महाभारत 6.10 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←भीष्म पर्व→

←अध्याय 10→

[mh-6-10] • 74 श्लोकाः

धृतराष्ट्र उवाच। यद् इदं भारतं वर्षं यत्रेदं मूर्छितं बलम्। यत्रातिमात्रं लुब्धो ऽयं पुत्रो दुर्योधनो मम।

dhṛtarāṣṭra uvāca. yad idaṃ bhārataṃ varṣaṃ yatredaṃ mūrchitaṃ balam. yatrātimātraṃ lubdho 'yaṃ putro duryodhano mama.

यत्र गृद्धाः पाण्डुसुता यत्र मे सज्जते मनः। एतन् मे तत्त्वम् आचक्ष्व कुशलो ह्य् असि संजय।

yatra gṛddhāḥ pāṇḍusutā yatra me sajjate manaḥ. etan me tattvam ācakṣva kuśalo hy asi saṃjaya.

संजय उवाच। न तत्र पाण्डवा गृद्धाः शृणु राजन् वचो मम। गृद्धो दुर्योधनस् तत्र शकुनिश् चापि सौबलः।

saṃjaya uvāca. na tatra pāṇḍavā gṛddhāḥ śṛṇu rājan vaco mama. gṛddho duryodhanas tatra śakuniś cāpi saubalaḥ.

अपरे क्षत्रियाश् चापि नानाजनपदेश्वराः। ये गृद्धा भारते वर्षे न मृष्यन्ति परस्परम्।

apare kṣatriyāś cāpi nānājanapadeśvarāḥ. ye gṛddhā bhārate varṣe na mṛṣyanti parasparam.

अत्र ते वर्णयिष्यामि वर्षं भारत भारतम्। प्रियम् इन्द्रस्य देवस्य मनोर् वैवस्वतस्य च।

atra te varṇayiṣyāmi varṣaṃ bhārata bhāratam. priyam indrasya devasya manor vaivasvatasya ca.

पृथोश् च राजन् वैन्यस्य तथेक्ष्वाकोर् महात्मनः। ययातेर् अम्बरीषस्य मान्धातुर् नहुषस्य च।

pṛthoś ca rājan vainyasya tathekṣvākor mahātmanaḥ. yayāter ambarīṣasya māndhātur nahuṣasya ca.

तथैव मुचुकुन्दस्य शिबेर् औशीनरस्य च। ऋषभस्य तथैलस्य नृगस्य नृपतेस् तथा। कुशिकस्य च दुर्धर्ष गाधेश् चैव महात्मनः। सोमकस्य च दुर्धर्ष दिलीपस्य तथैव च।

tathaiva mucukundasya śiber auśīnarasya ca. ṛṣabhasya tathailasya nṛgasya nṛpates tathā. kuśikasya ca durdharṣa gādheś caiva mahātmanaḥ. somakasya ca durdharṣa dilīpasya tathaiva ca.

अन्येषां च महाराज क्षत्रियाणां बलीयसाम्। सर्वेषाम् एव राजेन्द्र प्रियं भारत भारतम्।

anyeṣāṃ ca mahārāja kṣatriyāṇāṃ balīyasām. sarveṣām eva rājendra priyaṃ bhārata bhāratam.

तत् ते वर्षं प्रवक्ष्यामि यथाश्रुतम् अरिंदम। शृणु मे गदतो राजन् यन् मां त्वं परिपृच्छसि।

tat te varṣaṃ pravakṣyāmi yathāśrutam ariṃdama. śṛṇu me gadato rājan yan māṃ tvaṃ paripṛcchasi.

महेन्द्रो मलयः सह्यः शुक्तिमान् ऋक्षवान् अपि। विन्ध्यश् च पारियात्रश् च सप्तैते कुलपर्वताः।

mahendro malayaḥ sahyaḥ śuktimān ṛkṣavān api. vindhyaś ca pāriyātraś ca saptaite kulaparvatāḥ.

तेषां सहस्रशो राजन् पर्वतास् तु समीपतः। अभिज्ञाताः सारवन्तो विपुलाश् चित्रसानवः।

teṣāṃ sahasraśo rājan parvatās tu samīpataḥ. abhijñātāḥ sāravanto vipulāś citrasānavaḥ.

अन्ये ततो ऽपरिज्ञाता ह्रस्वा ह्रस्वोपजीविनः। आर्या म्लेच्छाश् च कौरव्य तैर् मिश्राः पुरुषा विभो।

anye tato 'parijñātā hrasvā hrasvopajīvinaḥ. āryā mlecchāś ca kauravya tair miśrāḥ puruṣā vibho.

नदीः पिबन्ति बहुला गङ्गां सिन्धुं सरस्वतीम्। गोदावरीं नर्मदां च बाहुदां च महानदीम्।

nadīḥ pibanti bahulā gaṅgāṃ sindhuṃ sarasvatīm. godāvarīṃ narmadāṃ ca bāhudāṃ ca mahānadīm.

शतद्रुं चन्द्रभागां च यमुनां च महानदीम्। दृषद्वतीं विपाशां च विपापां स्थूलवालुकाम्।

śatadruṃ candrabhāgāṃ ca yamunāṃ ca mahānadīm. dṛṣadvatīṃ vipāśāṃ ca vipāpāṃ sthūlavālukām.

नदीं वेत्रवतीं चैव कृष्णवेणां च निम्नगाम्। इरावतीं वितस्तां च पयोष्णीं देविकाम् अपि।

nadīṃ vetravatīṃ caiva kṛṣṇaveṇāṃ ca nimnagām. irāvatīṃ vitastāṃ ca payoṣṇīṃ devikām api.

वेदस्मृतिं वेतसिनीं त्रिदिवाम् इष्कुमालिनीम्। करीषिणीं चित्रवहां चित्रसेनां च निम्नगाम्।

vedasmṛtiṃ vetasinīṃ tridivām iṣkumālinīm. karīṣiṇīṃ citravahāṃ citrasenāṃ ca nimnagām.

गोमतीं धूतपापां च वन्दनां च महानदीम्। कौशिकीं त्रिदिवां कृत्यां विचित्रां लोहतारिणीम्।

gomatīṃ dhūtapāpāṃ ca vandanāṃ ca mahānadīm. kauśikīṃ tridivāṃ kṛtyāṃ vicitrāṃ lohatāriṇīm.

रथस्थां शतकुम्भां च सरयूं च नरेश्वर। चर्मण्वतीं वेत्रवतीं हस्तिसोमां दिशं तथा।

rathasthāṃ śatakumbhāṃ ca sarayūṃ ca nareśvara. carmaṇvatīṃ vetravatīṃ hastisomāṃ diśaṃ tathā.

शतावरीं पयोष्णीं च परां भैमरथीं तथा। कावेरीं चुलुकां चापि वापीं शतबलाम् अपि।

śatāvarīṃ payoṣṇīṃ ca parāṃ bhaimarathīṃ tathā. kāverīṃ culukāṃ cāpi vāpīṃ śatabalām api.

निचीरां महितां चापि सुप्रयोगां नराधिप। पवित्रां कुण्डलां सिन्धुं वाजिनीं पुरमालिनीम्।

nicīrāṃ mahitāṃ cāpi suprayogāṃ narādhipa. pavitrāṃ kuṇḍalāṃ sindhuṃ vājinīṃ puramālinīm.

पूर्वाभिरामां वीरां च भीमाम् ओघवतीं तथा। पलाशिनीं पापहरां महेन्द्रां पिप्पलावतीम्।

pūrvābhirāmāṃ vīrāṃ ca bhīmām oghavatīṃ tathā. palāśinīṃ pāpaharāṃ mahendrāṃ pippalāvatīm.

पारिषेणाम् असिक्नीं च सरलां भारमर्दिनीम्। पुरुहीं प्रवरां मेनां मोघां घृतवतीं तथा।

pāriṣeṇām asiknīṃ ca saralāṃ bhāramardinīm. puruhīṃ pravarāṃ menāṃ moghāṃ ghṛtavatīṃ tathā.

धूमत्याम् अतिकृष्णां च सूचीं छावीं च कौरव। सदानीराम् अधृष्यां च कुशधारां महानदीम्।

dhūmatyām atikṛṣṇāṃ ca sūcīṃ chāvīṃ ca kaurava. sadānīrām adhṛṣyāṃ ca kuśadhārāṃ mahānadīm.

शशिकान्तां शिवां चैव तथा वीरवतीम् अपि। वास्तुं सुवास्तुं गौरीं च कम्पनां सहिरण्वतीम्।

śaśikāntāṃ śivāṃ caiva tathā vīravatīm api. vāstuṃ suvāstuṃ gaurīṃ ca kampanāṃ sahiraṇvatīm.

हिरण्वतीं चित्रवतीं चित्रसेनां च निम्नगाम्। रथचित्रां ज्योतिरथां विश्वामित्रां कपिञ्जलाम्।

hiraṇvatīṃ citravatīṃ citrasenāṃ ca nimnagām. rathacitrāṃ jyotirathāṃ viśvāmitrāṃ kapiñjalām.

उपेन्द्रां बहुलां चैव कुचराम् अम्बुवाहिनीम्। वैनन्दीं पिञ्जलां वेण्णां तुङ्गवेणां महानदीम्।

upendrāṃ bahulāṃ caiva kucarām ambuvāhinīm. vainandīṃ piñjalāṃ veṇṇāṃ tuṅgaveṇāṃ mahānadīm.

विदिशां कृष्णवेण्णां च ताम्रां च कपिलाम् अपि। शलुं सुवामां वेदाश्वां हरिस्रावां महापगाम्।

vidiśāṃ kṛṣṇaveṇṇāṃ ca tāmrāṃ ca kapilām api. śaluṃ suvāmāṃ vedāśvāṃ harisrāvāṃ mahāpagām.

शीघ्रां च पिच्छिलां चैव भारद्वाजीं च निम्नगाम्। कौशिकीं निम्नगां शोणां बाहुदाम् अथ चन्दनाम्।

śīghrāṃ ca picchilāṃ caiva bhāradvājīṃ ca nimnagām. kauśikīṃ nimnagāṃ śoṇāṃ bāhudām atha candanām.

दुर्गाम् अन्तःशिलां चैव ब्रह्ममेध्यां बृहद्वतीम्। चरक्षां महिरोहीं च तथा जम्बुनदीम् अपि।

durgām antaḥśilāṃ caiva brahmamedhyāṃ bṛhadvatīm. carakṣāṃ mahirohīṃ ca tathā jambunadīm api.

सुनसां तमसां दासीं त्रसाम् अन्यां वराणसीम्। लोलोद्धृतकरां चैव पूर्णाशां च महानदीम्।

sunasāṃ tamasāṃ dāsīṃ trasām anyāṃ varāṇasīm. loloddhṛtakarāṃ caiva pūrṇāśāṃ ca mahānadīm.

मानवीं वृषभां चैव महानद्यो जनाधिप। सदानिरामयां वृत्यां मन्दगां मन्दवाहिनीम्। ब्रह्ममेध्यां बृहद्वतीम्। एताश् चान्याश् च बहुधा।

mānavīṃ vṛṣabhāṃ caiva mahānadyo janādhipa. sadānirāmayāṃ vṛtyāṃ mandagāṃ mandavāhinīm. brahmamedhyāṃ bṛhadvatīm. etāś cānyāś ca bahudhā.

ब्रह्माणीं च महागौरीं दुर्गाम् अपि च भारत। चित्रोपलां चित्रबर्हां मञ्जुं मकरवाहिनीम्।

brahmāṇīṃ ca mahāgaurīṃ durgām api ca bhārata. citropalāṃ citrabarhāṃ mañjuṃ makaravāhinīm.

मन्दाकिनीं वैतरणीं कोकां चैव महानदीम्। शुक्तिमतीम् अरण्यां च पुष्पवेण्युत्पलावतीम्।

mandākinīṃ vaitaraṇīṃ kokāṃ caiva mahānadīm. śuktimatīm araṇyāṃ ca puṣpaveṇyutpalāvatīm.

लोहित्यां करतोयां च तथैव वृषभङ्गिनीम्। कुमारीम् ऋषिकुल्यां च ब्रह्मकुल्यां च भारत।

lohityāṃ karatoyāṃ ca tathaiva vṛṣabhaṅginīm. kumārīm ṛṣikulyāṃ ca brahmakulyāṃ ca bhārata.

सरस्वतीः सुपुण्याश् च सर्वा गङ्गाश् च मारिष। ब्रह्माणीं च महागौरीं सुवश्याम् अपि भारत। मानवीं वृषभां चैव महानद्यो जनाधिप। विश्वस्य मातरः सर्वाः सर्वाश् चैव महाबलाः।

sarasvatīḥ supuṇyāś ca sarvā gaṅgāś ca māriṣa. brahmāṇīṃ ca mahāgaurīṃ suvaśyām api bhārata. mānavīṃ vṛṣabhāṃ caiva mahānadyo janādhipa. viśvasya mātaraḥ sarvāḥ sarvāś caiva mahābalāḥ.

तथा नद्यस् त्व् अप्रकाशाः शतशो ऽथ सहस्रशः। इत्य् एताः सरितो राजन् समाख्याता यथास्मृति।

tathā nadyas tv aprakāśāḥ śataśo 'tha sahasraśaḥ. ity etāḥ sarito rājan samākhyātā yathāsmṛti.

अत ऊर्ध्वं जनपदान् निबोध गदतो मम। तत्रेमे कुरुपाञ्चालाः शाल्वमाद्रेयजाङ्गलाः। विदेहा मागधाः सिंहा महदायतयस् तथा।

ata ūrdhvaṃ janapadān nibodha gadato mama. tatreme kurupāñcālāḥ śālvamādreyajāṅgalāḥ. videhā māgadhāḥ siṃhā mahadāyatayas tathā.

शूरसेनाः कलिङ्गाश् च बोधा मौकास् तथैव च। मत्स्याः सुकुट्यः सौबल्याः कुन्तलाः काशिकोशलाः।

śūrasenāḥ kaliṅgāś ca bodhā maukās tathaiva ca. matsyāḥ sukuṭyaḥ saubalyāḥ kuntalāḥ kāśikośalāḥ.

चेदिवत्साः करूषाश् च भोजाः सिन्धुपुलिन्दकाः। उत्तमौजा दशार्णाश् च मेकलाश् चोत्कलैः सह।

cedivatsāḥ karūṣāś ca bhojāḥ sindhupulindakāḥ. uttamaujā daśārṇāś ca mekalāś cotkalaiḥ saha.

पाञ्चालाः कौशिजाश् चैव एकपृष्ठा युगंधराः। सौधा मद्रा भुजिङ्गाश् च काशयो ऽपरकाशयः।

pāñcālāḥ kauśijāś caiva ekapṛṣṭhā yugaṃdharāḥ. saudhā madrā bhujiṅgāś ca kāśayo 'parakāśayaḥ.

जठराः कुक्कुशाश् चैव सुदाशार्णाश् च भारत। कुन्तयो ऽवन्तयश् चैव तथैवापरकुन्तयः।

jaṭharāḥ kukkuśāś caiva sudāśārṇāś ca bhārata. kuntayo 'vantayaś caiva tathaivāparakuntayaḥ.

गोविन्दा मन्दकाः षण्डा विदर्भानूपवासिकाः। अश्मकाः पांसुराष्ट्राश् च गोपराष्ट्राः पनीतकाः।

govindā mandakāḥ ṣaṇḍā vidarbhānūpavāsikāḥ. aśmakāḥ pāṃsurāṣṭrāś ca goparāṣṭrāḥ panītakāḥ.

आदिराष्ट्राः सुकुट्टाश् च बलिराष्ट्रं च केवलम्। वानरास्याः प्रवाहाश् च वक्रा वक्रभयाः शकाः।

ādirāṣṭrāḥ sukuṭṭāś ca balirāṣṭraṃ ca kevalam. vānarāsyāḥ pravāhāś ca vakrā vakrabhayāḥ śakāḥ.

विदेहका मागधाश् च सुह्माश् च विजयास् तथा। अङ्गा वङ्गाः कलिङ्गाश् च यकृल्लोमान एव च।

videhakā māgadhāś ca suhmāś ca vijayās tathā. aṅgā vaṅgāḥ kaliṅgāś ca yakṛllomāna eva ca.

मल्लाः सुदेष्णाः प्राहूतास् तथा माहिषकार्षिकाः। वाहीका वाटधानाश् च आभीराः कालतोयकाः।

mallāḥ sudeṣṇāḥ prāhūtās tathā māhiṣakārṣikāḥ. vāhīkā vāṭadhānāś ca ābhīrāḥ kālatoyakāḥ.

अपरन्ध्राश् च शूद्राश् च पह्लवाश् चर्मखण्डिकाः। अटवीशबराश् चैव मरुभौमाश् च मारिष।

aparandhrāś ca śūdrāś ca pahlavāś carmakhaṇḍikāḥ. aṭavīśabarāś caiva marubhaumāś ca māriṣa.

उपावृश्चानुपावृश्चसुराष्ट्राः केकयास् तथा। कुट्टापरान्ता द्वैधेयाः काक्षाः सामुद्रनिष्कुटाः। कट्याश् च पातवैबोधा याकाः सामुद्रनिष्कदाः।

upāvṛścānupāvṛścasurāṣṭrāḥ kekayās tathā. kuṭṭāparāntā dvaidheyāḥ kākṣāḥ sāmudraniṣkuṭāḥ. kaṭyāś ca pātavaibodhā yākāḥ sāmudraniṣkadāḥ.

अन्ध्राश् च बहवो राजन्न् अन्तर्गिर्यास् तथैव च। बहिर्गिर्याङ्गमलदा मागधा मानवर्जकाः। अन्तर्गिर्यास् तथा चैव बहिर्गिर्यास् तथैव च।

andhrāś ca bahavo rājann antargiryās tathaiva ca. bahirgiryāṅgamaladā māgadhā mānavarjakāḥ. antargiryās tathā caiva bahirgiryās tathaiva ca.

मह्युत्तराः प्रावृषेया भार्गवाश् च जनाधिप। पुण्ड्रा भार्गाः किराताश् च सुदोष्णाः प्रमुदास् तथा।

mahyuttarāḥ prāvṛṣeyā bhārgavāś ca janādhipa. puṇḍrā bhārgāḥ kirātāś ca sudoṣṇāḥ pramudās tathā.

शका निषादा निषधास् तथैवानर्तनैरृताः। दुगूलाः प्रतिमत्स्याश् च कुशलाः कुनटास् तथा।

śakā niṣādā niṣadhās tathaivānartanairṛtāḥ. dugūlāḥ pratimatsyāś ca kuśalāḥ kunaṭās tathā.

तीरग्राहास् तरतोया राजिका रस्यकागणाः। तिलकाः पारसीकाश् च मधुमन्तः प्रकुत्सकाः।

tīragrāhās taratoyā rājikā rasyakāgaṇāḥ. tilakāḥ pārasīkāś ca madhumantaḥ prakutsakāḥ.

काश्मीराः सिन्धुसौवीरा गान्धारा दर्शकास् तथा। अभीसारा कुलूताश् च शैवला बाह्लिकास् तथा।

kāśmīrāḥ sindhusauvīrā gāndhārā darśakās tathā. abhīsārā kulūtāś ca śaivalā bāhlikās tathā.

दर्वीकाः सकचा दर्वा वातजामरथोरगाः। बहुवाद्याश् च कौरव्य सुदामानः सुमल्लिकाः।

darvīkāḥ sakacā darvā vātajāmarathoragāḥ. bahuvādyāś ca kauravya sudāmānaḥ sumallikāḥ.

वध्राः करीषकाश् चापि कुलिन्दोपत्यकास् तथा। वनायवो दशापार्श्वा रोमाणः कुशबिन्दवः।

vadhrāḥ karīṣakāś cāpi kulindopatyakās tathā. vanāyavo daśāpārśvā romāṇaḥ kuśabindavaḥ.

कच्छा गोपालकच्छाश् च लाङ्गलाः परवल्लकाः। किराता बर्बराः सिद्धा विदेहास् ताम्रलिङ्गकाः।

kacchā gopālakacchāś ca lāṅgalāḥ paravallakāḥ. kirātā barbarāḥ siddhā videhās tāmraliṅgakāḥ.

ओष्ट्राः पुण्ड्राः ससैरन्ध्राः पार्वतीयाश् च मारिष। अथापरे जनपदा दक्षिणा भरतर्षभ।

oṣṭrāḥ puṇḍrāḥ sasairandhrāḥ pārvatīyāś ca māriṣa. athāpare janapadā dakṣiṇā bharatarṣabha.

द्रविडाः केरलाः प्राच्या भूषिका वनवासिनः। उन्नत्यका माहिषका विकल्पा मूषकास् तथा।

draviḍāḥ keralāḥ prācyā bhūṣikā vanavāsinaḥ. unnatyakā māhiṣakā vikalpā mūṣakās tathā.

कर्णिकाः कुन्तिकाश् चैव सौद्भिदा नलकालकाः। कौकुट्टकास् तथा चोलाः कोङ्कणा मालवाणकाः।

karṇikāḥ kuntikāś caiva saudbhidā nalakālakāḥ. kaukuṭṭakās tathā colāḥ koṅkaṇā mālavāṇakāḥ.

समङ्गाः कोपनाश् चैव कुकुराङ्गदमारिषाः। ध्वजिन्य् उत्सवसंकेतास् त्रिगर्ताः सर्वसेनयः।

samaṅgāḥ kopanāś caiva kukurāṅgadamāriṣāḥ. dhvajiny utsavasaṃketās trigartāḥ sarvasenayaḥ.

त्र्यङ्गाः केकरकाः प्रोष्ठाः परसंचरकास् तथा। तथैव विन्ध्यपुलकाः पुलिन्दाः कल्कलैः सह।

tryaṅgāḥ kekarakāḥ proṣṭhāḥ parasaṃcarakās tathā. tathaiva vindhyapulakāḥ pulindāḥ kalkalaiḥ saha.

मालका मल्लकाश् चैव तथैवापरवर्तकाः। कुलिन्दाः कुलकाश् चैव करण्ठाः कुरकास् तथा।

mālakā mallakāś caiva tathaivāparavartakāḥ. kulindāḥ kulakāś caiva karaṇṭhāḥ kurakās tathā.

मूषका स्तनबालाश् च सतियः पत्तिपञ्जकाः। आदिदायाः सिरालाश् च स्तूबका स्तनपास् तथा।

mūṣakā stanabālāś ca satiyaḥ pattipañjakāḥ. ādidāyāḥ sirālāś ca stūbakā stanapās tathā.

हृषीविदर्भाः कान्तीकास् तङ्गणाः परतङ्गणाः। उत्तराश् चापरे म्लेच्छा जना भरतसत्तम।

hṛṣīvidarbhāḥ kāntīkās taṅgaṇāḥ parataṅgaṇāḥ. uttarāś cāpare mlecchā janā bharatasattama.

यवनाश् च सकाम्बोजा दारुणा म्लेच्छजातयः। सक्षद्द्रुहः कुन्तलाश् च हूणाः पारतकैः सह।

yavanāś ca sakāmbojā dāruṇā mlecchajātayaḥ. sakṣaddruhaḥ kuntalāś ca hūṇāḥ pāratakaiḥ saha.

तथैव मरधाश् चीनास् तथैव दशमालिकाः। क्षत्रियोपनिवेशाश् च वैश्यशूद्रकुलानि च।

tathaiva maradhāś cīnās tathaiva daśamālikāḥ. kṣatriyopaniveśāś ca vaiśyaśūdrakulāni ca.

शूद्राभीराथ दरदाः काश्मीराः पशुभिः सह। खशिकाश् च तुखाराश् च पल्लवा गिरिगह्वराः।

śūdrābhīrātha daradāḥ kāśmīrāḥ paśubhiḥ saha. khaśikāś ca tukhārāś ca pallavā girigahvarāḥ.

आत्रेयाः सभरद्वाजास् तथैव स्तनयोषिकाः। औपकाश् च कलिङ्गाश् च किरातानां च जातयः। कारस्कराश् च वंशाश् च आन्ध्राश् च द्रमिडास् तथा। चोलाश् चैव तथा पाण्ड्याश् चेराश् चैव सुसिंहलाः।

ātreyāḥ sabharadvājās tathaiva stanayoṣikāḥ. aupakāś ca kaliṅgāś ca kirātānāṃ ca jātayaḥ. kāraskarāś ca vaṃśāś ca āndhrāś ca dramiḍās tathā. colāś caiva tathā pāṇḍyāś cerāś caiva susiṃhalāḥ.

तामरा हंसमार्गाश् च तथैव करभञ्जकाः। एते चान्ये जनपदाः प्राच्योदीच्यास् तथैव च। उद्देशमात्रेण मया देशाः संकीर्तिताः प्रभो।

tāmarā haṃsamārgāś ca tathaiva karabhañjakāḥ. ete cānye janapadāḥ prācyodīcyās tathaiva ca. uddeśamātreṇa mayā deśāḥ saṃkīrtitāḥ prabho.

यथागुणबलं चापि त्रिवर्गस्य महाफलम्। दुह्येद् धेनुः कामधुक् च भूमिः सम्यग् अनुष्ठिता।

yathāguṇabalaṃ cāpi trivargasya mahāphalam. duhyed dhenuḥ kāmadhuk ca bhūmiḥ samyag anuṣṭhitā.

तस्यां गृध्यन्ति राजानः शूरा धर्मार्थकोविदाः। ते त्यजन्त्य् आहवे प्राणान् रसागृद्धास् तरस्विनः।

tasyāṃ gṛdhyanti rājānaḥ śūrā dharmārthakovidāḥ. te tyajanty āhave prāṇān rasāgṛddhās tarasvinaḥ.

देवमानुषकायानां कामं भूमिः परायणम्। अन्योन्यस्यावलुम्पन्ति सारमेया इवामिषम्।

devamānuṣakāyānāṃ kāmaṃ bhūmiḥ parāyaṇam. anyonyasyāvalumpanti sārameyā ivāmiṣam.

राजानो भरतश्रेष्ठ भोक्तुकामा वसुंधराम्। न चापि तृप्तिः कामानां विद्यते चेह कस्य चित्।

rājāno bharataśreṣṭha bhoktukāmā vasuṃdharām. na cāpi tṛptiḥ kāmānāṃ vidyate ceha kasya cit.

तस्मात् परिग्रहे भूमेर् यतन्ते कुरुपाण्डवाः। साम्ना दानेन भेदेन दण्डेनैव च पार्थिव।

tasmāt parigrahe bhūmer yatante kurupāṇḍavāḥ. sāmnā dānena bhedena daṇḍenaiva ca pārthiva.

पिता माता च पुत्रश् च खं द्यौश् च नरपुंगव। भूमिर् भवति भूतानां सम्यग् अच्छिद्रदर्शिनी।

pitā mātā ca putraś ca khaṃ dyauś ca narapuṃgava. bhūmir bhavati bhūtānāṃ samyag acchidradarśinī.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...