराः परिघबाहवः।

svapsyanti nihatā vīrā bhūmim āvṛtya pārthivāḥ. rājāno rājaputrāś ca śūrāḥ parighabāhavaḥ.

अन्तरिक्षे वराहस्य वृषदंशस्य चोभयोः। प्रणादं युध्यतो रात्रौ रौद्रं नित्यं प्रलक्षये।

antarikṣe varāhasya vṛṣadaṃśasya cobhayoḥ. praṇādaṃ yudhyato rātrau raudraṃ nityaṃ pralakṣaye.

देवताप्रतिमाश् चापि कम्पन्ति च हसन्ति च। वमन्ति रुधिरं चास्यैः स्विद्यन्ति प्रपतन्ति च।

devatāpratimāś cāpi kampanti ca hasanti ca. vamanti rudhiraṃ cāsyaiḥ svidyanti prapatanti ca.

अनाहता दुन्दुभयः प्रणदन्ति विशां पते। अयुक्ताश् च प्रवर्तन्ते क्षत्रियाणां महारथाः।

anāhatā dundubhayaḥ praṇadanti viśāṃ pate. ayuktāś ca pravartante kṣatriyāṇāṃ mahārathāḥ.

कोकिलाः शतपत्राश् च चाषा भासाः शुकास् तथा। सारसाश् च मयूराश् च वाचो मुञ्चन्ति दारुणाः।

kokilāḥ śatapatrāś ca cāṣā bhāsāḥ śukās tathā. sārasāś ca mayūrāś ca vāco muñcanti dāruṇāḥ.

गृहीतशस्त्राभरणा वर्मिणो वाजिपृष्ठगाः। अरुणोदयेषु दृश्यन्ते शतशः शलभव्रजाः।

gṛhītaśastrābharaṇā varmiṇo vājipṛṣṭhagāḥ. aruṇodayeṣu dṛśyante śataśaḥ śalabhavrajāḥ.

उभे संध्ये प्रकाशेते दिशां दाहसमन्विते। आसीद् रुधिरवर्षं च अस्थिवर्षं च भारत।

ubhe saṃdhye prakāśete diśāṃ dāhasamanvite. āsīd rudhiravarṣaṃ ca asthivarṣaṃ ca bhārata.

या चैषा विश्रुता राजंस् त्रैलोक्ये साधुसंमता। अरुन्धती तयाप्य् एष वसिष्ठः पृष्ठतः कृतः।

yā caiṣā viśrutā rājaṃs trailokye sādhusaṃmatā. arundhatī tayāpy eṣa vasiṣṭhaḥ pṛṣṭhataḥ kṛtaḥ.

रोहिणीं पीडयन्न् एष स्थितो राजञ् शनैश्चरः। व्यावृत्तं लक्ष्म सोमस्य भविष्यति महद् भयम्।

rohiṇīṃ pīḍayann eṣa sthito rājañ śanaiścaraḥ. vyāvṛttaṃ lakṣma somasya bhaviṣyati mahad bhayam.

अनभ्रे च महाघोरं स्तनितं श्रूयते ऽनिशम्। वाहनानां च रुदतां प्रपतन्त्य् अश्रुबिन्दवः।

anabhre ca mahāghoraṃ stanitaṃ śrūyate 'niśam. vāhanānāṃ ca rudatāṃ prapatanty aśrubindavaḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...