महाभारत 6.110 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←भीष्म पर्व→

←अध्याय 110→

[mh-6-110] • 46 श्लोकाः

संजय उवाच। अर्जुनस् तु रणे शल्यं यतमानं महारथम्। छादयाम् आस समरे शरैः संनतपर्वभिः।

saṃjaya uvāca. arjunas tu raṇe śalyaṃ yatamānaṃ mahāratham. chādayām āsa samare śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ.

सुशर्माणं कृपं चैव त्रिभिस् त्रिभिर् अविध्यत। प्राग्ज्योतिषं च समरे सैन्धवं च जयद्रथम्।

suśarmāṇaṃ kṛpaṃ caiva tribhis tribhir avidhyata. prāgjyotiṣaṃ ca samare saindhavaṃ ca jayadratham.

चित्रसेनं विकर्णं च कृतवर्माणम् एव च। दुर्मर्षणं च राजेन्द्र आवन्त्यौ च महारथौ।

citrasenaṃ vikarṇaṃ ca kṛtavarmāṇam eva ca. durmarṣaṇaṃ ca rājendra āvantyau ca mahārathau.

एकैकं त्रिभिर् आनर्छत् कङ्कबर्हिणवाजितैः। शरैर् अतिरथो युद्धे पीडयन् वाहिनीं तव।

ekaikaṃ tribhir ānarchat kaṅkabarhiṇavājitaiḥ. śarair atiratho yuddhe pīḍayan vāhinīṃ tava.

जयद्रथो रणे पार्थं भित्त्वा भारत सायकैः। भीमं विव्याध तरसा चित्रसेनरथे स्थितः।

jayadratho raṇe pārthaṃ bhittvā bhārata sāyakaiḥ. bhīmaṃ vivyādha tarasā citrasenarathe sthitaḥ.

शल्यश् च समरे जिष्णुं कृपश् च रथिनां वरः। विव्यधाते महाबाहुं बहुधा मर्मभेदिभिः।

śalyaś ca samare jiṣṇuṃ kṛpaś ca rathināṃ varaḥ. vivyadhāte mahābāhuṃ bahudhā marmabhedibhiḥ.

चित्रसेनादयश् चैव पुत्रास् तव विशां पते। पञ्चभिः पञ्चभिस् तूर्णं संयुगे निशितैः शरैः। आजघ्नुर् अर्जुनं संख्ये भीमसेनं च मारिष।

citrasenādayaś caiva putrās tava viśāṃ pate. pañcabhiḥ pañcabhis tūrṇaṃ saṃyuge niśitaiḥ śaraiḥ. ājaghnur arjunaṃ saṃkhye bhīmasenaṃ ca māriṣa.

तौ तत्र रथिनां श्रेष्ठौ कौन्तेयौ भरतर्षभौ। अपीडयेतां समरे त्रिगर्तानां महद् बलम्।

tau tatra rathināṃ śreṣṭhau kaunteyau bharatarṣabhau. apīḍayetāṃ samare trigartānāṃ mahad balam.

सुशर्मापि रणे पार्थं विद्ध्वा बहुभिर् आयसैः। ननाद बलवन् नादं नादयन् वै नभस्तलम्।

suśarmāpi raṇe pārthaṃ viddhvā bahubhir āyasaiḥ. nanāda balavan nādaṃ nādayan vai nabhastalam.

अन्ये च रथिनः शूरा भीमसेनधनंजयौ। विव्यधुर् निशितैर् बाणै रुक्मपुङ्खैर् अजिह्मगैः।

anye ca rathinaḥ śūrā bhīmasenadhanaṃjayau. vivyadhur niśitair bāṇai rukmapuṅkhair ajihmagaiḥ.

तेषां तु रथिनां मध्ये कौन्तेयौ रथिनां वरौ। क्रीडमानौ रथोदारौ चित्ररूपौ व्यरोचताम्। आमिषेप्सू गवां मध्ये सिंहाव् इव बलोत्कटौ।

teṣāṃ tu rathināṃ madhye kaunteyau rathināṃ varau. krīḍamānau rathodārau citrarūpau vyarocatām. āmiṣepsū gavāṃ madhye siṃhāv iva balotkaṭau.

छित्त्वा धनूंषि वीराणां शरांश् च बहुधा रणे। पातयाम् आसतुर् वीरौ शिरांसि शतशो नृणाम्।

chittvā dhanūṃṣi vīrāṇāṃ śarāṃś ca bahudhā raṇe. pātayām āsatur vīrau śirāṃsi śataśo nṛṇām.

रथाश् च बहवो भग्ना हयाश् च शतशो हताः। गजाश् च सगजारोहाः पेतुर् उर्व्यां महामृधे।

rathāś ca bahavo bhagnā hayāś ca śataśo hatāḥ. gajāś ca sagajārohāḥ petur urvyāṃ mahāmṛdhe.

रथिनः सादिनश् चैव तत्र तत्र निसूदिताः। दृश्यन्ते बहुधा राजन् वेष्टमानाः समन्ततः।

rathinaḥ sādinaś caiva tatra tatra nisūditāḥ. dṛśyante bahudhā rājan veṣṭamānāḥ samantataḥ.

हतैर् गजपदात्योघैर् वाजिभिश् च निसूदितैः। रथैश् च बहुधा भग्नैः समास्तीर्यत मेदिनी।

hatair gajapadātyoghair vājibhiś ca nisūditaiḥ. rathaiś ca bahudhā bhagnaiḥ samāstīryata medinī.

छत्रैश् च बहुधा छिन्नैर् ध्वजैश् च विनिपातितैः। चामरैर् हेमदण्डैश् च समास्तीर्यत मेदिनी। अङ्कुशैर् अपविद्धैश् च परिस्तोमैश् च भारत। घण्टाभिश् च कशाभिश् च समास्तीर्यत मेदिनी।

chatraiś ca bahudhā chinnair dhvajaiś ca vinipātitaiḥ. cāmarair hemadaṇḍaiś ca samāstīryata medinī. aṅkuśair apaviddhaiś ca paristomaiś ca bhārata. ghaṇṭābhiś ca kaśābhiś ca samāstīryata medinī.

केयूरैर् अङ्गदैर् हारै राङ्कवैर् मृदितैस् तथा। कुण्डलैर् मणिचित्रैश् च समास्तीर्यत मेदिनी। उष्णीषैर् अपविद्धैश् च चामरव्यजनैर् अपि।

keyūrair aṅgadair hārai rāṅkavair mṛditais tathā. kuṇḍalair maṇicitraiś ca samāstīryata medinī. uṣṇīṣair apaviddhaiś ca cāmaravyajanair api.

तत्र तत्रापविद्धैश् च बाहुभिश् चन्दनोक्षितैः। ऊरुभिश् च नरेन्द्राणां समास्तीर्यत मेदिनी।

tatra tatrāpaviddhaiś ca bāhubhiś candanokṣitaiḥ. ūrubhiś ca narendrāṇāṃ samāstīryata medinī.

तत्राद्भुतम् अपश्याम रणे पार्थस्य विक्रमम्। शरैः संवार्य तान् वीरान् निजघान बलं तव।

tatrādbhutam apaśyāma raṇe pārthasya vikramam. śaraiḥ saṃvārya tān vīrān nijaghāna balaṃ tava.

पुत्रस् तु तव तं दृष्ट्वा भीमार्जुनसमागमम्। गाङ्गेयस्य रथाभ्याशम् उपजग्मे महाभये।

putras tu tava taṃ dṛṣṭvā bhīmārjunasamāgamam. gāṅgeyasya rathābhyāśam upajagme mahābhaye.

कृपश् च कृतवर्मा च सैन्धवश् च जयद्रथः। विन्दानुविन्दाव् आवन्त्याव् आजग्मुः संयुगं तदा।

kṛpaś ca kṛtavarmā ca saindhavaś ca jayadrathaḥ. vindānuvindāv āvantyāv ājagmuḥ saṃyugaṃ tadā.

ततो भीमो महेष्वासः फल्गुनश् च महारथः। कौरवाणां चमूं घोरां भृशं दुद्रुवतू रणे।

tato bhīmo maheṣvāsaḥ phalgunaś ca mahārathaḥ. kauravāṇāṃ camūṃ ghorāṃ bhṛśaṃ dudruvatū raṇe.

ततो बर्हिणवाजानाम् अयुतान्य् अर्बुदानि च। धनंजयरथे तूर्णं पातयन्ति स्म संयुगे।

tato barhiṇavājānām ayutāny arbudāni ca. dhanaṃjayarathe tūrṇaṃ pātayanti sma saṃyuge.

ततस् ताञ् शरजालेन संनिवार्य महारथान्। पार्थः समन्तात् समरे प्रेषयाम् आस मृत्यवे।

tatas tāñ śarajālena saṃnivārya mahārathān. pārthaḥ samantāt samare preṣayām āsa mṛtyave.

शल्यस् तु समरे जिष्णुं क्रीडन्न् इव महारथः। आजघानोरसि क्रुद्धो भल्लैः संनतपर्वभिः।

śalyas tu samare jiṣṇuṃ krīḍann iva mahārathaḥ. ājaghānorasi kruddho bhallaiḥ saṃnataparvabhiḥ.

तस्य पार्थो धनुश् छित्त्वा हस्तावापं च पञ्चभिः। अथैनं सायकैस् तीक्ष्णैर् भृशं विव्याध मर्मणि।

tasya pārtho dhanuś chittvā hastāvāpaṃ ca pañcabhiḥ. athainaṃ sāyakais tīkṣṇair bhṛśaṃ vivyādha marmaṇi.

अथान्यद् धनुर् आदाय समरे भारसाधनम्। मद्रेश्वरो रणे जिष्णुं ताडयाम् आस रोषितः।

athānyad dhanur ādāya samare bhārasādhanam. madreśvaro raṇe jiṣṇuṃ tāḍayām āsa roṣitaḥ.

त्रिभिः शरैर् महाराज वासुदेवं च पञ्चभिः। भीमसेनं च नवभिर् बाह्वोर् उरसि चार्पयत्।

tribhiḥ śarair mahārāja vāsudevaṃ ca pañcabhiḥ. bhīmasenaṃ ca navabhir bāhvor urasi cārpayat.

ततो द्रोणो महाराज मागधश् च महारथः। दुर्योधनसमादिष्टौ तं देशम् उपजग्मतुः।

tato droṇo mahārāja māgadhaś ca mahārathaḥ. duryodhanasamādiṣṭau taṃ deśam upajagmatuḥ.

यत्र पार्थो महाराज भीमसेनश् च पाण्डवः। कौरव्यस्य महासेनां जघ्नतुस् तौ महारथौ।

yatra pārtho mahārāja bhīmasenaś ca pāṇḍavaḥ. kauravyasya mahāsenāṃ jaghnatus tau mahārathau.

जयत्सेनस् तु समरे भीमं भीमायुधं युवा। विव्याध निशितैर् बाणैर् अष्टभिर् भरतर्षभ।

jayatsenas tu samare bhīmaṃ bhīmāyudhaṃ yuvā. vivyādha niśitair bāṇair aṣṭabhir bharatarṣabha.

तं भीमो दशभिर् विद्ध्वा पुनर् विव्याध सप्तभिः। सारथिं चास्य भल्लेन रथनीडाद् अपाहरत्।

taṃ bhīmo daśabhir viddhvā punar vivyādha saptabhiḥ. sārathiṃ cāsya bhallena rathanīḍād apāharat.

उद्भ्रान्तैस् तुरगैः सो ऽथ द्रवमाणैः समन्ततः। मागधो ऽपहृतो राजा सर्वसैन्यस्य पश्यतः।

udbhrāntais turagaiḥ so 'tha dravamāṇaiḥ samantataḥ. māgadho 'pahṛto rājā sarvasainyasya paśyataḥ.

द्रोणस् तु विवरं लब्ध्वा भीमसेनं शिलीमुखैः। विव्याध बाणैः सुशितैः पञ्चषष्ट्या तम् आयसैः।

droṇas tu vivaraṃ labdhvā bhīmasenaṃ śilīmukhaiḥ. vivyādha bāṇaiḥ suśitaiḥ pañcaṣaṣṭyā tam āyasaiḥ.

तं भीमः समरश्लाघी गुरुं पितृसमं रणे। विव्याध नवभिर् भल्लैस् तथा षष्ट्या च भारत।

taṃ bhīmaḥ samaraślāghī guruṃ pitṛsamaṃ raṇe. vivyādha navabhir bhallais tathā ṣaṣṭyā ca bhārata.

अर्जुनस् तु सुशर्माणं विद्ध्वा बहुभिर् आयसैः। व्यधमत् तस्य तत् सैन्यं महाभ्राणि यथानिलः।

arjunas tu suśarmāṇaṃ viddhvā bahubhir āyasaiḥ. vyadhamat tasya tat sainyaṃ mahābhrāṇi yathānilaḥ.

ततो भीष्मश् च राजा च सौबलश् च बृहद्बलः। अभ्यद्रवन्त संक्रुद्धा भीमसेनधनंजयौ।

tato bhīṣmaś ca rājā ca saubalaś ca bṛhadbalaḥ. abhyadravanta saṃkruddhā bhīmasenadhanaṃjayau.

तथैव पाण्डवाः शूरा धृष्टद्युम्नश् च पार्षतः। अभ्यद्रवन् रणे भीष्मं व्यादितास्यम् इवान्तकम्।

tathaiva pāṇḍavāḥ śūrā dhṛṣṭadyumnaś ca pārṣataḥ. abhyadravan raṇe bhīṣmaṃ vyāditāsyam ivāntakam.

शिखण्डी तु समासाद्य भारतानां पितामहम्। अभ्यद्रवत संहृष्टो भयं त्यक्त्वा यतव्रतम्।

śikhaṇḍī tu samāsādya bhāratānāṃ pitāmaham. abhyadravata saṃhṛṣṭo bhayaṃ tyaktvā yatavratam.

युधिष्ठिरमुखाः पार्थाः पुरस्कृत्य शिखण्डिनम्। अयोधयन् रणे भीष्मं संहताः सह सृञ्जयैः।

yudhiṣṭhiramukhāḥ pārthāḥ puraskṛtya śikhaṇḍinam. ayodhayan raṇe bhīṣmaṃ saṃhatāḥ saha sṛñjayaiḥ.

तथैव तावकाः सर्वे पुरस्कृत्य यतव्रतम्। शिखण्डिप्रमुखान् पार्थान् योधयन्ति स्म संयुगे।

tathaiva tāvakāḥ sarve puraskṛtya yatavratam. śikhaṇḍipramukhān pārthān yodhayanti sma saṃyuge.

ततः प्रववृते युद्धं कौरवाणां भयावहम्। तत्र पाण्डुसुतैः सार्धं भीष्मस्य विजयं प्रति।

tataḥ pravavṛte yuddhaṃ kauravāṇāṃ bhayāvaham. tatra pāṇḍusutaiḥ sārdhaṃ bhīṣmasya vijayaṃ prati.

तावकानां रणे भीष्मो ग्लह आसीद् विशां पते। तत्र हि द्यूतम् आयातं विजयायेतराय वा।

tāvakānāṃ raṇe bhīṣmo glaha āsīd viśāṃ pate. tatra hi dyūtam āyātaṃ vijayāyetarāya vā.

धृष्टद्युम्नो महाराज सर्वसैन्यान्य् अचोदयत्। अभिद्रवत गाङ्गेयं मा भैष्ट नरसत्तमाः।

dhṛṣṭadyumno mahārāja sarvasainyāny acodayat. abhidravata gāṅgeyaṃ mā bhaiṣṭa narasattamāḥ.

सेनापतिवचः श्रुत्वा पाण्डवानां वरूथिनी। भीष्मम् एवाभ्ययात् तूर्णं प्राणांस् त्यक्त्वा महाहवे।

senāpativacaḥ śrutvā pāṇḍavānāṃ varūthinī. bhīṣmam evābhyayāt tūrṇaṃ prāṇāṃs tyaktvā mahāhave.

भीष्मो ऽपि रथिनां श्रेष्ठः प्रतिजग्राह तां चमूम्। आपतन्तीं महाराज वेलाम् इव महोदधिः।

bhīṣmo 'pi rathināṃ śreṣṭhaḥ pratijagrāha tāṃ camūm. āpatantīṃ mahārāja velām iva mahodadhiḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...