महाभारत 5.104 (श्लोक 1)

Project Home / Contents

महाभारत

←उद्योग पर्व→

←अध्याय 104→

[mh-5-104] • 26 श्लोकाः

जनमेजय उवाच। अनर्थे जातनिर्बन्धं परार्थे लोभमोहितम्। अनार्यकेष्व् अभिरतं मरणे कृतनिश्चयम्।

janamejaya uvāca. anarthe jātanirbandhaṃ parārthe lobhamohitam. anāryakeṣv abhirataṃ maraṇe kṛtaniścayam.

ज्ञातीनां दुःखकर्तारं बन्धूनां शोकवर्धनम्। सुहृदां क्लेशदातारं द्विषतां हर्षवर्धनम्।

jñātīnāṃ duḥkhakartāraṃ bandhūnāṃ śokavardhanam. suhṛdāṃ kleśadātāraṃ dviṣatāṃ harṣavardhanam.

कथं नैनं विमार्गस्थं वारयन्तीह बान्धवाः। सौहृदाद् वा सुहृत्स्निग्धो भगवान् वा पितामहः।

kathaṃ nainaṃ vimārgasthaṃ vārayantīha bāndhavāḥ. sauhṛdād vā suhṛtsnigdho bhagavān vā pitāmahaḥ.

वैशंपायन उवाच। उक्तं भगवता वाक्यम् उक्तं भीष्मेण यत् क्षमम्। उक्तं बहुविधं चैव नारदेनापि तच् छृणु।

vaiśaṃpāyana uvāca. uktaṃ bhagavatā vākyam uktaṃ bhīṣmeṇa yat kṣamam. uktaṃ bahuvidhaṃ caiva nāradenāpi tac chṛṇu.

नारद उवाच। दुर्लभो वै सुहृच् छ्रोता दुर्लभश् च हितः सुहृत्। तिष्ठते हि सुहृद् यत्र न बन्धुस् तत्र तिष्ठति।

nārada uvāca. durlabho vai suhṛc chrotā durlabhaś ca hitaḥ suhṛt. tiṣṭhate hi suhṛd yatra na bandhus tatra tiṣṭhati.

श्रोतव्यम् अपि पश्यामि सुहृदां कुरुनन्दन। न कर्तव्यश् च निर्बन्धो निर्बन्धो हि सुदारुणः।

śrotavyam api paśyāmi suhṛdāṃ kurunandana. na kartavyaś ca nirbandho nirbandho hi sudāruṇaḥ.

अत्राप्य् उदाहरन्तीमम् इतिहासं पुरातनम्। यथा निर्बन्धतः प्राप्तो गालवेन पराजयः।

atrāpy udāharantīmam itihāsaṃ purātanam. yathā nirbandhataḥ prāpto gālavena parājayaḥ.

विश्वामित्रं तपस्यन्तं धर्मो जिज्ञासया पुरा। अभ्यगच्छत् स्वयं भूत्वा वसिष्ठो भगवान् ऋषिः।

viśvāmitraṃ tapasyantaṃ dharmo jijñāsayā purā. abhyagacchat svayaṃ bhūtvā vasiṣṭho bhagavān ṛṣiḥ.

सप्तर्षीणाम् अन्यतमं वेषम् आस्थाय भारत। बुभुक्षुः क्षुधितो राजन्न् आश्रमं कौशिकस्य ह।

saptarṣīṇām anyatamaṃ veṣam āsthāya bhārata. bubhukṣuḥ kṣudhito rājann āśramaṃ kauśikasya ha.

विश्वामित्रो ऽथ संभ्रान्तः श्रपयाम् आस वै चरुम्। परमान्नस्य यत्नेन न च स प्रत्यपालयत्।

viśvāmitro 'tha saṃbhrāntaḥ śrapayām āsa vai carum. paramānnasya yatnena na ca sa pratyapālayat.

अन्नं तेन यदा भुक्तम् अन्यैर् दत्तं तपस्विभिः। अथ गृह्यान्नम् अत्युष्णं विश्वामित्रो ऽभ्युपागमत्।

annaṃ tena yadā bhuktam anyair dattaṃ tapasvibhiḥ. atha gṛhyānnam atyuṣṇaṃ viśvāmitro 'bhyupāgamat.

भुक्तं मे तिष्ठ तावत् त्वम् इत्य् उक्त्वा भगवान् ययौ। विश्वामित्रस् ततो राजन् स्थित एव महाद्युतिः।

bhuktaṃ me tiṣṭha tāvat tvam ity uktvā bhagavān yayau. viśvāmitras tato rājan sthita eva mahādyutiḥ.

भक्तं प्रगृह्य मूर्ध्ना तद् बाहुभ्यां पार्श्वतो ऽगमत्। स्थितः स्थाणुर् इवाभ्याशे निश्चेष्टो मारुताशनः।

bhaktaṃ pragṛhya mūrdhnā tad bāhubhyāṃ pārśvato 'gamat. sthitaḥ sthāṇur ivābhyāśe niśceṣṭo mārutāśanaḥ.

तस्य शुश्रूषणे यत्नम् अकरोद् गालवो मुनिः। गौरवाद् बहुमानाच् च हार्देन प्रियकाम्यया।

tasya śuśrūṣaṇe yatnam akarod gālavo muniḥ. gauravād bahumānāc ca hārdena priyakāmyayā.

अथ वर्षशते पूर्णे धर्मः पुनर् उपागमत्। वासिष्ठं वेषम् आस्थाय कौशिकं भोजनेप्सया।

atha varṣaśate pūrṇe dharmaḥ punar upāgamat. vāsiṣṭhaṃ veṣam āsthāya kauśikaṃ bhojanepsayā.

स दृष्ट्वा शिरसा भक्तं ध्रियमाणं महर्षिणा। तिष्ठता वायुभक्षेण विश्वामित्रेण धीमता।

sa dṛṣṭvā śirasā bhaktaṃ dhriyamāṇaṃ maharṣiṇā. tiṣṭhatā vāyubhakṣeṇa viśvāmitreṇa dhīmatā.

प्रतिगृह्य ततो धर्मस् तथैवोष्णं तथा नवम्। भुक्त्वा प्रीतो ऽस्मि विप्रर्षे तम् उक्त्वा स मुनिर् गतः।

pratigṛhya tato dharmas tathaivoṣṇaṃ tathā navam. bhuktvā prīto 'smi viprarṣe tam uktvā sa munir gataḥ.

क्षत्रभावाद् अपगतो ब्राह्मणत्वम् उपागतः। धर्मस्य वचनात् प्रीतो विश्वामित्रस् तदाभवत्।

kṣatrabhāvād apagato brāhmaṇatvam upāgataḥ. dharmasya vacanāt prīto viśvāmitras tadābhavat.

विश्वामित्रस् तु शिष्यस्य गालवस्य तपस्विनः। शुश्रूषया च भक्त्या च प्रीतिमान् इत्य् उवाच तम्। अनुज्ञातो मया वत्स यथेष्टं गच्छ गालव।

viśvāmitras tu śiṣyasya gālavasya tapasvinaḥ. śuśrūṣayā ca bhaktyā ca prītimān ity uvāca tam. anujñāto mayā vatsa yatheṣṭaṃ gaccha gālava.

इत्य् उक्तः प्रत्युवाचेदं गालवो मुनिसत्तमम्। प्रीतो मधुरया वाचा विश्वामित्रं महाद्युतिम्।

ity uktaḥ pratyuvācedaṃ gālavo munisattamam. prīto madhurayā vācā viśvāmitraṃ mahādyutim.

दक्षिणां कां प्रयच्छामि भवते गुरुकर्मणि। दक्षिणाभिर् उपेतं हि कर्म सिध्यति मानवम्।

dakṣiṇāṃ kāṃ prayacchāmi bhavate gurukarmaṇi. dakṣiṇābhir upetaṃ hi karma sidhyati mānavam.

दक्षिणानां हि सृष्टानाम् अपवर्गेण भुज्यते। स्वर्गे क्रतुफलं सद्भिर् दक्षिणा शान्तिर् उच्यते। किम् आहरामि गुर्वर्थं ब्रवीतु भगवान् इति।

dakṣiṇānāṃ hi sṛṣṭānām apavargeṇa bhujyate. svarge kratuphalaṃ sadbhir dakṣiṇā śāntir ucyate. kim āharāmi gurvarthaṃ bravītu bhagavān iti.

जानमानस् तु भगवाञ् जितः शुश्रूषणेन च। विश्वामित्रस् तम् असकृद् गच्छ गच्छेत्य् अचोदयत्।

jānamānas tu bhagavāñ jitaḥ śuśrūṣaṇena ca. viśvāmitras tam asakṛd gaccha gacchety acodayat.

असकृद् गच्छ गच्छेति विश्वामित्रेण भाषितः। किं ददानीति बहुशो गालवः प्रत्यभाषत।

asakṛd gaccha gaccheti viśvāmitreṇa bhāṣitaḥ. kiṃ dadānīti bahuśo gālavaḥ pratyabhāṣata.

निर्बन्धतस् तु बहुशो गालवस्य तपस्विनः। किं चिद् आगतसंरम्भो विश्वामित्रो ऽब्रवीद् इदम्।

nirbandhatas tu bahuśo gālavasya tapasvinaḥ. kiṃ cid āgatasaṃrambho viśvāmitro 'bravīd idam.

एकतःश्यामकर्णानां शतान्य् अष्टौ ददस्व मे। हयानां चन्द्रशुभ्राणां गच्छ गालव माचिरम्।

ekataḥśyāmakarṇānāṃ śatāny aṣṭau dadasva me. hayānāṃ candraśubhrāṇāṃ gaccha gālava māciram.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...