महाभारत 6.17 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←भीष्म पर्व→

←अध्याय 17→

[mh-6-17] • 40 श्लोकाः

धृतराष्ट्रः। उभयोः सेनयोस् तत्र दृष्ट्वा च कुरुपाण्डवान्। अनिमित्तान्य् अथो ब्रूहि कुशलो ह्य् असि संजय।

dhṛtarāṣṭraḥ. ubhayoḥ senayos tatra dṛṣṭvā ca kurupāṇḍavān. animittāny atho brūhi kuśalo hy asi saṃjaya.

संजय उवाच। यथा स भगवान् व्यासः कृष्णद्वैपायनो ऽब्रवीत्। तथैव सहिताः सर्वे समाजग्मुर् महीक्षितः।

saṃjaya uvāca. yathā sa bhagavān vyāsaḥ kṛṣṇadvaipāyano 'bravīt. tathaiva sahitāḥ sarve samājagmur mahīkṣitaḥ.

मघाविषयगः सोमस् तद् दिनं प्रत्यपद्यत। दीप्यमानाश् च संपेतुर् दिवि सप्त महाग्रहाः।

maghāviṣayagaḥ somas tad dinaṃ pratyapadyata. dīpyamānāś ca saṃpetur divi sapta mahāgrahāḥ.

द्विधाभूत इवादित्य उदये प्रत्यदृश्यत। ज्वलन्त्या शिखया भूयो भानुमान् उदितो दिवि।

dvidhābhūta ivāditya udaye pratyadṛśyata. jvalantyā śikhayā bhūyo bhānumān udito divi.

ववाशिरे च दीप्तायां दिशि गोमायुवायसाः। लिप्समानाः शरीराणि मांसशोणितभोजनाः।

vavāśire ca dīptāyāṃ diśi gomāyuvāyasāḥ. lipsamānāḥ śarīrāṇi māṃsaśoṇitabhojanāḥ.

अहन्य् अहनि पार्थानां वृद्धः कुरुपितामहः। भरद्वाजात्मजश् चैव प्रातर् उत्थाय संयतौ।

ahany ahani pārthānāṃ vṛddhaḥ kurupitāmahaḥ. bharadvājātmajaś caiva prātar utthāya saṃyatau.

जयो ऽस्तु पाण्डुपुत्राणाम् इत्य् ऊचतुर् अरिंदमौ। युयुधाते तवार्थाय यथा स समयः कृतः।

jayo 'stu pāṇḍuputrāṇām ity ūcatur ariṃdamau. yuyudhāte tavārthāya yathā sa samayaḥ kṛtaḥ.

सर्वधर्मविशेषज्ञः पिता देवव्रतस् तव। समानीय महीपालान् इदं वचनम् अब्रवीत्।

sarvadharmaviśeṣajñaḥ pitā devavratas tava. samānīya mahīpālān idaṃ vacanam abravīt.

इदं वः क्षत्रिया द्वारं स्वर्गायापावृतं महत्। गच्छध्वं तेन शक्रस्य ब्रह्मणश् च सलोकताम्।

idaṃ vaḥ kṣatriyā dvāraṃ svargāyāpāvṛtaṃ mahat. gacchadhvaṃ tena śakrasya brahmaṇaś ca salokatām.

एष वः शाश्वतः पन्थाः पूर्वैः पूर्वतरैर् गतः। संभावयत चात्मानम् अव्यग्रमनसो युधि।

eṣa vaḥ śāśvataḥ panthāḥ pūrvaiḥ pūrvatarair gataḥ. saṃbhāvayata cātmānam avyagramanaso yudhi.

नाभागो हि ययातिश् च मान्धाता नहुषो नृगः। अर्जुनः सगरो वैन्यो ये चान्ये क्षत्रियोत्तमाः। संसिद्धाः परमं स्थानं गताः कर्मभिर् ईदृशैः।

nābhāgo hi yayātiś ca māndhātā nahuṣo nṛgaḥ. arjunaḥ sagaro vainyo ye cānye kṣatriyottamāḥ. saṃsiddhāḥ paramaṃ sthānaṃ gatāḥ karmabhir īdṛśaiḥ.

अधर्मः क्षत्रियस्यैष यद् व्याधिमरणं गृहे। यद् आजौ निधनं याति सो ऽस्य धर्मः सनातनः।

adharmaḥ kṣatriyasyaiṣa yad vyādhimaraṇaṃ gṛhe. yad ājau nidhanaṃ yāti so 'sya dharmaḥ sanātanaḥ.

एवम् उक्ता महीपाला भीष्मेण भरतर्षभ। निर्ययुः स्वान्य् अनीकानि शोभयन्तो रथोत्तमैः।

evam uktā mahīpālā bhīṣmeṇa bharatarṣabha. niryayuḥ svāny anīkāni śobhayanto rathottamaiḥ.

स तु वैकर्तनः कर्णः सामात्यः सह बन्धुभिः। न्यासितः समरे शस्त्रं भीष्मेण भरतर्षभ।

sa tu vaikartanaḥ karṇaḥ sāmātyaḥ saha bandhubhiḥ. nyāsitaḥ samare śastraṃ bhīṣmeṇa bharatarṣabha.

अपेतकर्णाः पुत्रास् ते राजानश् चैव तावकाः। निर्ययुः सिंहनादेन नादयन्तो दिशो दश।

apetakarṇāḥ putrās te rājānaś caiva tāvakāḥ. niryayuḥ siṃhanādena nādayanto diśo daśa.

श्वेतैश् छत्रैः पताकाभिर् ध्वजवारणवाजिभिः। तान्य् अनीकान्य् अशोभन्त रथैर् अथ पदातिभिः।

śvetaiś chatraiḥ patākābhir dhvajavāraṇavājibhiḥ. tāny anīkāny aśobhanta rathair atha padātibhiḥ.

भेरीपणवशब्दैश् च पटहानां च निस्वनैः। रथनेमिनिनादैश् च बभूवाकुलिता मही।

bherīpaṇavaśabdaiś ca paṭahānāṃ ca nisvanaiḥ. rathanemininādaiś ca babhūvākulitā mahī.

काञ्चनाङ्गदकेयूरैः कार्मुकैश् च महारथाः। भ्राजमाना व्यदृश्यन्त जङ्गमाः पर्वता इव।

kāñcanāṅgadakeyūraiḥ kārmukaiś ca mahārathāḥ. bhrājamānā vyadṛśyanta jaṅgamāḥ parvatā iva.

तालेन महता भीष्मः पञ्चतारेण केतुना। विमलादित्यसंकाशस् तस्थौ कुरुचमूपतिः।

tālena mahatā bhīṣmaḥ pañcatāreṇa ketunā. vimalādityasaṃkāśas tasthau kurucamūpatiḥ.

ये त्वदीया महेष्वासा राजानो भरतर्षभ। पुत्राश् च तव राजेन्द्र सारोहा सरथा गजैः। अवर्तन्त यथादेशं राजञ् शांतनवस्य ते।

ye tvadīyā maheṣvāsā rājāno bharatarṣabha. putrāś ca tava rājendra sārohā sarathā gajaiḥ. avartanta yathādeśaṃ rājañ śāṃtanavasya te.

स तु गोवासनः शैब्यः सहितः सर्वराजभिः। ययौ मातङ्गराजेन राजार्हेण पताकिना। पद्मवर्णस् त्व् अनीकानां सर्वेषाम् अग्रतः स्थितः।

sa tu govāsanaḥ śaibyaḥ sahitaḥ sarvarājabhiḥ. yayau mātaṅgarājena rājārheṇa patākinā. padmavarṇas tv anīkānāṃ sarveṣām agrataḥ sthitaḥ.

अश्वत्थामा ययौ यत्तः सिंहलाङ्गूलकेतनः। श्रुतायुश् चित्रसेनश् च पुरुमित्रो विविंशतिः।

aśvatthāmā yayau yattaḥ siṃhalāṅgūlaketanaḥ. śrutāyuś citrasenaś ca purumitro viviṃśatiḥ.

शल्यो भूरिश्रवाश् चैव विकर्णश् च महारथः। एते सप्त महेष्वासा द्रोणपुत्रपुरोगमाः। स्यन्दनैर् वरवर्णाभैर् भीष्मस्यासन् पुरःसराः।

śalyo bhūriśravāś caiva vikarṇaś ca mahārathaḥ. ete sapta maheṣvāsā droṇaputrapurogamāḥ. syandanair varavarṇābhair bhīṣmasyāsan puraḥsarāḥ.

तेषाम् अपि महोत्सेधाः शोभयन्तो रथोत्तमान्। भ्राजमाना व्यदृश्यन्त जाम्बूनदमया ध्वजाः।

teṣām api mahotsedhāḥ śobhayanto rathottamān. bhrājamānā vyadṛśyanta jāmbūnadamayā dhvajāḥ.

जाम्बूनदमयी वेदिः कमण्डलुविभूषिता। केतुर् आचार्यमुख्यस्य द्रोणस्य धनुषा सह।

jāmbūnadamayī vediḥ kamaṇḍaluvibhūṣitā. ketur ācāryamukhyasya droṇasya dhanuṣā saha.

अनेकशतसाहस्रम् अनीकम् अनुकर्षतः। महान् दुर्योधनस्यासीन् नागो मणिमयो ध्वजः।

anekaśatasāhasram anīkam anukarṣataḥ. mahān duryodhanasyāsīn nāgo maṇimayo dhvajaḥ.

तस्य पौरवकालिङ्गौ काम्बोजश् च सुदक्षिणः। क्षेमधन्वा सुमित्रश् च तस्थुः प्रमुखतो रथाः।

tasya pauravakāliṅgau kāmbojaś ca sudakṣiṇaḥ. kṣemadhanvā sumitraś ca tasthuḥ pramukhato rathāḥ.

स्यन्दनेन महार्हेण केतुना वृषभेण च। प्रकर्षन्न् इव सेनाग्रं मागधश् च नृपो ययौ।

syandanena mahārheṇa ketunā vṛṣabheṇa ca. prakarṣann iva senāgraṃ māgadhaś ca nṛpo yayau.

तद् अङ्गपतिना गुप्तं कृपेण च महात्मना। शारदाभ्रचयप्रख्यं प्राच्यानाम् अभवद् बलम्।

tad aṅgapatinā guptaṃ kṛpeṇa ca mahātmanā. śāradābhracayaprakhyaṃ prācyānām abhavad balam.

अनीकप्रमुखे तिष्ठन् वराहेण महायशाः। शुशुभे केतुमुख्येन राजतेन जयद्रथः।

anīkapramukhe tiṣṭhan varāheṇa mahāyaśāḥ. śuśubhe ketumukhyena rājatena jayadrathaḥ.

शतं रथसहस्राणां तस्यासन् वशवर्तिनः। अष्टौ नागसहस्राणि सादिनाम् अयुतानि षट्।

śataṃ rathasahasrāṇāṃ tasyāsan vaśavartinaḥ. aṣṭau nāgasahasrāṇi sādinām ayutāni ṣaṭ.

तत् सिन्धुपतिना राजन् पालितं ध्वजिनीमुखम्। अनन्तरथनागाश्वम् अशोभत महद् बलम्।

tat sindhupatinā rājan pālitaṃ dhvajinīmukham. anantarathanāgāśvam aśobhata mahad balam.

षष्ट्या रथसहस्रैस् तु नागानाम् अयुतेन च। पतिः सर्वकलिङ्गानां ययौ केतुमता सह।

ṣaṣṭyā rathasahasrais tu nāgānām ayutena ca. patiḥ sarvakaliṅgānāṃ yayau ketumatā saha.

तस्य पर्वतसंकाशा व्यरोचन्त महागजाः। यन्त्रतोमरतूणीरैः पताकाभिश् च शोभिताः।

tasya parvatasaṃkāśā vyarocanta mahāgajāḥ. yantratomaratūṇīraiḥ patākābhiś ca śobhitāḥ.

शुशुभे केतुमुख्येन पादपेन कलिङ्गपः। श्वेतच्छत्रेण निष्केण चामरव्यजनेन च।

śuśubhe ketumukhyena pādapena kaliṅgapaḥ. śvetacchatreṇa niṣkeṇa cāmaravyajanena ca.

केतुमान् अपि मातङ्गं विचित्रपरमाङ्कुशम्। आस्थितः समरे राजन् मेघस्थ इव भानुमान्।

ketumān api mātaṅgaṃ vicitraparamāṅkuśam. āsthitaḥ samare rājan meghastha iva bhānumān.

तेजसा दीप्यमानस् तु वारणोत्तमम् आस्थितः। भगदत्तो ययौ राजा यथा वज्रधरस् तथा।

tejasā dīpyamānas tu vāraṇottamam āsthitaḥ. bhagadatto yayau rājā yathā vajradharas tathā.

गजस्कन्धगताव् आस्तां भगदत्तेन संमितौ। विन्दानुविन्दाव् आवन्त्यौ केतुमन्तम् अनुव्रतौ।

gajaskandhagatāv āstāṃ bhagadattena saṃmitau. vindānuvindāv āvantyau ketumantam anuvratau.

स रथानीकवान् व्यूहो हस्त्यङ्गोत्तमशीर्षवान्। वाजिपक्षः पतन्न् उग्रः प्राहरत् सर्वतोमुखः।

sa rathānīkavān vyūho hastyaṅgottamaśīrṣavān. vājipakṣaḥ patann ugraḥ prāharat sarvatomukhaḥ.

द्रोणेन विहितो राजन् राज्ञा शांतनवेन च। तथैवाचार्यपुत्रेण बाह्लीकेन कृपेण च।

droṇena vihito rājan rājñā śāṃtanavena ca. tathaivācāryaputreṇa bāhlīkena kṛpeṇa ca.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...