महाभारत 6.108 (श्लोक 1)

महाभारत

←भीष्म पर्व→

←अध्याय 108→

[mh-6-108] • 41 श्लोकाः

संजय उवाच। अथ वीरो महेष्वासो मत्तवारणविक्रमः। समादाय महच् चापं मत्तवारणवारणम्।

saṃjaya uvāca. atha vīro maheṣvāso mattavāraṇavikramaḥ. samādāya mahac cāpaṃ mattavāraṇavāraṇam.

विधुन्वानो धनुः श्रेष्ठं द्रावयाणो महारथान्। पृतनां पाण्डवेयानां पातयानो महारथः। युक्तः प्रीत्या पाण्डवानां गाहमानो महाचमूम्।

vidhunvāno dhanuḥ śreṣṭhaṃ drāvayāṇo mahārathān. pṛtanāṃ pāṇḍaveyānāṃ pātayāno mahārathaḥ. yuktaḥ prītyā pāṇḍavānāṃ gāhamāno mahācamūm.

निमित्तानि निमित्तज्ञः सर्वतो वीक्ष्य वीर्यवान्। प्रतपन्तम् अनीकानि द्रोणः पुत्रम् अभाषत।

nimittāni nimittajñaḥ sarvato vīkṣya vīryavān. pratapantam anīkāni droṇaḥ putram abhāṣata.

अयं स दिवसस् तात यत्र पार्थो महारथः। जिघांसुः समरे भीष्मं परं यत्नं करिष्यति।

ayaṃ sa divasas tāta yatra pārtho mahārathaḥ. jighāṃsuḥ samare bhīṣmaṃ paraṃ yatnaṃ kariṣyati.

उत्पतन्ति हि मे बाणा धनुः प्रस्फुरतीव मे। योगम् अस्त्राणि गच्छन्ति क्रूरे मे वर्तते मतिः।

utpatanti hi me bāṇā dhanuḥ prasphuratīva me. yogam astrāṇi gacchanti krūre me vartate matiḥ.

दिक्षु शान्तासु घोराणि व्याहरन्ति मृगद्विजाः। नीचैर् गृध्रा निलीयन्ते भारतानां चमूं प्रति।

dikṣu śāntāsu ghorāṇi vyāharanti mṛgadvijāḥ. nīcair gṛdhrā nilīyante bhāratānāṃ camūṃ prati.

नष्टप्रभ इवादित्यः सर्वतो लोहिता दिशः। रसते व्यथते भूमिर् अनुष्टनति वाहनम्।

naṣṭaprabha ivādityaḥ sarvato lohitā diśaḥ. rasate vyathate bhūmir anuṣṭanati vāhanam.

कङ्का गृध्रा बलाकाश् च व्याहरन्ति मुहुर् मुहुः। शिवाश् चाशिवनिर्घोषा वेदयन्त्यो महद् भयम्।

kaṅkā gṛdhrā balākāś ca vyāharanti muhur muhuḥ. śivāś cāśivanirghoṣā vedayantyo mahad bhayam.

पपात महती चोल्का मध्येनादित्यमण्डलात्। सकबन्धश् च परिघो भानुम् आवृत्य तिष्ठति।

papāta mahatī colkā madhyenādityamaṇḍalāt. sakabandhaś ca parigho bhānum āvṛtya tiṣṭhati.

परिवेषस् तथा घोरश् चन्द्रभास्करयोर् अभूत्। वेदयानो भयं घोरं राज्ञां देहावकर्तनम्।

pariveṣas tathā ghoraś candrabhāskarayor abhūt. vedayāno bhayaṃ ghoraṃ rājñāṃ dehāvakartanam.

देवतायतनस्थाश् च कौरवेन्द्रस्य देवताः। कम्पन्ते च हसन्ते च नृत्यन्ति च रुदन्ति च।

devatāyatanasthāś ca kauravendrasya devatāḥ. kampante ca hasante ca nṛtyanti ca rudanti ca.

अपसव्यं ग्रहाश् चक्रुर् अलक्ष्माणं निशाकरम्। अवाक्शिराश् च भगवान् उदतिष्ठत चन्द्रमाः।

apasavyaṃ grahāś cakrur alakṣmāṇaṃ niśākaram. avākśirāś ca bhagavān udatiṣṭhata candramāḥ.

वपूंषि च नरेन्द्राणां विगतानीव लक्षये। धार्तराष्ट्रस्य सैन्येषु न च भ्राजन्ति दंशिताः।

vapūṃṣi ca narendrāṇāṃ vigatānīva lakṣaye. dhārtarāṣṭrasya sainyeṣu na ca bhrājanti daṃśitāḥ.

सेनयोर् उभयोश् चैव समन्ताच् छ्रूयते महान्। पाञ्चजन्यस्य निर्घोषो गाण्डीवस्य च निस्वनः। तथा किलकिलाशब्दः श्रूयते वानरस्य च। यस्य लाङ्गूलशब्देन स्फुटतीव नभस्तलं।

senayor ubhayoś caiva samantāc chrūyate mahān. pāñcajanyasya nirghoṣo gāṇḍīvasya ca nisvanaḥ. tathā kilakilāśabdaḥ śrūyate vānarasya ca. yasya lāṅgūlaśabdena sphuṭatīva nabhastalaṃ.

ध्रुवम् आस्थाय बीभत्सुर् उत्तमास्त्राणि संयुगे। अपास्यान्यान् रणे योधान् अभ्यस्यति पितामहम्।

dhruvam āsthāya bībhatsur uttamāstrāṇi saṃyuge. apāsyānyān raṇe yodhān abhyasyati pitāmaham.

हृष्यन्ति रोमकूपानि सीदतीव च मे मनः। चिन्तयित्वा महाबाहो भीष्मार्जुनसमागमम्।

hṛṣyanti romakūpāni sīdatīva ca me manaḥ. cintayitvā mahābāho bhīṣmārjunasamāgamam.

तं चैव निकृतिप्रज्ञं पाञ्चाल्यं पापचेतसम्। पुरस्कृत्य रणे पार्थो भीष्मस्यायोधनं गतः।

taṃ caiva nikṛtiprajñaṃ pāñcālyaṃ pāpacetasam. puraskṛtya raṇe pārtho bhīṣmasyāyodhanaṃ gataḥ.

अब्रवीच् च पुरा भीष्मो नाहं हन्यां शिखण्डिनम्। स्त्री ह्य् एषा विहिता धात्रा दैवाच् च स पुनः पुमान्।

abravīc ca purā bhīṣmo nāhaṃ hanyāṃ śikhaṇḍinam. strī hy eṣā vihitā dhātrā daivāc ca sa punaḥ pumān.

अमङ्गल्यध्वजश् चैव याज्ञसेनिर् महारथः। न चामङ्गलकेतोः स प्रहरेद् आपगासुतः।

amaṅgalyadhvajaś caiva yājñasenir mahārathaḥ. na cāmaṅgalaketoḥ sa prahared āpagāsutaḥ.

एतद् विचिन्तयानस्य प्रज्ञा सीदति मे भृशम्। अभ्युद्यतं रणे दृष्ट्वा भैरवास्त्रं च पाण्डवम्। अद्यैव तु रणे पार्थः कुरुवृद्धम् उपाद्रवत्।

etad vicintayānasya prajñā sīdati me bhṛśam. abhyudyataṃ raṇe dṛṣṭvā bhairavāstraṃ ca pāṇḍavam. adyaiva tu raṇe pārthaḥ kuruvṛddham upādravat.

युधिष्ठिरस्य च क्रोधो भीष्मार्जुनसमागमः। मम चास्त्राभिसंरम्भः प्रजानाम् अशुभं ध्रुवम्।

yudhiṣṭhirasya ca krodho bhīṣmārjunasamāgamaḥ. mama cāstrābhisaṃrambhaḥ prajānām aśubhaṃ dhruvam.

मनस्वी बलवाञ् शूरः कृतास्त्रो दृढविक्रमः। दूरपाती दृढेषुश् च निमित्तज्ञश् च पाण्डवः।

manasvī balavāñ śūraḥ kṛtāstro dṛḍhavikramaḥ. dūrapātī dṛḍheṣuś ca nimittajñaś ca pāṇḍavaḥ.

अजेयः समरे चैव देवैर् अपि सवासवैः। बलवान् बुद्धिमांश् चैव जितक्लेशो युधां वरः।

ajeyaḥ samare caiva devair api savāsavaiḥ. balavān buddhimāṃś caiva jitakleśo yudhāṃ varaḥ.

विजयी च रणे नित्यं भैरवास्त्रश् च पाण्डवः। तस्य मार्गं परिहरन् द्रुतं गच्छ यतव्रतम्।

vijayī ca raṇe nityaṃ bhairavāstraś ca pāṇḍavaḥ. tasya mārgaṃ pariharan drutaṃ gaccha yatavratam.

पश्य चैतन् महाबाहो वैशसं समुपस्थितम्। हेमचित्राणि शूराणां महान्ति च शुभानि च।

paśya caitan mahābāho vaiśasaṃ samupasthitam. hemacitrāṇi śūrāṇāṃ mahānti ca śubhāni ca.

कवचान्य् अवदीर्यन्ते शरैः संनतपर्वभिः। छिद्यन्ते च ध्वजाग्राणि तोमराणि धनूंषि च।

kavacāny avadīryante śaraiḥ saṃnataparvabhiḥ. chidyante ca dhvajāgrāṇi tomarāṇi dhanūṃṣi ca.

प्रासाश् च विमलास् तीक्ष्णाः शक्त्यश् च कनकोज्ज्वलाः। वैजयन्त्यश् च नागानां संक्रुद्धेन किरीटिना।

prāsāś ca vimalās tīkṣṇāḥ śaktyaś ca kanakojjvalāḥ. vaijayantyaś ca nāgānāṃ saṃkruddhena kirīṭinā.

नायं संरक्षितुं कालः प्राणान् पुत्रोपजीविभिः। याहि स्वर्गं पुरस्कृत्य यशसे विजयाय च।

nāyaṃ saṃrakṣituṃ kālaḥ prāṇān putropajīvibhiḥ. yāhi svargaṃ puraskṛtya yaśase vijayāya ca.

हयनागरथावर्तां महाघोरां सुदुस्तराम्। रथेन संग्रामनदीं तरत्य् एष कपिध्वजः। पूर्वं चैव मयाश्रावि तपसा घोररूपिणा। ब्रह्मचर्येण महता फाल्गुनश् चरते तपः। तत् तपः सफलं चेह कैराते सव्यसाचिना।

hayanāgarathāvartāṃ mahāghorāṃ sudustarām. rathena saṃgrāmanadīṃ taraty eṣa kapidhvajaḥ. pūrvaṃ caiva mayāśrāvi tapasā ghorarūpiṇā. brahmacaryeṇa mahatā phālgunaś carate tapaḥ. tat tapaḥ saphalaṃ ceha kairāte savyasācinā.

ब्रह्मण्यता दमो दानं तपश् च चरितं महत्। इहैव दृश्यते राज्ञो भ्राता यस्य धनंजयः।

brahmaṇyatā damo dānaṃ tapaś ca caritaṃ mahat. ihaiva dṛśyate rājño bhrātā yasya dhanaṃjayaḥ.

भीमसेनश् च बलवान् माद्रीपुत्रौ च पाण्डवौ। वासुदेवश् च वार्ष्णेयो यस्य नाथो व्यवस्थितः।

bhīmasenaś ca balavān mādrīputrau ca pāṇḍavau. vāsudevaś ca vārṣṇeyo yasya nātho vyavasthitaḥ.

तस्यैष मन्युप्रभवो धार्तराष्ट्रस्य दुर्मतेः। तपोदग्धशरीरस्य कोपो दहति भारतान्।

tasyaiṣa manyuprabhavo dhārtarāṣṭrasya durmateḥ. tapodagdhaśarīrasya kopo dahati bhāratān.

एष संदृश्यते पार्थो वासुदेवव्यपाश्रयः। दारयन् सर्वसैन्यानि धार्तराष्ट्राणि सर्वशः।

eṣa saṃdṛśyate pārtho vāsudevavyapāśrayaḥ. dārayan sarvasainyāni dhārtarāṣṭrāṇi sarvaśaḥ.

एतद् आलोक्यते सैन्यं क्षोभ्यमाणं किरीटिना। महोर्मिनद्धं सुमहत् तिमिनेव नदीमुखम्।

etad ālokyate sainyaṃ kṣobhyamāṇaṃ kirīṭinā. mahorminaddhaṃ sumahat timineva nadīmukham.

हाहाकिलकिलाशब्दाः श्रूयन्ते च चमूमुखे। याहि पाञ्चालदायादम् अहं यास्ये युधिष्ठिरम्।

hāhākilakilāśabdāḥ śrūyante ca camūmukhe. yāhi pāñcāladāyādam ahaṃ yāsye yudhiṣṭhiram.

दुर्लभं ह्य् अन्तरं राज्ञो व्यूहस्यामिततेजसः। समुद्रकुक्षिप्रतिमं सर्वतो ऽतिरथैः स्थितैः।

durlabhaṃ hy antaraṃ rājño vyūhasyāmitatejasaḥ. samudrakukṣipratimaṃ sarvato 'tirathaiḥ sthitaiḥ.

सात्यकिश् चाभिमन्युश् च धृष्टद्युम्नवृकोदरौ। परिरक्षन्ति राजानं यमौ च मनुजेश्वरम्।

sātyakiś cābhimanyuś ca dhṛṣṭadyumnavṛkodarau. parirakṣanti rājānaṃ yamau ca manujeśvaram.

उपेन्द्रसदृशः श्यामो महाशाल इवोद्गतः। एष गच्छत्य् अनीकानि द्वितीय इव फल्गुनः।

upendrasadṛśaḥ śyāmo mahāśāla ivodgataḥ. eṣa gacchaty anīkāni dvitīya iva phalgunaḥ.

उत्तमास्त्राणि चादत्स्व गृहीत्वान्यन् महद् धनुः। पार्श्वतो याहि राजानं युध्यस्व च वृकोदरम्।

uttamāstrāṇi cādatsva gṛhītvānyan mahad dhanuḥ. pārśvato yāhi rājānaṃ yudhyasva ca vṛkodaram.

को हि नेच्छेत् प्रियं पुत्रं जीवन्तं शाश्वतीः समाः। क्षत्रधर्मं पुरस्कृत्य ततस् त्वा विनियुज्महे।

ko hi necchet priyaṃ putraṃ jīvantaṃ śāśvatīḥ samāḥ. kṣatradharmaṃ puraskṛtya tatas tvā viniyujmahe.

एष चापि रणे भीष्मो दहते वै महाचमूम्। युद्धे सुसदृशस् तात यमस्य वरुणस्य च। संजयः। पुत्रं समनुशास्यैव भारद्वाजः प्रतापवान्। महारणे महाराजं धर्मराजम् अयोधयत्।

eṣa cāpi raṇe bhīṣmo dahate vai mahācamūm. yuddhe susadṛśas tāta yamasya varuṇasya ca. saṃjayaḥ. putraṃ samanuśāsyaiva bhāradvājaḥ pratāpavān. mahāraṇe mahārājaṃ dharmarājam ayodhayat.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents