महाभारत 3.254 (श्लोक 1)

महाभारत

←वन पर्व→

←अध्याय 254→

[mh-3-254] • 21 श्लोकाः

वैशंपायन उवाच। ततो घोरतरः शब्दो वने समभवत् तदा। भीमसेनार्जुनौ दृष्ट्वा क्षत्रियाणाम् अमर्षिणाम्।

vaiśaṃpāyana uvāca. tato ghorataraḥ śabdo vane samabhavat tadā. bhīmasenārjunau dṛṣṭvā kṣatriyāṇām amarṣiṇām.

तेषां ध्वजाग्राण्य् अभिवीक्ष्य राजा; स्वयं दुरात्मा कुरुपुंगवानाम्। जयद्रथो याज्ञसेनीम् उवाच; रथे स्थितां भानुमतीं हतौजाः।

teṣāṃ dhvajāgrāṇy abhivīkṣya rājā; svayaṃ durātmā kurupuṃgavānām. jayadratho yājñasenīm uvāca; rathe sthitāṃ bhānumatīṃ hataujāḥ.

आयान्तीमे पञ्च रथा महान्तो; मन्ये च कृष्णे पतयस् तवैते। सा जानती ख्यापय नः सुकेशि; परं परं पाण्डवानां रथस्थम्।

āyāntīme pañca rathā mahānto; manye ca kṛṣṇe patayas tavaite. sā jānatī khyāpaya naḥ sukeśi; paraṃ paraṃ pāṇḍavānāṃ rathastham.

द्रौपद्य् उवाच। किं ते ज्ञातैर् मूढ महाधनुर्धरैर्; अनायुष्यं कर्म कृत्वातिघोरम्। एते वीराः पतयो मे समेता; न वः शेषः कश् चिद् इहास्ति युद्धे।

draupady uvāca. kiṃ te jñātair mūḍha mahādhanurdharair; anāyuṣyaṃ karma kṛtvātighoram. ete vīrāḥ patayo me sametā; na vaḥ śeṣaḥ kaś cid ihāsti yuddhe.

आख्यातव्यं त्व् एव सर्वं मुमूर्षोर्; मया तुभ्यं पृष्टया धर्म एषः। न मे व्यथा विद्यते त्वद्भयं वा; संपश्यन्त्याः सानुजं धर्मराजम्।

ākhyātavyaṃ tv eva sarvaṃ mumūrṣor; mayā tubhyaṃ pṛṣṭayā dharma eṣaḥ. na me vyathā vidyate tvadbhayaṃ vā; saṃpaśyantyāḥ sānujaṃ dharmarājam.

यस्य ध्वजाग्रे नदतो मृदङ्गौ; नन्दोपनन्दौ मधुरौ युक्तरूपौ। एतं स्वधर्मार्थविनिश्चयज्ञं; सदा जनाः कृत्यवन्तो ऽनुयान्ति।

yasya dhvajāgre nadato mṛdaṅgau; nandopanandau madhurau yuktarūpau. etaṃ svadharmārthaviniścayajñaṃ; sadā janāḥ kṛtyavanto 'nuyānti.

य एष जाम्बूनदशुद्धगौरः; प्रचण्डघोणस् तनुर् आयताक्षः। एतं कुरुश्रेष्ठतमं वदन्ति; युधिष्ठिरं धर्मसुतं पतिं मे।

ya eṣa jāmbūnadaśuddhagauraḥ; pracaṇḍaghoṇas tanur āyatākṣaḥ. etaṃ kuruśreṣṭhatamaṃ vadanti; yudhiṣṭhiraṃ dharmasutaṃ patiṃ me.

अप्य् एष शत्रोः शरणागतस्य; दद्यात् प्राणान् धर्मचारी नृवीरः। परैह्य् एनं मूढ जवेन भूतये; त्वम् आत्मनः प्राञ्जलिर् न्यस्तशस्त्रः।

apy eṣa śatroḥ śaraṇāgatasya; dadyāt prāṇān dharmacārī nṛvīraḥ. paraihy enaṃ mūḍha javena bhūtaye; tvam ātmanaḥ prāñjalir nyastaśastraḥ.

अथाप्य् एनं पश्यसि यं रथस्थं; महाभुजं शालम् इव प्रवृद्धम्। संदष्टोष्ठं भ्रुकुटीसंहतभ्रुवं; वृकोदरो नाम पतिर् ममैषः।

athāpy enaṃ paśyasi yaṃ rathasthaṃ; mahābhujaṃ śālam iva pravṛddham. saṃdaṣṭoṣṭhaṃ bhrukuṭīsaṃhatabhruvaṃ; vṛkodaro nāma patir mamaiṣaḥ.

आजानेया बलिनः साधु दान्ता; महाबलाः शूरम् उदावहन्ति। एतस्य कर्माण्य् अतिमानुषाणि; भीमेति शब्दो ऽस्य गतः पृथिव्याम्।

ājāneyā balinaḥ sādhu dāntā; mahābalāḥ śūram udāvahanti. etasya karmāṇy atimānuṣāṇi; bhīmeti śabdo 'sya gataḥ pṛthivyām.

नास्यापराद्धाः शेषम् इहाप्नुवन्ति; नाप्य् अस्य वैरं विस्मरते कदा चित्। वैरस्यान्तं संविधायोपयाति; पश्चाच् छान्तिं न च गच्छत्य् अतीव।

nāsyāparāddhāḥ śeṣam ihāpnuvanti; nāpy asya vairaṃ vismarate kadā cit. vairasyāntaṃ saṃvidhāyopayāti; paścāc chāntiṃ na ca gacchaty atīva.

मृदुर् वदान्यो धृतिमान् यशस्वी; जितेन्द्रियो वृद्धसेवी नृवीरः। भ्राता च शिष्यश् च युधिष्ठिरस्य; धनंजयो नाम पतिर् ममैषः।

mṛdur vadānyo dhṛtimān yaśasvī; jitendriyo vṛddhasevī nṛvīraḥ. bhrātā ca śiṣyaś ca yudhiṣṭhirasya; dhanaṃjayo nāma patir mamaiṣaḥ.

यो वै न कामान् न भयान् न लोभात्; त्यजेद् धर्मं न नृशंसं च कुर्यात्। स एष वैश्वानरतुल्यतेजाः; कुन्तीसुतः शत्रुसहः प्रमाथी।

yo vai na kāmān na bhayān na lobhāt; tyajed dharmaṃ na nṛśaṃsaṃ ca kuryāt. sa eṣa vaiśvānaratulyatejāḥ; kuntīsutaḥ śatrusahaḥ pramāthī.

यः सर्वधर्मार्थविनिश्चयज्ञो; भयार्तानां भयहर्ता मनीषी। बन्धुप्रियः शस्त्रभृतां वरिष्ठो। महाहवेष्व् अप्रतिवार्यवीर्यः। यस्योत्तमं रूपम् आहुः पृथिव्यां; यं पाण्डवाः परिरक्षन्ति सर्वे।

yaḥ sarvadharmārthaviniścayajño; bhayārtānāṃ bhayahartā manīṣī. bandhupriyaḥ śastrabhṛtāṃ variṣṭho. mahāhaveṣv aprativāryavīryaḥ. yasyottamaṃ rūpam āhuḥ pṛthivyāṃ; yaṃ pāṇḍavāḥ parirakṣanti sarve.

प्राणैर् गरीयांसम् अनुव्रतं वै; स एष वीरो नकुलः पतिर् मे। शूरः कृतज्ञो दृढसौहृदश् च। महाहवे यश् च रिपुप्रमाथी। यः खड्गयोधी लघुचित्रहस्तो; महांश् च धीमान् सहदेवो ऽद्वितीयः।

prāṇair garīyāṃsam anuvrataṃ vai; sa eṣa vīro nakulaḥ patir me. śūraḥ kṛtajño dṛḍhasauhṛdaś ca. mahāhave yaś ca ripupramāthī. yaḥ khaḍgayodhī laghucitrahasto; mahāṃś ca dhīmān sahadevo 'dvitīyaḥ.

यस्याद्य कर्म द्रक्ष्यसे मूढसत्त्व; शतक्रतोर् वा दैत्यसेनासु संख्ये। शूरः कृतास्त्रो मतिमान् मनीषी; प्रियंकरो धर्मसुतस्य राज्ञः।

yasyādya karma drakṣyase mūḍhasattva; śatakrator vā daityasenāsu saṃkhye. śūraḥ kṛtāstro matimān manīṣī; priyaṃkaro dharmasutasya rājñaḥ.

य एष चन्द्रार्कसमानतेजा; जघन्यजः पाण्डवानां प्रियश् च। बुद्ध्या समो यस्य नरो न विद्यते; वक्ता तथा सत्सु विनिश्चयज्ञः।

ya eṣa candrārkasamānatejā; jaghanyajaḥ pāṇḍavānāṃ priyaś ca. buddhyā samo yasya naro na vidyate; vaktā tathā satsu viniścayajñaḥ.

स एष शूरो नित्यम् अमर्षणश् च; धीमान् प्राज्ञः सहदेवः पतिर् मे। त्यजेत् प्राणान् प्रविशेद् धव्यवाहं; न त्व् एवैष व्याहरेद् धर्मबाह्यम्। सदा मनस्वी क्षत्रधर्मे निविष्टः; कुन्त्याः प्राणैर् इष्टतमो नृवीरः।

sa eṣa śūro nityam amarṣaṇaś ca; dhīmān prājñaḥ sahadevaḥ patir me. tyajet prāṇān praviśed dhavyavāhaṃ; na tv evaiṣa vyāhared dharmabāhyam. sadā manasvī kṣatradharme niviṣṭaḥ; kuntyāḥ prāṇair iṣṭatamo nṛvīraḥ.

विशीर्यन्तीं नावम् इवार्णवान्ते; रत्नाभिपूर्णां मकरस्य पृष्ठे। सेनां तवेमां हतसर्वयोधां; विक्षोभितां द्रक्ष्यसि पाण्डुपुत्रैः।

viśīryantīṃ nāvam ivārṇavānte; ratnābhipūrṇāṃ makarasya pṛṣṭhe. senāṃ tavemāṃ hatasarvayodhāṃ; vikṣobhitāṃ drakṣyasi pāṇḍuputraiḥ.

इत्य् एते वै कथिताः पाण्डुपुत्रा; यांस् त्वं मोहाद् अवमन्य प्रवृत्तः। यद्य् एतैस् त्वं मुच्यसे ऽरिष्टदेहः; पुनर्जन्म प्राप्स्यसे जीव एव।

ity ete vai kathitāḥ pāṇḍuputrā; yāṃs tvaṃ mohād avamanya pravṛttaḥ. yady etais tvaṃ mucyase 'riṣṭadehaḥ; punarjanma prāpsyase jīva eva.

वैशंपायन उवाच। ततः पार्थाः पञ्च पञ्चेन्द्रकल्पास्; त्यक्त्वा त्रस्तान् प्राञ्जलींस् तान् पदातीन्। रथानीकं शरवर्षान्धकारं; चक्रुः क्रुद्धाः सर्वतः संनिगृह्य।

vaiśaṃpāyana uvāca. tataḥ pārthāḥ pañca pañcendrakalpās; tyaktvā trastān prāñjalīṃs tān padātīn. rathānīkaṃ śaravarṣāndhakāraṃ; cakruḥ kruddhāḥ sarvataḥ saṃnigṛhya.

Project अर्थ (Artha): X, yashbonde.com, LinkedIn. See Sources

Loading adhyay...

Project Home / Contents