महाभारत 3.46 (श्लोक 1) - Project अर्थ (Artha)

Project Home / Contents

महाभारत

←वन पर्व→

←अध्याय 46→

[mh-3-46] • 41 श्लोकाः

जनमेजय उवाच। अत्यद्भुतम् इदं कर्म पार्थस्यामिततेजसः। धृतराष्ट्रो महातेजाः श्रुत्वा विप्र किम् अब्रवीत्।

janamejaya uvāca. atyadbhutam idaṃ karma pārthasyāmitatejasaḥ. dhṛtarāṣṭro mahātejāḥ śrutvā vipra kim abravīt.

वैशंपायन उवाच। शक्रलोकगतं पार्थं श्रुत्वा राजाम्बिकासुतः। द्वैपायनाद् ऋषिश्रेष्ठात् संजयं वाक्यम् अब्रवीत्।

vaiśaṃpāyana uvāca. śakralokagataṃ pārthaṃ śrutvā rājāmbikāsutaḥ. dvaipāyanād ṛṣiśreṣṭhāt saṃjayaṃ vākyam abravīt.

श्रुतं मे सूत कार्त्स्न्येन कर्म पार्थस्य धीमतः। कच्चित् तवापि विदितं यथातथ्येन सारथे।

śrutaṃ me sūta kārtsnyena karma pārthasya dhīmataḥ. kaccit tavāpi viditaṃ yathātathyena sārathe.

प्रमत्तो ग्राम्यधर्मेषु मन्दात्मा पापनिश्चयः। मम पुत्रः सुदुर्बुद्धिः पृथिवीं घातयिष्यति।

pramatto grāmyadharmeṣu mandātmā pāpaniścayaḥ. mama putraḥ sudurbuddhiḥ pṛthivīṃ ghātayiṣyati.

यस्य नित्यम् ऋता वाचः स्वैरेष्व् अपि महात्मनः। त्रैलोक्यम् अपि तस्य स्याद् योद्धा यस्य धनंजयः।

yasya nityam ṛtā vācaḥ svaireṣv api mahātmanaḥ. trailokyam api tasya syād yoddhā yasya dhanaṃjayaḥ.

अस्यतः कर्णिनाराचांस् तीक्ष्णाग्रांश् च शिलाशितान्। को ऽर्जुनस्याग्रतस् तिष्ठेद् अपि मृत्युर् जरातिगः।

asyataḥ karṇinārācāṃs tīkṣṇāgrāṃś ca śilāśitān. ko 'rjunasyāgratas tiṣṭhed api mṛtyur jarātigaḥ.

मम पुत्रा दुरात्मानः सर्वे मृत्युवशं गताः। येषां युद्धं दुराधर्षैः पाण्डवैः प्रत्युपस्थितम्।

mama putrā durātmānaḥ sarve mṛtyuvaśaṃ gatāḥ. yeṣāṃ yuddhaṃ durādharṣaiḥ pāṇḍavaiḥ pratyupasthitam.

तस्यैव च न पश्यामि युधि गाण्डीवधन्वनः। अनिशं चिन्तयानो ऽपि य एनम् उदियाद् रथी।

tasyaiva ca na paśyāmi yudhi gāṇḍīvadhanvanaḥ. aniśaṃ cintayāno 'pi ya enam udiyād rathī.

द्रोणकर्णौ प्रतीयातां यदि भीष्मो ऽपि वा रणे। महान् स्यात् संशयो लोके न तु पश्यामि नो जयम्।

droṇakarṇau pratīyātāṃ yadi bhīṣmo 'pi vā raṇe. mahān syāt saṃśayo loke na tu paśyāmi no jayam.

घृणी कर्णः प्रमादी च आचार्यः स्थविरो गुरुः। अमर्षी बलवान् पार्थः संरम्भी दृढविक्रमः।

ghṛṇī karṇaḥ pramādī ca ācāryaḥ sthaviro guruḥ. amarṣī balavān pārthaḥ saṃrambhī dṛḍhavikramaḥ.

भवेत् सुतुमुलं युद्धं सर्वशो ऽप्य् अपराजितम्। सर्वे ह्य् अस्त्रविदः शूराः सर्वे प्राप्ता महद् यशः।

bhavet sutumulaṃ yuddhaṃ sarvaśo 'py aparājitam. sarve hy astravidaḥ śūrāḥ sarve prāptā mahad yaśaḥ.

अपि सर्वेश्वरत्वं हि न वाञ्छेरन् पराजिताः। वधे नूनं भवेच् छान्तिस् तेषां वा फल्गुनस्य वा।

api sarveśvaratvaṃ hi na vāñcheran parājitāḥ. vadhe nūnaṃ bhavec chāntis teṣāṃ vā phalgunasya vā.

न तु हन्तार्जुनस्यास्ति जेता वास्य न विद्यते। मन्युस् तस्य कथं शाम्येन् मन्दान् प्रति समुत्थितः।

na tu hantārjunasyāsti jetā vāsya na vidyate. manyus tasya kathaṃ śāmyen mandān prati samutthitaḥ.

त्रिदशेशसमो वीरः खाण्डवे ऽग्निम् अतर्पयत्। जिगाय पार्थिवान् सर्वान् राजसूये महाक्रतौ।

tridaśeśasamo vīraḥ khāṇḍave 'gnim atarpayat. jigāya pārthivān sarvān rājasūye mahākratau.

शेषं कुर्याद् गिरेर् वज्रं निपतन् मूर्ध्नि संजय। न तु कुर्युः शराः शेषम् अस्तास् तात किरीटिना।

śeṣaṃ kuryād girer vajraṃ nipatan mūrdhni saṃjaya. na tu kuryuḥ śarāḥ śeṣam astās tāta kirīṭinā.

यथा हि किरणा भानोस् तपन्तीह चराचरम्। तथा पार्थभुजोत्सृष्टाः शरास् तप्स्यन्ति मे सुतान्।

yathā hi kiraṇā bhānos tapantīha carācaram. tathā pārthabhujotsṛṣṭāḥ śarās tapsyanti me sutān.

अपि वा रथघोषेण भयार्ता सव्यसाचिनः। प्रतिभाति विदीर्णेव सर्वतो भारती चमूः।

api vā rathaghoṣeṇa bhayārtā savyasācinaḥ. pratibhāti vidīrṇeva sarvato bhāratī camūḥ.

यद् उद्वपन् प्रवपंश् चैव बाणान्; स्थाताततायी समरे किरीटी। सृष्टो ऽन्तकः सर्वहरो विधात्रा; भवेद् यथा तद्वद् अपारणीयः।

yad udvapan pravapaṃś caiva bāṇān; sthātātatāyī samare kirīṭī. sṛṣṭo 'ntakaḥ sarvaharo vidhātrā; bhaved yathā tadvad apāraṇīyaḥ.

संजय उवाच। यद् एतत् कथितं राजंस् त्वया दुर्योधनं प्रति। सर्वम् एतद् यथात्थ त्वं नैतन् मिथ्या महीपते।

saṃjaya uvāca. yad etat kathitaṃ rājaṃs tvayā duryodhanaṃ prati. sarvam etad yathāttha tvaṃ naitan mithyā mahīpate.

मन्युना हि समाविष्टाः पाण्डवास् ते ऽमितौजसः। दृष्ट्वा कृष्णां सभां नीतां धर्मपत्नीं यशस्विनीम्।

manyunā hi samāviṣṭāḥ pāṇḍavās te 'mitaujasaḥ. dṛṣṭvā kṛṣṇāṃ sabhāṃ nītāṃ dharmapatnīṃ yaśasvinīm.

दुःशासनस्य ता वाचः श्रुत्वा ते दारुणोदयाः। कर्णस्य च महाराज न स्वप्स्यन्तीति मे मतिः।

duḥśāsanasya tā vācaḥ śrutvā te dāruṇodayāḥ. karṇasya ca mahārāja na svapsyantīti me matiḥ.

श्रुतं हि ते महाराज यथा पार्थेन संयुगे। एकादशतनुः स्थाणुर् धनुषा परितोषितः।

śrutaṃ hi te mahārāja yathā pārthena saṃyuge. ekādaśatanuḥ sthāṇur dhanuṣā paritoṣitaḥ.

कैरातं वेषम् आस्थाय योधयाम् आस फल्गुनम्। जिज्ञासुः सर्वदेवेशः कपर्दी भगवान् स्वयम्। लेभे पाशुपतं चापि परमास्त्रं महाद्युतिः।

kairātaṃ veṣam āsthāya yodhayām āsa phalgunam. jijñāsuḥ sarvadeveśaḥ kapardī bhagavān svayam. lebhe pāśupataṃ cāpi paramāstraṃ mahādyutiḥ.

तत्रैनं लोकपालास् ते दर्शयाम् आसुर् अर्जुनम्। अस्त्रहेतोः पराक्रान्तं तपसा कौरवर्षभम्।

tatrainaṃ lokapālās te darśayām āsur arjunam. astrahetoḥ parākrāntaṃ tapasā kauravarṣabham.

नैतद् उत्सहते ऽन्यो हि लब्धुम् अन्यत्र फल्गुनात्। साक्षाद् दर्शनम् एतेषाम् ईश्वराणां नरो भुवि।

naitad utsahate 'nyo hi labdhum anyatra phalgunāt. sākṣād darśanam eteṣām īśvarāṇāṃ naro bhuvi.

महेश्वरेण यो राजन् न जीर्णो ग्रस्तमूर्तिमान्। कस् तम् उत्सहते वीरं युद्धे जरयितुं पुमान्।

maheśvareṇa yo rājan na jīrṇo grastamūrtimān. kas tam utsahate vīraṃ yuddhe jarayituṃ pumān.

आसादितम् इदं घोरं तुमुलं लोमहर्षणम्। द्रौपदीं परिकर्षद्भिः कोपयद्भिश् च पाण्डवान्।

āsāditam idaṃ ghoraṃ tumulaṃ lomaharṣaṇam. draupadīṃ parikarṣadbhiḥ kopayadbhiś ca pāṇḍavān.

यत्र विस्फुरमाणोष्ठो भीमः प्राह वचो महत्। दृष्ट्वा दुर्योधनेनोरू द्रौपद्या दर्शिताव् उभौ।

yatra visphuramāṇoṣṭho bhīmaḥ prāha vaco mahat. dṛṣṭvā duryodhanenorū draupadyā darśitāv ubhau.

ऊरू भेत्स्यामि ते पाप गदया वज्रकल्पया। त्रयोदशानां वर्षाणाम् अन्ते दुर्द्यूतदेविनः।

ūrū bhetsyāmi te pāpa gadayā vajrakalpayā. trayodaśānāṃ varṣāṇām ante durdyūtadevinaḥ.

सर्वे प्रहरतां श्रेष्ठाः सर्वे चामिततेजसः। सर्वे सर्वास्त्रविद्वांसो देवैर् अपि सुदुर्जयाः।

sarve praharatāṃ śreṣṭhāḥ sarve cāmitatejasaḥ. sarve sarvāstravidvāṃso devair api sudurjayāḥ.

मन्ये मन्युसमुद्धूताः पुत्राणां तव संयुगे। अन्तं पार्थाः करिष्यन्ति वीर्यामर्षसमन्विताः।

manye manyusamuddhūtāḥ putrāṇāṃ tava saṃyuge. antaṃ pārthāḥ kariṣyanti vīryāmarṣasamanvitāḥ.

धृतराष्ट्र उवाच। किं कृतं सूत कर्णेन वदता परुषं वचः। पर्याप्तं वैरम् एतावद् यत् कृष्णा सा सभां गता।

dhṛtarāṣṭra uvāca. kiṃ kṛtaṃ sūta karṇena vadatā paruṣaṃ vacaḥ. paryāptaṃ vairam etāvad yat kṛṣṇā sā sabhāṃ gatā.

अपीदानीं मम सुतास् तिष्ठेरन् मन्दचेतसः। येषां भ्राता गुरुर् ज्येष्ठो विनये नावतिष्ठते।

apīdānīṃ mama sutās tiṣṭheran mandacetasaḥ. yeṣāṃ bhrātā gurur jyeṣṭho vinaye nāvatiṣṭhate.

ममापि वचनं सूत न शुश्रूषति मन्दभाक्। दृष्ट्वा मां चक्षुषा हीनं निर्विचेष्टम् अचेतनम्।

mamāpi vacanaṃ sūta na śuśrūṣati mandabhāk. dṛṣṭvā māṃ cakṣuṣā hīnaṃ nirviceṣṭam acetanam.

ये चास्य सचिवा मन्दाः कर्णसौबलकादयः। ते ऽप्य् अस्य भूयसो दोषान् वर्धयन्ति विचेतसः।

ye cāsya sacivā mandāḥ karṇasaubalakādayaḥ. te 'py asya bhūyaso doṣān vardhayanti vicetasaḥ.

स्वैरमुक्ता अपि शराः पार्थेनामिततेजसा। निर्दहेयुर् मम सुतान् किं पुनर् मन्युनेरिताः।

svairamuktā api śarāḥ pārthenāmitatejasā. nirdaheyur mama sutān kiṃ punar manyuneritāḥ.

पार्थबाहुबलोत्सृष्टा महाचापविनिःसृताः। दिव्यास्त्रमन्त्रमुदिताः सादयेयुः सुरान् अपि।

pārthabāhubalotsṛṣṭā mahācāpaviniḥsṛtāḥ. divyāstramantramuditāḥ sādayeyuḥ surān api.

यस्य मन्त्री च गोप्ता च सुहृच् चैव जनार्दनः। हरिस् त्रैलोक्यनाथः स किं नु तस्य न निर्जितम्।

yasya mantrī ca goptā ca suhṛc caiva janārdanaḥ. haris trailokyanāthaḥ sa kiṃ nu tasya na nirjitam.

इदं च सुमहच् चित्रम् अर्जुनस्येह संजय। महादेवेन बाहुभ्यां यत् समेत इति श्रुतिः।

idaṃ ca sumahac citram arjunasyeha saṃjaya. mahādevena bāhubhyāṃ yat sameta iti śrutiḥ.

प्रत्यक्षं सर्वलोकस्य खाण्डवे यत्कृतं पुरा। फल्गुनेन सहायार्थे वह्नेर् दामोदरेण च।

pratyakṣaṃ sarvalokasya khāṇḍave yatkṛtaṃ purā. phalgunena sahāyārthe vahner dāmodareṇa ca.

सर्वथा नास्ति मे पुत्रः सामात्यः सहबान्धवः। क्रुद्धे पार्थे च भीमे च वासुदेवे च सात्वते।

sarvathā nāsti me putraḥ sāmātyaḥ sahabāndhavaḥ. kruddhe pārthe ca bhīme ca vāsudeve ca sātvate.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...