महाभारत 4.11 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

महाभारत

←विराट पर्व→

←अध्याय 11→

[mh-4-11] • 13 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। अथापरो ऽदृश्यत पाण्डवः प्रभुर्; विराटराज्ञस् तुरगान् समीक्षतः। तम् आपतन्तं ददृशे पृथग्जनो; विमुक्तम् अभ्राद् इव सूर्यमण्डलम्।

vaiśaṃpāyana uvāca. athāparo 'dṛśyata pāṇḍavaḥ prabhur; virāṭarājñas turagān samīkṣataḥ. tam āpatantaṃ dadṛśe pṛthagjano; vimuktam abhrād iva sūryamaṇḍalam.

स वै हयान् ऐक्षत तांस् ततस् ततः; समीक्षमाणं च ददर्श मत्स्यराट्। ततो ऽब्रवीत् तान् अनुगान् अमित्रहा; कुतो ऽयम् आयाति नरो ऽमरप्रभः। दृष्ट्वा तथैनं स कुरूत्तमं ततः। पप्रच्छ तान् सर्वसभासदस् तदा। को वा विजानाति पुरास्य दर्शनं। यो ऽयं युवाभ्येति हि मामिकां सभाम्। प्रियो हि मे दर्शनतो ऽपि संमतो। ब्रवीतु कश् चिद् यदि दृष्टवान् इमम्।

sa vai hayān aikṣata tāṃs tatas tataḥ; samīkṣamāṇaṃ ca dadarśa matsyarāṭ. tato 'bravīt tān anugān amitrahā; kuto 'yam āyāti naro 'maraprabhaḥ. dṛṣṭvā tathainaṃ sa kurūttamaṃ tataḥ. papraccha tān sarvasabhāsadas tadā. ko vā vijānāti purāsya darśanaṃ. yo 'yaṃ yuvābhyeti hi māmikāṃ sabhām. priyo hi me darśanato 'pi saṃmato. bravītu kaś cid yadi dṛṣṭavān imam.

अयं हयान् वीक्षति मामकान् दृढं; ध्रुवं हयज्ञो भविता विचक्षणः। प्रवेश्यताम् एष समीपम् आशु मे; विभाति वीरो हि यथामरस् तथा।

ayaṃ hayān vīkṣati māmakān dṛḍhaṃ; dhruvaṃ hayajño bhavitā vicakṣaṇaḥ. praveśyatām eṣa samīpam āśu me; vibhāti vīro hi yathāmaras tathā.

अभ्येत्य राजानम् अमित्रहाब्रवीज्; जयो ऽस्तु ते पार्थिव भद्रम् अस्तु च। हयेषु युक्तो नृप संमतः सदा; तवाश्वसूतो निपुणो भवाम्य् अहम्। वितर्कत्य् एव हि मत्स्यराजनि। त्वरन् कुरूणाम् ऋषभः समागमत्। ततः प्रणम्योपनतः कुरूत्तमो। विराटराजानम् उवाच पार्थिवम्। तवागतो ऽहं पुरम् अद्य भूपते। जिजीविषुर् वेतनभोजनार्थिकः। तवाश्वबन्धः सुभृतो भवाम्य् अहं। कुरुष्व माम् अश्वपतिं यदीच्छसि।

abhyetya rājānam amitrahābravīj; jayo 'stu te pārthiva bhadram astu ca. hayeṣu yukto nṛpa saṃmataḥ sadā; tavāśvasūto nipuṇo bhavāmy aham. vitarkaty eva hi matsyarājani. tvaran kurūṇām ṛṣabhaḥ samāgamat. tataḥ praṇamyopanataḥ kurūttamo. virāṭarājānam uvāca pārthivam. tavāgato 'haṃ puram adya bhūpate. jijīviṣur vetanabhojanārthikaḥ. tavāśvabandhaḥ subhṛto bhavāmy ahaṃ. kuruṣva mām aśvapatiṃ yadīcchasi.

विराट उवाच। ददामि यानानि धनं निवेशनं; ममाश्वसूतो भवितुं त्वम् अर्हसि। कुतो ऽसि कस्यासि कथं त्वम् आगतः; प्रब्रूहि शिल्पं तव विद्यते च यत्।

virāṭa uvāca. dadāmi yānāni dhanaṃ niveśanaṃ; mamāśvasūto bhavituṃ tvam arhasi. kuto 'si kasyāsi kathaṃ tvam āgataḥ; prabrūhi śilpaṃ tava vidyate ca yat.

नकुल उवाच। पञ्चानां पाण्डुपुत्राणां ज्येष्ठो राजा युधिष्ठिरः। तेनाहम् अश्वेषु पुरा प्रकृतः शत्रुकर्शन।

nakula uvāca. pañcānāṃ pāṇḍuputrāṇāṃ jyeṣṭho rājā yudhiṣṭhiraḥ. tenāham aśveṣu purā prakṛtaḥ śatrukarśana.

अश्वानां प्रकृतिं वेद्मि विनयं चापि सर्वशः। दुष्टानां प्रतिपत्तिं च कृत्स्नं चैव चिकित्सितम्।

aśvānāṃ prakṛtiṃ vedmi vinayaṃ cāpi sarvaśaḥ. duṣṭānāṃ pratipattiṃ ca kṛtsnaṃ caiva cikitsitam.

न कातरं स्यान् मम जातु वाहनं; न मे ऽस्ति दुष्टा वडवा कुतो हयाः। जनस् तु माम् आह स चापि पाण्डवो; युधिष्ठिरो ग्रन्थिकम् एव नामतः। मातलिर् इव देवपतेर् दशरथनृपतेः सुमन्त्र इव यन्ता। सहसाहो जामदग्नेस् तथैव तव शिक्षयाम्य् अश्वान्। युधिष्ठिरस्य राजेन्द्र नरराजस्य शासनात्। शतसाहस्रकोटीनाम् अश्वानाम् अस्मि रक्षिता।

na kātaraṃ syān mama jātu vāhanaṃ; na me 'sti duṣṭā vaḍavā kuto hayāḥ. janas tu mām āha sa cāpi pāṇḍavo; yudhiṣṭhiro granthikam eva nāmataḥ. mātalir iva devapater daśarathanṛpateḥ sumantra iva yantā. sahasāho jāmadagnes tathaiva tava śikṣayāmy aśvān. yudhiṣṭhirasya rājendra nararājasya śāsanāt. śatasāhasrakoṭīnām aśvānām asmi rakṣitā.

विराट उवाच। यद् अस्ति किं चिन् मम वाजिवाहनं; तद् अस्तु सर्वं त्वदधीनम् अद्य वै। ये चापि के चिन् मम वाजियोजकास्; त्वदाश्रयाः सारथयश् च सन्तु मे।

virāṭa uvāca. yad asti kiṃ cin mama vājivāhanaṃ; tad astu sarvaṃ tvadadhīnam adya vai. ye cāpi ke cin mama vājiyojakās; tvadāśrayāḥ sārathayaś ca santu me.

इदं तवेष्टं यदि वै सुरोपम; ब्रवीहि यत् ते प्रसमीक्षितं वसु। न ते ऽनुरूपं हयकर्म विद्यते; प्रभासि राजेव हि संमतो मम।

idaṃ taveṣṭaṃ yadi vai suropama; bravīhi yat te prasamīkṣitaṃ vasu. na te 'nurūpaṃ hayakarma vidyate; prabhāsi rājeva hi saṃmato mama.

युधिष्ठिरस्येव हि दर्शनेन मे; समं तवेदं प्रियदर्श दर्शनम्। कथं तु भृत्यैः स विनाकृतो वने; वसत्य् अनिन्द्यो रमते च पाण्डवः।

yudhiṣṭhirasyeva hi darśanena me; samaṃ tavedaṃ priyadarśa darśanam. kathaṃ tu bhṛtyaiḥ sa vinākṛto vane; vasaty anindyo ramate ca pāṇḍavaḥ.

वैशंपायन उवाच। तथा स गन्धर्ववरोपमो युवा; विराटराज्ञा मुदितेन पूजितः। न चैनम् अन्ये ऽपि विदुः कथं चन; प्रियाभिरामं विचरन्तम् अन्तरा।

vaiśaṃpāyana uvāca. tathā sa gandharvavaropamo yuvā; virāṭarājñā muditena pūjitaḥ. na cainam anye 'pi viduḥ kathaṃ cana; priyābhirāmaṃ vicarantam antarā.

एवं हि मत्स्ये न्यवसन्त पाण्डवा; यथाप्रतिज्ञाभिर् अमोघदर्शनाः। अज्ञातचर्यां व्यचरन् समाहिताः; समुद्रनेमीपतयो ऽतिदुःखिताः।

evaṃ hi matsye nyavasanta pāṇḍavā; yathāpratijñābhir amoghadarśanāḥ. ajñātacaryāṃ vyacaran samāhitāḥ; samudranemīpatayo 'tiduḥkhitāḥ.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents